تحلیل بلاغی صور خیال در اشعار عربی سعدی

الموضوعات :

جواد کبوتری ¹ , حسین آریان ²

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهدشت، دانشگاه آزاد اسلامی، دهدشت، ایران. (نویسنده مسئول)
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

تاريخ الإرسال : 16 الأربعاء , ربيع الثاني, 1439 تاريخ التأكيد : 16 الأربعاء , ربيع الثاني, 1439 تاريخ الإصدار : 03 السبت , محرم, 1439

الکلمات المفتاحية: سعدی, صور خیال, بیان, Sa&#039, di, imagery, Arabic poems, اشعار عربی, Qasida,

ملخص المقالة :

سعدی شیرازی، از بزرگ ترین سخن سرایان و شاعران فارسی زبان است که بر زبان عربی مسلّط بوده است. با وجود تسلّط سعدی بر زبان عربی، اشعار عربی، بخش کوچکی از اشعار او را به خود اختصاص داده است ولی همین اشعار کم، نشان دهنده جایگاه رفیع سعدی در میان شاعران ایرانی عربی سراست. سعدی شیرازی همانند اشعار فارسی از صور خیال در اشعار عربی خود بخوبی استفاده نموده است. اگر چه سعدی در شکل ها و گونه های ادبی، استاد سخن است و مهارت خویش را به ادب دوستان عرضه کرده است. او بیش از آن که به دنبال نشان دادن توانایی و هنر خود در به کارگیری صنایع ادبی باشد، در پی ابلاغ معانی به شیوه های گوناگون بوده است. رمز جذابیت و حلاوت اشعار عربی سعدی در بکارگیری بهنگام صور خیال و در موضع مناسب و به اقتضای حال و مقام است. سعدی در مجموعه اشعار عربی خود، از هر چهار موضوع علم بیان (تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه) استفاده نموده است، اما کاربرد (تشبیه و استعاره) در اشعار وی بسامد بالاتری دارد. در این مقاله، صور خیال، در مجموعه اشعار عربی سعدی، با ذکر نمونه هایی از ابیات عربی، بررسی و تحلیل شده است.

المصادر:

 

 

منابع و مآخذ

1ـ قرآن کریم.

2ـ نهج­البلاغه. ترجمه سیدجعفر شهیدی. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول، 1368.

3ـ آذر، امیراسماعیل. سعدی­‏شناسی (نقد تحلیل بوستان و گلستان). تهران: نشر میترا، چاپ اول، 1375.

4ـ احمدنژاد، کامل. فنون ادبی. انتشارات پایا، چاپ دوم، 1374.

5ـ ـــــــــــــ . فنون ادبی. انتشارات پایا، چاپ چهارم، 1382.

6ـ اکبری دستک، فیض­اله. درسنامه­ علوم بلاغی. کرج: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی کرج، چاپ اول، 1368.

7ـ الیاسی، حسین؛ فؤاددیان، محمدحسن، «نگاهی به برخی ویژگی­ها و ظرافت­های اشعار عربی سعدی»، فصل­نامه­ تخصصی سبک­‏شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال هشتم شماره­ دوم، 1394.

8 ـ دهخدا، علی­اکبر. لغت­نامه­ی فارسی CD. انتشارات دانشگاه تهران، 1389.

9ـ رازی، شمس­الدین محمدبن‏قیس، المعجم فی معاییر الاشعار العجم. به کوشش دکتر سیروس شمیسا. تهران: انتشارات فردوسی، چاپ اول، 1369.

10ـ رجایی، محمدخلیل. معالم­البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز، چاپ سوم، 1359.

11ـ رامپوری، غیاث­الدین. غیاث­اللغات. به کوشش دکتر منصور ثروت. انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، 1363.

12ـ رستگار، منصور. مقالاتی درباره­ی زندگی و شعر سعدی. کنگره­ی جهانی سعدی و حافظ، انتشارات دانشگاه شیراز، 1350.

13ـ ریگی، محمدبندر. منجدالطلاّب. تهران: انتشارات اسلامی ناصرخسرو، چاپ پنجم،  1366.

14ـ سعدی، مصلح­الدین. کلیات سعدی. به اهتمام محمدعلی فروغی. تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ پانزدهم، 1389.

15ـ ــــــــــــــــــ . گلستان. به تصحیح محمد خزائلی. انتشارات جاویدان، چاپ هفتم، 1366.

16ـ ــــــــــــــــــ . گلستان. به تصحیح ذبیح‏اله بداغی. انتشارات جانزاده، چاپ اول فجر اسلام، 1368.

17ـ ــــــــــــــــــ . گلستان. به تصحیح محمدعلی فروغی. انتشارات ققنوس، چاپ شمشاد، 1394.

18ـ شریفی، محمّد. فرهنگ ادبیات فارسی. فرهنگ نشر نو، چاپ اول، 1387.

19ـ شمیسا، سیروس. بیان و معانی. انتشارات فردوس، تهران، 1383.

20ـ ظریفی، حسین، رحیمی، سیدمهدی. مقایسه­ وصف طبیعت در اشعار منوچهری و سعدی از دیدگاه بلاغی (تشبیه و استعاره). هفتمین همایش پژوهش­های زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه هرمزگان، اسفندماه، 1390.

21ـ علوی‏مقدم، محمدعلی؛ اشرف­زاده، رضا. معانی و بیان. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‏ها (سمت)، چاپ اول، 1376.

22ـ فاضلی، محمد، دراسه و نقد فی مسائل بلاغیّه هامّه. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، چاپ اول، 1376.

23ـ فتوحی­رود معجنی، محمود. بلاغت تصویر. تهران: انتشارات سخن، تهران، 1386.

24ـ کاظمی، زهرا، «بررسی تطبیقی صور خیال در قصاید سعدی و پروین اعتصامی»، پایان­نامه­ی کار‏شناسی ارشد ادبیات تطبیقی، دانشگاه بیرجند، 1393.

25ـ کمال­جو، مصطفی؛ زارع، الهام، «تحلیل بلاغی اشعار عربی سعدی با نگاه به تشبیه»، پژوهش­نامه­ نقد ادبی و بلاغت، دوره 1، شماره 9، 1392.

26ـ مؤید شیرازی، جعفر. شناختی تازه از سعدی. انتشارات لوکس (نوید)، چاپ اول پایا، 1362.

27ـ ماسه، هانری. تحقیق درباره­ی سعدی. ترجمه­ محمدحسن مهدوی، و غلامحسین یوسفی، تهرانک کوس، چاپ اول، 1364.

28ـ مرتضایی، جواد، «از نشانه­‏شناسی، هنجارگریزی و تصویر خیال تا زبان شعر»، پژوهش­های زبان و ادبیات فارسی (علمی ـ پژوهشی)، دانشکده­ ادبیات و علوم انسانی، دوره­ی جدید، شماره­4، (پیاپی8) زمستان، 1389.

29ـ محمدی، حمید. آشنایی با علوم بلاغی. قم: انتشارات اندیشه­ی مولانا، چاپ دوم، 1393.

30ـ همایی، جلال­الدین. فنون بلاغت و صناعات ادبی. مؤسسه­ نشر هما، چاپ چهارم، چاپخانه­ی حیدری، 1367.