بررسی مکانمندی بناهای تاریخی در شهرهای ایرانی- اسلامی (نمونه موردی: شهر دامغان)

الموضوعات :

محمد مرزبان راد ¹ , محمدحسن طالبیان ² , اسکندر مختاری طالقانی ³

1 - گروه معماری، دانشکده معماری، واحد امارات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار، گروه معماری، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 - استادیار، گروه معماری، دانشکده معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 12 الأربعاء , ربيع الأول, 1445 تاريخ التأكيد : 25 الخميس , رمضان, 1445 تاريخ الإصدار : 19 الخميس , شوال, 1446

الکلمات المفتاحية: مکانمندی, نگرش مکان, بناهای تاریخی, فضای شهری, شهر دامغان,

ملخص المقالة :

مکانمندی، حفظ و بازیابی اصول نگرش به مکان در بناهای تاریخی یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های کیفیت‌بخشی به فضاهای شهری هر مرزوبوم است که موجب ادراک یکپارچۀ فضا و محیط و هویتمندی آن می‌شود. ازآنجاکه اصول نگرش به مکان و مکانمندی هر بنایی وابسته به چهار خصوصیت پیکره و سیما، نظم، هویت و خاطره است که از برداشت‌های ذهنی- درونی و فیزیکی – بیرونی نشاءت می‌گیرد، پژوهش حاضر به دنبال بازخوانی اصول مکانمندی در بناهای تاریخی و شناسایی عوامل کالبدی موثر در ادراکات حسی برگرفته از بناهای تاریخی است. در این راستا با استفاده از روش تحقیق ترکیبی (کیفی-کمی)، اصول نگرش به مکان در سه بنای دیوار باروی دامغان، کاروانسرای شاه‌عباسی و مسجد تاریخانه دامغان موردبررسی قرارگرفته است. تجزیه‌وتحلیل داده‌های حاصل از مطالعات کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی، با استفاده از نرم‌افزار SPSS انجام پذیرفته است. درنهایت متغیرهای کالبدی به‌دست‌آمده از یافته‌های نظری شامل مصالح، فرم و تناسبات، رنگ، نورپردازی و عناصر طبیعی، بر اساس نظرسنجی میان 20 نفر از کارشناسان و متخصصین از طریق آزمون AHP و با استفاده از نرم‌افزار Expert Choice اولویت‌بندی شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که میان هیچ‌کدام از این متغیرها رابطه معناداری وجود ندارد و از میان متغیرهای کالبدی متغیر مصالح و فرم بالاترین درصد تأثیر را در ادراک بنا دارا می‌باشند. باوجوداینکه متغیرهای کالبدی در بناهای منتخب عوامل معماری هستند، به یکدیگر وابسته‌اند و تمامی آن‌ها در کنار یکدیگر موجب مکانیت یک فضا و مکان می‌شوند. نتایج این تحقیق بیانگر این موضوع است که متغیرهای کالبدی بنا چون فرم و تناسبات، نورپردازی با هویت بخشی به بنا و دیگر متغیرهای کالبدی همچون مصالح، رنگ و تناسبات با نمود در پیکره و سیمای بنا، ادراکات حسی مخاطبان را برانگیخته و اصل هویتمندی را در بنا تقویت می نمایند. لذا بهبود مکانمندی بناها منوط به ارزش نهادن به اصل هویتمندی و تقویت آن می باشد.