تحلیل عناصر زیباشناسی و معناشناسی در سوره قارعه بر اساس روش ساختارگرایی

الموضوعات :

محمدحسن معصومی ¹ , فاطمه شریفی تشنیزی ²

1 - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، گروه زبان و ادبیات عرب، قم، ایران.
2 - دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم (نویسنده مسؤول).

تاريخ الإرسال : 07 الإثنين , ربيع الثاني, 1439 تاريخ التأكيد : 07 الإثنين , ربيع الثاني, 1439 تاريخ الإصدار : 22 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1438

الکلمات المفتاحية: aesthetics, semantics, زیباشناسی, معناشناسی, سوره قارعه, شیوه ساختارگرایانه, AlQare`surah, structural method,

ملخص المقالة :

وجه تمایز قرآن کریم ـ به عنوان متنی فراگیر و در هم تنیده ـ شیوه بلاغی اعجازآمیز آن است و ما این وجه تمایز را در هر سوره از قرآن و نیز هر آیه آن که هر کدام سبک بلاغی اعجاب برانگیز خود را دارد آشکارا ملاحظه می کنیم. به لحاظ ساختاری، سوره های کوتاه قرآن که عمدتاً مکّی هستند برومند، تند، خطابی گونه با جمله ها و عبارت های کوتاه هستند، البته هر یک از این سوره ها مختصات هنری خود را دارند و از همین روی از یک دیگر متمایزند. این مقاله به بررسی عناصر زیباشناسی و معناشناسی سوره قارعه بر اساس روش ساختارگرایی پرداخته است. شیوه تحلیلی ساختارگرایانه، از ابداعات محمود بستانی است. این ادیب توانست با بهره گیری از این شیوه تحلیلی، ابعاد هنری و ویژگی های ادبی قرآن کریم را استادانه بکاود و یافته های نوینی را فرا روی اهل پژوهش قرار دهد. هدف کلی این مقاله نیز رونمایی از برجستگی های ادبی و پیام های معنوی سوره قارعه با بهره جویی از همین شیوه ساختارگرایانه است. حاصل پژوهش از این قرار است که در عنصر ساختارگرایی شکل و محتوا در یک سوره از یک دیگر جداناپذیرند و هر دو در یک پیکر قرار می گیرند و برای تبیین اندیشه و پیام های سوره باید ویژگی های هنری ـ ادبی را در کنار ویژگی های موضوعی ـ فکری بررسی کرد.

المصادر:

منابع و مآخذ

1ـ آلوسی، شهاب‏الدین السیّد محمود. روح المعانی (فی تفسیرالقرآن العظیم) و السّبع المثانی. قاهره: دارالحدیث، 1426 ق / 2005 م.

2ـ بستانی، محمود. التفسیر البنایی للقرآن الکریم. ایران (مشهد): مجمع البحوث الاسلامیه، چاپ اول، 1424ق/ 1382ش.

3ـ بستانی، محمود. بلاغت جدید. ترجمه م معصومی. قم: مارینا، چاپ اول، 1394 شمسی.

4ـ تفتازانی، سعد‏الدین. مختصر المعانی. قم: دار الفکر، چاپ هفتم، 1380 شمسی.

5ـ خطابی، حمدبن­محمد­بن­ابراهیم. بیان اعجاز القرآن. چاپ اول. طنطا: دارالصحابة للتراث، 1427 ق / 2007م..

6ـ رازی، فخرالدین. التفسیرالکبیر (مفاتیح الغیب)، قاهره: دارالحدیث، 1433ق / 20012 م.

7ـ زحیلی، وهبه. التفسیر المنیر فی العقیده و الشریعه و المنهج. لبنان (بیروت): دارالفکر، چاپ اول، 1416ق / 1991م..

8ـ سیوطی، جلال‌الدین. الاشباه و النظائر فی النحو. بیروت: دارالکتب العلمیه، بی‏تا.

9ـ شمس، م. م خالد حویر. البنیه المقطعیه فی سورة القارعه. مجله دانشکده تربیت اسلامی: دانشگاه بابل. شماره 8، 2012م.

10ـ صابونی، محمدعلی. صفوه التفاسیر. لبنان (بیروت): دارالفکر، 1416 ق/ 1996م..

11ـ طباطبایی، محمد حسین. المیزان فی تفسیر القرآن. لبنان (بیروت): موسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، 1390ق.

12ـ طبرسی، فضل­بن­حسن. مجمع البیان فی­تفسیر القرآن. قم: دارالأسوة للطباعة و النشر، چاپ اول، 1426 ق/ 1384 ش.

13ـ طبری، محمدبن­جریر. جامع البیان عن تأویل آی القرآن. بیروت (لبنان): دارالفکر، 1415ق/ 1995م.

14ـ قرطبی، محمدبن­احمد. الجامع الأحکام القرآن. بیروت(لبنان): دارإحیاء التراث العربی، چاپ اول، 1416 ق/ 1996م..

15ـ قطب، سید. فی ظلال القرآن. بیروت (لبنان): دار الشروق، چاپ سی و پنجم، 1425 ق.

16ـ مراغی، احمدمصطفی. تفسیرالمراغی. بیروت (لبنان،: دارالفکر، چاپ اول، بی‏تا.

17ـ ملیانی، محمد. جمالیة النص من منظور الدراسات الاسلوبیه. مجله الکلمه، ماه­نامه. سال نوزدهم: شماره 76، تابستان2012م.

18ـخلیفه عبدالحمید، احمد. بلاغه الجناس فی القرآن. دانشکده «الجامعه». مکه مکرمه.

19- http: //www. djelfa. info/vb/showthread. php?