سازه‌‌‌ها در مجموعه «حنجرة زخمی تغزل» حسین منزوی

الموضوعات :

زیور دهقانی ¹ ( نویسنده )
شمس الحاجیه اردلانی ² ( نویسنده )
سید احمد کازرونی ³ ( نویسنده )

تاريخ الإرسال : 20 الإثنين , محرم, 1437 تاريخ التأكيد : 17 الأربعاء , ربيع الثاني, 1437 تاريخ الإصدار : 10 الأربعاء , ذو الحجة, 1436

الکلمات المفتاحية: موسیقی درونی, موسیقی بیرونی, موسیقی کناری, Outer Music, internal music, عناصر موسیقی‌آفرین, حنجرۀ زخمی تغزل, Hossein Monzavi, Music Creator Elements, Hanjarey Zakhmi Taghazol" (Sore Throat Lyricism), Aside Music,

ملخص المقالة :

تکرار و دوران از محورهای اصلی شکل گیری عناصر موسیقایی است. این الگو در نظام موسیقیایی شعر معاصر نیز تشخص دارد و سه حوزۀ موسیقی درونی، بیرونی و کناری را در بر می گیرد. منزوی با تکیه بر این الگوها موسیقی اشعار خود را آفریده است. این پژوهش در صدد بررسی آرایه های موسیقی آفرین در غزل های مجموعۀ حنجره زخمی تغزل جهت نشان دادن روش به کارگیری این عناصر و کارکردشان در اشعار منزوی است. یافته‌های این پژوهش بیان‌گر این است که منزوی برای غنای موسیقی غزل خود شیوه های متعددی را به کار می گیرد از جمله: توجه به تنوع اوزان عروضی، به کارگیری اوزان پرکاربرد، ایجاد تناسب معنا و درون مایه با اوزان عروضی، بهره گیری از جناس، تکرار، تضاد. کارکرد موسیقایی قافیه و ردیف سبب هم آوایی در اشعار وی گشته، به طور کلی عناصر ساختار موسیقایی شعر منزوی در چهار رده موسیقایی دسته بندی می شود؛ موسیقی بیرونی، موسیقی کناری، موسیقی درونی و موسیقی معنوی.

المصادر:

منابع و مآخذ

1ـ احمدنژاد، کامل. فنون ادبی (عروض، قافیه، بیان و بدیع) تهران: پایا، چاپ سوم، 1376.

2ـ پورنامداریان، تقی. در سایه افتاب (شعر فارسی و ساخت‌شکنی در شعر مولوی). تهران: نگاه، 1381.

3ـ توسی، خواجه نصیرالدین. اساس الاقتباس. به کوشش مصطفی بروجردی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380.

4ـ جدیدالاسلامی حبیب؛ صفایی کشتگر، نسرین. موسیقی بیرونی دیوان بیدل دهلوی. تهران: 1390.

5ـ خانلری، پرویز. وزن شعر فارسی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1386.

6ـ دهخدا، علی­اکبر. فرهنگ لغت. به کوشش غلامرضا ستوده، ایرج مهرکی، اکرم سلطانی. تهران: دانشگاه تهران، 1385.

7ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا. رستاخیز کلمات. تهران: سخن، 1391.

8ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا. موسیقی شعر. تهران: آگاه، 1370.

9ـ شمیسا، سیروس. اشنایی با عروض و قافیه. چاپ یازدهم، تهران: فردوس، چاپ سوم، 1374.

10ـ علوی مقدم، مهیار. نظریه‌های نقد ادبی معاصر. تهران: سمت، 1377.

11ـ قر بانی، جاوید. نگاهی به زندگی حسین منزوی. حافظ، ش 47، 1386

12ـ قربانی، جاوید. بررسی غزل­های حسین منزوی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، 1390.

13ـ قویمی، مهوش. آوا و القا (رهیافتی به شعر اخوان ثالث). تهران: هرمس، چاپ اول، 1383.

14ـ محسنی، احمدرضا. ردیف و موسیقی شعر. مشهد: دانشگاه فردوسی، 1382.

15ـ منزوی، حسین. حنجرة زخمی تغزل. چاپ چهارم، تهران: آفرینش، 1390.

16ـ همایی، جلال‌الدین. فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: هما، 1391.

17ـ یوشیج، نیما.‌ در باره هنر شعر و شاعری. گردآورنده: سیروس طاهباز. تهران: نگاه، 1385.

---

* دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بوشهر. (نویسنده مسوول)

** استادیار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بوشهر، گروه زبان و ادبیات فارسی، ایران، بوشهر.

*** استاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بوشهر، گروه زبان و ادبیات فارسی، ایران، بوشهر.

تاریخ دریافت: 11/9/1394                                                                             تاریخ پذیرش: 7/11/1394

[1]ـ وزن­های تند و  متحرکی که از رکن­های سالم یا مزاحف تشکیل شده و نظام ایقاعی افاعیل عروضی در آن­ها به گونه‌ای است که ساختمان تکرار و شوق تکرار در آن‌ها به طور خاصی احساس می­شود‌« (شفیعی کدکنی، 1370: 396).

[2]ـ این مطلب با التفات به نظریه­ موریس گرامون درباره­ ارزش و مفهوم القاگر واج­های زبان طرح شده است. گرامون واکه‌های زبان را به دو دسته­‌ واکه‌های روشن و واکه‌های بم تقسیم می‌کند و برای هر گروه، القاهای معنایی خاصی را تعریف می‌کند. به عنوان نمونه تکرار واکه (i) که زیرترین واکه زبان است، القاگر مفاهیم متعددی است. این واکه، تیزی و حدّت را بیان می کند و القاگر سر و صداهای تیز است. بیان‌گر احساسی است که فریادی از نهاد برمی‌آورد و  فریاد شور و هیجان، تحسین و ستایش و نیز یاس و نومیدی را بازتاب می‌دهد. (رک: قویمی، 1383: 22)