نقد و بررسی شعر شاملو بر اساس آرکی‏تایپ شب

الموضوعات :

زهرا خاتمی کاشانی ¹ , محمدرضا قاری ²

1 - دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی، اراک، ایران.
2 - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اراک، گروه زبان و ادبیات فارسی، اراک، ایران (نویسنده مسئول).

تاريخ الإرسال : 16 الأربعاء , ربيع الثاني, 1439 تاريخ التأكيد : 16 الأربعاء , ربيع الثاني, 1439 تاريخ الإصدار : 03 السبت , محرم, 1439

الکلمات المفتاحية: نماد, آنیما, شاملو, شب, کهن الگو, Archetype, symbol, Shamloo, Anima, Night,

ملخص المقالة :

آرکی تایپ یا کهن الگو به انگاره‌هایی یکسان و مشترک در ذهن و ضمیر ناخودآگاه گفته می‌شود که در هر عصری به شکل باورهای رایج آن دوره خود را نشان می‌دهد. هنرمندان نیز برای آفرینش هنری از صور ذهنی و تخیّلاتی بهره می‌گیرند که ریشه در ناخودآگاه جمعی دارند. این تصاویر ذهنی در روند آفرینش هنری به لایه‌های خودآگاه ذهن می‌رسند و اثری هنری خلق می‌شود. بخش خودآگاه، آرکی‌تایپ را به شکل نماد و سمبل درک می‌کند. بنابراین در ادبیات پرداختن به آثار سمبولیک و نقد کهن الگویی آن می‌تواند برخی ویژگی‌های شخصیتی و روانی هنرمند را که برخاسته از اندیشه و احساس تبار اوست نشان دهد. یکی از رایج‌ترین کهن الگوها، کهن الگوی شب است. تکرار واژه شب (بیش از 400 بار) در شعر شاملو، این واژه را به عنوان یک آرکی‌تایپ به ما معرّفی می‌کند. این واژه به عنوان نمادی از آنیما، مفاهیمی دیگر چون تاریکی، اندوه، تنهایی، سکوت، وحشت، ناامیدی و مرگ را نیز در شعر شاملو می‌رساند.

المصادر:

منابع و مآخذ

1ـ انوشه، حسن. فرهنگ‏نامه ادب فارسی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اوّل، 1379.

2ـ آزاد، پیمان. در حسرت پرواز. تهران: انتشارات هیرمند، چاپ اول، 1374.

3ـ باقی‏نژاد، عباس، «شاملو شاعر زندگی و مرگ»، مجله زبان و ادبیات فارسی، سال سوّم، شماره نهم، 1386.

4ـ پاز، اوکتاویو. دیالکتیک تنهایی. ترجمه خشایار دیهیمی. تهران: لوح فکر، 1381.

5ـ پورنامداریان، تقی. سفر در مه (تأملی در شعر احمد شاملو). تهران: انتشارات زمستان، چاپ اوّل، 1374.

6ـ پین، مایکل و همکاران. فرهنگ و اندیشه انتقادی از روشنگری تا پسامدرنیته. ترجمه پیام یزدانجو. تهران: نشر مرکز، چاپ اول، 1382.

7ـ جم‏زاد، الهام. آنیما در شعر شاملو. تهران: مؤسسه انتشارات نگاه، چاپ دوم، 1392.

8ـ دستغیب، عبدالعلی. نقد آثار احمد شاملو. تهران: نشر میترا، چاپ دوم، 1385.

9ـ سارتر، ژان پل. اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر. ترجمه مصطفی رحیمی. تهران: انتشارات نیلوفر، چاپ یازدهم، 1384.

10ـ سارتر، ژان پل. تهوّع. ترجمه امیرجلال‏الدین اعلم. تهران: انتشارات نیلوفر، چاپ هشتم، 1384.

11ـ سلاجقه، پروین. امیرزاده کاشی‏ها. تهران: مروارید، 1387.

12ـ شاملو، احمد. مجموعه آثار. تهران: مؤسسه انتشارات نگاه، چاپ سوم، 1381.

13ـ شایگان‏فر، حمیدرضا. نقد ادبی. تهران: نشر دستان، 1390.

14ـ شمیسا، سیروس. راهنمای ادبیات معاصر. تهران: نشر میترا، چاپ اول، 1383.

15ـ شوالیه، ژان و گربران. فرهنگ نمادها. ترجمه سودابه فضائلی. تهران: جیحون، 1384.

16ـ فوردهام، ف. مقدمه‏ای بر روان‏‏شناسی یونگ. ترجمه مسعود میربها. تهران: انتشارات اشرفی، چاپ سوم، 1356.

17ـ کزازی، میرجلال‏الدین. رؤیا، حماسه، اسطوره. تهران: نشر مرکز، چاپ سوم، 1385.

18ـ معتمدی، غلامحسین. انسان و مرگ. تهران: نشر مرکز، 1372.

19ـ هال، کالوین. اس و نوردبای، ورنون جی. مبانی روان‏‏شناسی تحلیلی یونگ. ترجمه محمدحسین مقبل. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ اول، 1375.

20ـ یاوری، حورا. روانکاوی و ادبیات (دو متن، دو جهان، دو انسان). تهران: نشر تاریخ ایران، چاپ اول، 1374.

21ـ یونگ، کارل گوستاو. انسان و اسطوره‏هایش. ترجمه حسن اکبریان طبری. تهران: دایره، چاپ دوم، 1386.

22ـ یونگ، کارل گوستاو. انسان و سمبل‏هایش. ترجمه محمود سلطانیه. تهران: انتشارات جامی، چاپ اول، 1377.

23ـ یونگ، کارل گوستاو. روان‏‏شناسی ضمیر ناخودآگاه. ترجمه محمدعلی امیری. تهران: علمی و فرهنگی، چاپ چهارم، 1380.