پژوهشی در ساختار هنجارگریزی شعر احمد عزیزی

الموضوعات :

محمدرضا یوسفی ¹ ( نویسنده )
رقیه ابراهیمی شهرآباد ² ( نویسنده )

تاريخ الإرسال : 04 الأحد , رمضان, 1436 تاريخ التأكيد : 18 الأربعاء , محرم, 1438 تاريخ الإصدار : 01 السبت , جمادى الثانية, 1436

الکلمات المفتاحية: poetry, شعر معاصر, هنجارگریزی, deviation, احمد عزیزی, ابداع ادبی, رستاخیز ادبی, literary invention, Ahmad Azizi, literary resurrection,

ملخص المقالة :

شاعر هنجارگریز با هدف رستاخیز ادبی و آشنایی‌زدایی موجب ایجاد لذت هنری می‌شود. در این مقاله جلوه‌های مختلف هنجارگریزی احمد عزیزی در اشعارش در شش محور بررسی شده است: آوایی، واژگانی، معنایی، زمانی، سبکی، نحوی. وی گاه صامتی را حذف و گاه در مصوت‌ها تغییراتی ایجاد می کند. گاهی نیز از طریق ساخت واژگان جدید، برجستگی خاصی به ابیاتش می دهد. با بهره گیری از این خصیصه زبان، شعر او از یک سو ریشه در تاریخ و پیشینه زبانی و فرهنگی دارد و از سوی دیگر به طبیعت و جهان بیرونی متصل است. هنجارگریزی‌های معنایی او در نتیجۀ کاربرد آرایه‌های مختلف ادبی است. شاعر کلمات را به عنوان اجزای کلام به گونه ای به کارمی برد که نه تنها با سایر اجزای بیت در ارتباط است، بلکه با کل اثر نیز رابطۀ معنوی برقرار می نماید. در هنجارگریزی زمانی از صورت زمانی زبان هنجار خارج شده صورت‌هایی را به کار می برد که امروز مرده اند. این نوع هنجارگریزی او تا حدودی پر بسامد و بیشتر در به کار بردن واژگان کهن در قافیه جلوه گر است. در هنجارگریزی سبکی عبارات و تعبیرهایی به کار می برد که در زبان عامه و گفتار کاربرد دارد. در هنجارشکنی نحوی که یکی از مهم‌ترین عوامل رستاخیز واژه‌های اوست واژه را خلاف انتظار خواننده به کار می برد. هنجارشکنی نحوی وی بیشتر در زمینه های کاربرد نابجای حروف و افعال است.

المصادر:

منابع و مآخذ

1ـ باقری، مهری. مجموعه متون و مفاهیم ادبی. تهران: قطره، چاپ دوم، 1377.

2ـ برتنز، ویلم. نظریۀ ادبی. ترجمه فرزان سجودی. تهران: آهنگ دیگر، چاپ اوّل، 1382.

3ـ برتنس، هانس. مبانی نظریۀ ادبی. ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی. تهران: ماهی، چاپ اوّل، 1383.

4ـ تولستوی، الکسی. رسالت زبان و ادبیات. ترجمۀ م.ح. روحانی. توکا، چاپ دوم، 1357.

5ـ جلیلی، فروغ. آیینه‌ای بی­طرح (آشنایی­زدایی در شعر شاعران). تبریز: آیدین، چاپ اوّل، 1387.

6ـ چامسکی، نوام. ساخت­های نحوی. ترجمه احمد سمیعی. تهران: خوارزمی، چاپ دوم، 1374.

7ـ حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد. دیوان اشعار. تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی. تهران: طلوع، چاپ دوازدهم، 1376.

8ـ شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. موسیقی شعر. تهران: توس، چاپ اوّل، 1358.

9ـ شمیسا، سیروس. کلیات سبک­شناسی. تهران: فردوس، چاپ چهارم، 1373.

10ـ صفوی، کوروش. از زبان­شناسی به ادبیات. تهران: مهر، چاپ سوم، 1390.

11ـ عزیزی، احمد. ترانه­های ایلیاتی. تهران: کیهان، چاپ اوّل، 1372.

12ـ ـــــــــــــ . خوابنامه و باغ تناسخ، تهران: سوره، چاپ اوّل، 1371.

13ـ ـــــــــــــ . روستای فطرت. تهران: برگ، چاپ اوّل، 1368.

14ـ ـــــــــــــ . شرجی آواز. تهران: برگ، چاپ اوّل، 1368.

15ـ ـــــــــــــ . طغیان ترانه. تهران: نیستان، چاپ اوّل، 1387.

16ـ ـــــــــــــ . قوس غزل. تهران: نیستان، چاپ دوم، 1387.

17ـ ـــــــــــــ . کفش­های مکاشفه. تهران: هدی، چاپ دوم، 1369.

18ـ ـــــــــــــ . لاله­های زهرائی. تهران: مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی معارف، چاپ اول، 1373.

19ـ ـــــــــــــ . ملکوت تکلم. تهران: علمی فرهنگی، چاپ اوّل، 1372.

20ـ ـــــــــــــ . ناودان الماس. تهران: نیستان، چاپ اوّل، 1387.

21ـ ـــــــــــــ . غزالستان. تهران: روزنه، چاپ اوّل، 1375.

22ـ کالر، جاناتان. نظریه ادبی. ترجمة فرزانه طاهری. تهران: نشر مرکز، چاپ اوّل، 1382.

23ـ ناتل خانلری، پرویز. وزن شعر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اوّل، 1337.

24ـ نجومیان، امیرعلی. مقالات هم­اندیشی­های بارت و دریدا. تهران: فرهنگستان، چاپ اوّل، 1386.

25ـ وحیدیان کامیار، تقی. دستور زبان فارسی. با همکاری غلام‌رضا عمرانی. تهران: سمت، چاپ هشتم. 1385.

26ـ یعقوبی، حسین. زبان ترجمه و ارتباط فرهنگ­ها. تهران: مرکز، چاپ اوّل، 1383..