توصیف الفبایی و هنری «بسمله» در هفت اورنگ جامی

الموضوعات :

حبیب‏ اله ده مرده قلعه‏ نو ¹ , مریم شعبان‏ زاده ² , عباس نیک‏بخت ³

1 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خاش، گروه زبان و ادبیات فارسی، خاش، ایران. (نویسنده مسؤول)
2 - دانشیار دانشگاه سیستان و بلوچستان، گروه زبان و ادبیات فارسی، سیستان و بلوچستان، ایران.
3 - دانشیار دانشگاه سیستان و بلوچستان، گروه زبان و ادبیات فارسی، سیستان و بلوچستان، ایران.

تاريخ الإرسال : 19 الأحد , رجب, 1438 تاريخ التأكيد : 11 الثلاثاء , رمضان, 1438 تاريخ الإصدار : 27 الخميس , رمضان, 1438

الکلمات المفتاحية: جامی, Jami, syllable, زیبایی&rlm, شناسی, مضمون‌آفرینی, حروف الفبا, هفت‌ اورنگ, creation theme, Besmelal, alphabet letters,

ملخص المقالة :

حروف الفبا از جمله عناصری هستند که در زندگی انسان کاربرد زیادی دارند و شاعران به شیوه هایی متنوع این حروف را برای خلق مضامین تازه و عمیق و آرایش سخن به کار گرفته اند و به کمک آموزه های دینی، ادبی و فرهنگی به آنها جانی تازه و رنگی نمادین بخشیده اند. نقادان سخن بر هر کدام از این شیوه های ابداع و آرایش کلام نامی نهاده‌اند؛ اما یک نوع هنری، شیرین و پرکاربرد از ترفندهای ادبی که سابقه ای به قدمت خود ادبیات دارد و از آغاز و در شعر رودکی نیز دیده می‌شود، کمتر مورد توجه سخن‌شناسان قرار گرفته است. این شیوه به‌کارگیری حروف الفبا در خلق مضامین به شیوه ای هنری، زیبا و شورانگیز است. جامی از جمله شاعرانی است که با بهره مندی از جادوی هنر بر کالبد حروف الفبا دمیده و به آفرینش تصاویر و مضامینی زیبا، هنری و دینی دست زده است. در این نوشتار بر آنیم تا چگونگی به‌کارگیری حروف الفبا در توصیف هنری بسمله را تبیین کنیم و به ابداعاتی که جامی در این شیوه به آن دست یازیده است اشاره نماییم. در این مجال ضمن بیان مفاهیم خلق شده، زیبایی ها و کاربرد هنری حروف الفبا نیز ارائه خواهد شد. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی بوده و از طریق مطالعات کتابخانه ای و الکترونیکی صورت می گیرد.

المصادر:

منابع  و مآخذ

1ـ قرآن مجید

2ـ بهار، محمدتقی. دیوان اشعار. تهران: نشر علم، 1381.

3ـ جامی، نورالدین عبدالرحمن. هفت‌ اورنگ. تصحیح اعلا خان افصح‏زاد. تهران: نشر مرکز مطالعات ایرانی، چاپ اول، 1378.

4ـ خاقانی‏شروانی، افضل­الدین. دیوان اشعار. ویراسته‏ میرجلال‏الدین کزازی. تهران: نشر مرکز، جلد اول، 1375.

5ـ رودکی، ابوعبدا... جعفر. دیوان اشعار. شرح منوچهر دانش پژوه، تهران: نشر توس، 1374.

6ـ شفیعی‏کدکنی، محمدرضا. موسیقی شعر. تهران: نشر آگاه، چاپ ششم، 1379.

7ـ ـــــــــــــــــــــــ. محمدرضا. ادوار شعر فارسی. تهران: نشر سخن، 1380.

8ـ شمیسا، سیروس. نگاهی تازه به بدیع. چاپ سوم، تهران: نشر میترا، 1386.

9ـ صائب­تبریزی، محمدعلی. دیوان اشعار. تصحیح ادیبی تهرانی، تهران: نشر نوین، 1382.

10ـ صهبا، فروغ، «مبانی زیبایی‏شناسی شعر»، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره 22، شماره‏ سوم، 1384، 109ـ90.

11ـ عابدی، محمود، «شرح جامی بر بیتی عرفانی از امیر خسرو دهلوی»، مجله عرفانی دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان، شماره پانزدهم، 1391، 138ـ125.

12ـ علوی­مقدم، مهیار. نظریه‏های نقد ادبی معاصر. تهران: نشر سمت، 1377.

13ـ فولادی، علیرضا، «نگاهی تازه به مراعات‏النظیر و جنبه‏های بلاغی آن»، فصل­نامه تخصصی نقد ادبی، سال هفتم، شماره 25، 1393، 93ـ72.

14ـ قاآنی شیرازی، میرزا حبیب­الله. دیوان اشعار. تصحیح مجید شفقی، تهران: نشر سنایی، 1387.

15ـ کرمی، محمدحسین، «آرایش و آفرینش واکی شیوه‏ای بدیع در آفرینش هنری»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره 193، 1383.

16ـ کزازی، میرجلال‏الدین. زیبایی‏شناسی سخن پارسی. تهران: مرکز، جلد سوم، 1373.

17ـ ناصرخسرو، ابومعین. دیوان اشعار. تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق. دانشگاه تهران، چاپ پنجم،  1378.