«بررسی و تحلیل نقش «امر و نهی» در دفتر پنجم مثنوی مولوی»
الموضوعات :معصومه حبیب وند 1 , محمدصادق تفضلی 2
1 - دانشجوی دکترای ،گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد بروجرد ،دانشگاه آزاد اسلامی ،بروجرد ،ایران
2 - استادیار،گروه زبان وادبیات فارسی واحدبروجرد،دانشگاه آزاد اسلامی ،بروجرد،ایران
الکلمات المفتاحية: تعلیم, مولانا, جملات انشایی, امر و نهی, مثنوی,
ملخص المقالة :
پژوهش حاضر با عنوان بررسی و تحلیل نقش امر و نهی در دفتر پنجم مثنوی مولوی در پی آن است تا با شیوه‌ی تحلیلی- کتابخانه‌ای، دو اصطلاح از اصطلاحات رایج فرهنگ اشعار مولانا یعنی: امر و نهی را با استناد به دفتر پنجم مثنوی معنوی و اصول علم معانی مورد بررسی قرار داده و بدین طریق چیستی و چگونگی این دو اصطلاح را، به منظور کشف معانی ثانوی برخی ابیات در این اثر یاد شده به خواننده بنمایاند که: هدف از قواعد و اصول علم معانی بررسی و جستن معانی تحت لفظی جملات نیست بلکه بررسی و جستن معانی ثانویه جملات است که می‌تواند آن را افاده کند. در این علم جملات به دو دسته‌ی خبری و انشایی تقسیم می‌گردند. جملات خبری جملاتی است که صدق و کذب بر آنها وارد است و در مقابل جملات انشایی که احتمال صدق و کذب در آن نرود. در بررسی‌های انجام شده در این پژوهش معلوم می‌شود که مثنوی مولوی اثری عرفانی و تعلیمی است و بدیهی است که جملات امر و نهی در آن کارکرد وسیعی دارد خاصه اینکه ذهن مولانا مفاهیم و موضوعات اخلاقی و عرفانی را به شیوه‌های گوناگون در ذهن و ضمیر خواننده و شنونده تاثیرگذاراست.
منابع و مآخذ
1ـ قرآن کریم.
2ـ تجلیل، جلیل. معانی و بیان، چاپ پنجم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1370.
3ـ تفتازانی، سعدالدین بن مسعودبن عمر. مختصرالمعانی، قم: دارالفکر، 1411.
4ـ تقوی، نصرالله. هنجار گفتار. چاپ دوم، اصفهان: فرهنگ سرای اصفهان، 1363.
5ـ جرجانی، عبدالقاهر. دلایل الاعجاز. ترجمه محمد رادمنش، مشهد: استان قدس رضوی، 1368.
6ـ رجایی، محمدخلیل. معالم البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع. انتشارات: دانشگاه شیراز، 1340.
7ـ زمانی، کریم. شرح جامع مثنوی معنوی. دفتر پنجم، چاپ بیست و پنجم، تهران: اطلاعات، 1397.
8ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا. رستاخیز کلمات. چاپ اول، تهران: سخن، 1391.
9ـ شمیسا، سیروس. معانی. تهران: نشر میترا، 1373.
10ـ ــــ، ـــــــ . بیان و معانی. تهران: طوس، 1375.
11ـ صادقیان، محمدعلی. طراز سخن در معانی و بیان. یزد: ریحانه، 1371.
12ـ صفا، ذبیح‌الله. آیین سخن. تهران: ققنوس، 1364.
13ـ کزازی، میرجلال الدین. زیباشناسی سخن پارسی (2) معانی. چاپ اول، کرج: پایا، 1370.
14ـ گودرزی، محمدتقی. هنجار سخن. درسنامه‌ی معانی پارسی، تهران: کلک سیمین، 1387.
15ـ مولوی، جلال الدین محمد. مثنوی معنوی. مطابق نسخه تصحیح شده رینولد نیکلسون، با مقدمه بدیع الزمان فروزانفر، چاپ هفتم، تهران: میلاد، 1392.
16ـ هاشمی، احمد. جواهر البلاغه فی المعانی و البیان و البدیع. مصر: مکتبه التجاریه الکبری، 1960.
17ـ همایی، جلالالدین. یادداشت‌های علامه جلالالدین همایی درباره‌ی معانی و بیان. به کوشش ماهدخت بانو همایی، تهران: مؤسسه‌ی نشر هما، 1370.
18ـ همدانی، عینالقضات. تمهیدات. با مقدمه عفیف عسیران، چاپ هفتم، تهران: منوچهری، 1386.
_||_