تصویرسازی با خورشید (آفتاب) در اشعار انوری، خاقانی و نظامی و مقایسة آن‌ها با یک‌دیگر
الموضوعات :
الکلمات المفتاحية: نظامی, انوری, خورشید, خاقانی, تصویرسازی, Persian Poem, comparison of sun, Clasic poem,
ملخص المقالة :
زمان رواج سبک آذربایجانی، دورة اوج استفاده از تصویرسازی طبیعت برای ارایه امیال و افکار شاعران بوده تا آن جا که شعرایی چون انوری، خاقانی و نظامی از بزرگان و سرامدان این سبک و این شیوه به حساب می‌آیند. خورشید از عناصر طبیعی و از بارزترین ابزار تصویرسازی شعراست. زیبایی و عظمت آن همواره موجب ایجاد باورهایی شده است که در ترکیب با فنون هنری و ادبی، به غنی‌سازی تصاویر و ترکیبات ادب فارسی انجامیده است. این مقاله به مقایسة تصویرسازی با خورشید در شعر انوری، خاقانی و نظامی پرداخته است. این شعرا با استفاده از محسوسات در تصویر خورشید و بهره برداری از معنای نمادین و اسطوره‌ای آن که در واقع همان زیبایی و قدرتمندی خورشید است و هم چنین استفاده از تتابع اضافات و بیان تصویر در تک‌بیت ها تشریک مساعی دارند. اما استفاده از خورشید در تصویر یک هیأت، بسامد و تکرار بالا، تصویرسازی به اقتضای حال و با توجه به ویژگی های مخاطب و نیز آرایه‌های متعدد برای ارایة تصویر خورشید، ویژة شعر خاقانی به نظر می رسد.
منابع و مآخذ
1ـ احمدسلطانی، منیره، قصیدة فنی و تصویرآفرینی در شعر خاقانی، تهران: کیهان، 1370.
2ـ انوری، محمد بن محمد. دیوان انوری. با مقدمة سعید نفیسی، به اهتمام پرویز بابایی. تهران: نگاه، 1376.
3ـ براهنی، رضا. طلا در مس، تهران: زریاب، 1380.
4ـ بهار، محمدتقی. بهار و ادب فارسی. (مجموعة 100 مقاله از ملک‌الشعرای بهار) به کوشش محمد گلبن. تهران: علمی فرهنگی، جلد دوم، چاپ سوم، 1382.
5ـ بیرونی، ابوریحان. التفهیم لأوائل صناعهالتنجیم. به اهتمام جلالالدین همایی، تهران: هما، 1367.
6ـ خاقانی، افضلالدین بدیل. دیوان خاقانی. به اهتمام دکتر سید ضیاءالدین سجادی. تهران: زوّار، 1368.
7ـ خسروی، حسین، «نگاهی به نماد خورشید در تمثیلات سهره‌وردی»، فصلنامة علمی و پژوهشی ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب، سال 5، شماره 15، 1388.
8ـ ذکرگو، امیرحسین. اسرار اساطیر هند. تهران: فکر روز، 1377.
9ـ زرین‌کوب، عبدالحسین. نقد ادبی. تهران: دانشگاه پیام نور، 1371.
10ـ ستاری، جلال. رمز و مثل در روان‌کاوی. تهران: توس، 1366.
11ـ شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه، چاپ سوم، 1366.
12ـ صفا، ذبیح‌الله. مختصری در تاریخ تحول نظم و نثرفارسی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1362.
13ـ فدایی، فربد. یونگ و روان‌شناسی تحلیلی او. تهران: دانژه، 1381.
14ـ قاسمی‌پور، قدرت. درآمدی بر فرمالیسم در ادبیات. اهواز: رسش، 1386.
15ـ کرمی، محمد حسین؛ دهقانان، جواد، خاقانی، «معمار زبان و خیال»، مجلة فنون ادبی دانشگاه اصفهان، شمارة 1، سال دوم، 1389.
16ـ کفافی، محمدعبدالسلام. ادبیات تطبیقی، پژوهشی در باب نظریة ادبیات و شعر روایی. ترجمة سید حسین سیدی. مشهد: آستان قدس رضوی، 1382.
17ـ لارنس، پرین. شعر و عناصر شعر. ترجمة غلامرضا سلگی. تهران: رهنما، 1379.
18ـ نظامی عروضی. چهار مقاله. به اهتمام محمد معین. تهران: امیرکبیر، 1364.
19ـ نظامی گنجهای، الیاس بن یوسف. اقبال‌نامه. با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره، 1392.
20ـ ــــــــــــــ ، ـــــــــــــــــ . خسرو و شیرین، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره، 1378.
21ـ ــــــــــــــ ، ـــــــــــــــــ . شرفنامه. با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره، 1392.
22ـ ــــــــــــــ ، ـــــــــــــــــ . لیلی و مجنون. با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی به کوشش سعید حمیدیان. تهران، قطره، 1392.
23ـ ــــــــــــــ ، ـــــــــــــــــ . مخزن‌الاسرار. با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره، 1391.
24ـ یاحقی، محمدجعفر. فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی. تهران: سروش، 1369.
25ـ یونگ، کارل گوستاو. اصول نظری و شیوة روان‌شناسی تحلیلی یونگ. ترجمة فرزین رضاعی. تهران: ارجمند، 1386.
_||_