شعر منثور یا نثر شاعرانه در «تاریخ الوزرا»ابوالرجاء قمی
الموضوعات :رسول زارع خفری 1 , محتشم محمدی 2
1 - دانشگاه سلمان فارسی کازرون، کازرون، ایران
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه سلمان فارسی کازرون. کازرون.ایران.
الکلمات المفتاحية: نثر, شعر منثور, تاریخ الوزرا, نثر شاعرانه, ابوالرجاء قمی,
ملخص المقالة :
چکیده: نثر خبر رسان است و شعر وصف کننده و رسانندة احساس. اما گاهی به نثرهایی بر می‌خوریم که فراتر از خبررسانی‌اند و احساس مخاطب را درگیر می‌کنند. در میان متون نثر ادبی شاید تا اندازه‌ای این گونه نثر، طبیعی جلوه کند ولی نثر شاعرانه درون یک متن تاریخی و سیاسی به میزان زیادی خواننده متن را متوجه خود می‌کند. تاریخ الوزرا کتابی است تاریخی در سده ششم که ابوالرجا قمی، پنجاه سال وزارت سلجوقیان را در آن به نثری شاعرانه نگاشته است. ابوالرجا قمی سعی کرده است در این اثر به کمک عناصر زیبایی سخن، نثر متفاوتی را خلق کند و به دور از تکلف‌های زبان عربی، به کمک ذخایر زبان فارسی، نثری شاعرانه ایجاد کند. در این مقاله سعی شده است به شیوۀ تحلیلی- توصیفی مبتنی بر مطالعۀ کتابخانه‌ای، به بررسی و تحلیل نثر شاعرانۀ این اثر پرداخته شود تا چگونگی نثر شاعرانه‌ای که نویسنده در این کتاب به کار برده است؛ مشخص شود.
منابع و مآخذ
1. ابوالرجاء قمی، نجمالدین. تاریخ الوزراء. به کوشش محمد تقی دانش پژوه. تهران: پژوهشگاه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363.
2. انوری، حسن. فرهنگ بزرگ سخن. تهران: انتشارات سخن، 1381.
3. بهاء الولد. معارف. تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. تهران: انتشارات طهوری، چاپ سوّم، 1382.
4. تجلیل، جلیل. جناس در پهنۀ ادب فارسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوّم، 1385.
5. داد، سیما. فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: انتشارات مروارید، چاپ سوّم، 1385.
6. رستگار فسایی، منصور. انواع نثر. تهران: انتشارات سمت، چاپ سوّم، 1390.
7. زرین کوب، عبدالحسین. شعر بی دروغ، شعر بی نقاب. تهران: انتشارات جاویدان، 1363.
8. سیدحسینی، سید رضا. مکتبهای ادبی. تهران: انتشارات نگاه، چاپ پانزدهم، 1377.
9. شفیعی کدکنی، محمدرضا. موسیقی شعر. تهران: نشر آگاه 1370.
10. شمیسا، سیروس. سبک شناسی نثر. تهران: نشر میترا، چاپ سوّم، 1393.
11. عطار نیشابوری، فریدالدین. تذکره الاولیاء. تصحیح نیکلسون. تهران: نشر بهزاد، چاپ چهارم، 1375.
12. کاخی، مرتضی. روشنتر از خاموشی. تهران: نشر آگه، چاپ سوّم، 1377.
13. کروچه، بندتو. کلیات زیباشناسی. ترجمۀ فؤاد روحانی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ پنجم، 1383.
14. گاستالا، پیر. زیباشناسی تحلیلی. ترجمۀ علینقی وزیری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1336.
15. میدانی، ابوالفضل. مجمع الامثال. به تحقیق ابوالفضل ابراهیم. بیروت: دار الجیل، 1987 م.
16. میهنی، محمد بن عبدالخالق. دستور دبیری. به تصحیح عدنان صادق ارزی. انقره، 1962 م.
17. وراوینی، سعدالدین. مرزبان نامه. به کوشش خلیل خطیب رهبر. تهران: انتشارات صفی علیشاه، چاپ پانزدهم، 1389.
18. همایی، جلال الدین. فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: نشر هما، چاپ پنجم، 1382.
مقالات
1ـ اختیاری زهرا و علیرضا محمودی. تازگی تصویرهای تشبیهی در تاریخ وصاف. مجلۀ پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی، دورۀ جدید، شمارۀ 4، صص 76 ـ 59، 1389.
2ـ بزرگ بیگدلی، سعید و همکاران. بررسی سبک نثر شاعرانه در عبهر العاشقین. مجلۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ ششم، صص 49ـ 21، 1385.
3ـ جعفریان، زهرا و نرگس اسکویی. سبک شناسی انتقادی تاریخ الوزراء. مجلۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال11، شماره 22، صص 136ـ 109، 1399.
4 ـ حسینی مؤخر، سید محسن. نثر هنری، شعر منثور، نثرشاعرانه. مجلۀ رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شمارۀ 88، صص61 ـ 56، 1387.
5 ـ ذوالفقاری، حسن. تفاوت کنایه با ضربالمثل. فصلنامۀ علمی –پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ دهم، صص133 ـ 109، 1387.
6 ـ ـــــــــــــــــ. هویت ایرانی و دینی در ضربالمثلهای فارسی. فصلنامۀ مطالعات ملی، سال هشتم، شمارۀ 2، صص52 ـ 27، 1386.
7ـ رجایی بهبهانی، حمدلله. پایان نامۀ شرح تاریخ الوزراء، استاد راهنما: غلامرضا افراسیابی. دانشگاه شیراز، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، 1374.
8 ـ رجب زاده، هاشم. دبیر و دبیری در ایران اسلامی. نامۀ فرهنگستان، شمارۀ 2/1، صص 24 ـ 13، 1375.
9 ـ شعبانی، رمضان و همکاران. تاریخ الوزرا و مثلهای آن. مجلۀ پژوهشنامه فرهنگ و ادب، شمارۀ 13، سال هشتم، صص141 ـ129، 1391.
10ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا و میترا گلچین. جلوههایی از جادوی مجاورت در مثنوی. مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، صص 42 ـ 29، 1381.
11 ـ عبدالهیان، حمید. عوامل شاعرانگی در داستانهای بیژن نجدی. فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا، سال پانزدهم و شانزدهم؛ شمارۀ 57 و 56، صص 128 ـ 115، 1385.
12 ـ غفرانی، علی و نرگس کدخدایی. فصد در پزشکی مسلمانان. مجلۀ تاریخ و تمدن اسلامی، سال دهم، شمارۀ نوزدهم، صص58 ـ 31، 1393.
13 ـ نیازکار فرح و مرتضی جعفری. تحلیل و تفسیر ساختار زبانی ـ ادبی تاریخ بیهقی و حلاج الاسرار بیژن الهی. مجلۀ دهخدا، دورۀ 12، شمارۀ 45، صص102ـ 79، 1399.
14ـ هندودری، سعیده. جایگاه وزارتنامهها در تاریخ وزارت در قرون میانه. استاد راهنما: اسماعیل حسن‌زاده، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه الزهرا (س)، 1391.
15 ـ یاری گلدره، سهیل. باور قدما در بارۀ جانوران در تاریخ الوزرا قمی. نشریۀ کتاب ماه ادبیات، شمارۀ 64 (پیاپی 178) مرداد ماه 1391.
_||_
