تحلیل عوامل پیکربندی فضایی مؤثر بر قابلیت بازدیدپذیری اماکن تاریخی (نمونه مطالعه: مسجد عتیق قزوین و بافت پیرامون)

الموضوعات :

حسنا ورمقانی ¹ (استادیار گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران)

تاريخ الإرسال : 15 الأحد , صفر, 1444 تاريخ التأكيد : 15 الأحد , جمادى الثانية, 1444 تاريخ الإصدار : 28 السبت , جمادى الثانية, 1444

الکلمات المفتاحية: قزوین, مسجد عتیق, پیکربندی فضایی, اماکن تاریخی, بازدیدپذیری,

ملخص المقالة :

اماکن و حوزه‌های تاریخی به‌مثابه نشانه‌های شهری از قابلیت‌های متعدد در برنامه‌ریزی و توسعه محیط شهری برخوردارند. ازآن‌جمله، آگاهی از نحوه اثرگذاری اجزای پیکربندی فضایی بر قابلیت بازدید و استفاده از آن‌هاست که نقش مؤثری در تدوین راهبردهای گردشگری شهری در مسیرهای منتهی به اماکن تاریخی خواهد داشت. در مقاله حاضر به‌کمک روش توصیفی تحلیلی ازطریق تمرکز بر ابعاد کالبدی مؤثر بر امکان بازدید از مکان‌های تاریخی توسط گردشگر، مؤلفه‌های اثرگذار تدوین شده و سپس با روش استدلال منطقی، اعتبار شاخص‌ها در بازدیدپذیری محدوده بافت تاریخی موردتحلیل قرار می‌گیرد. هدف تحقیق ارزیابی عوامل پیکربندی فضایی مؤثر بر قابلیت بازدیدپذیری مسجدجامع عتیق شهر قزوین ازطریق مطالعه کالبد بنا و محدوده بافت پیرامون است. سؤال تحقیق آن است که کدام رویکردهای کالبدی در افزایش بازدیدپذیری بافت‌های تاریخی و ابنیه شاخص موجود در آن نقش دارد. مؤلفه‌های بازدیدپذیری در بافت تاریخی شهر قزوین در محدوده مطالعه چگونه ارزیابی می‌شود. ابزار تحلیل نرم‌افزار تخصصی نحو فضا و نیز تکیه بر مشاهدات و برداشت‌های میدانی است. نتایج نشان می‌دهد موقعیت استقرار ابنیه شاخص درون بافت تاریخی بیش‌ترین اثرگذاری را بر امکان و قابلیت بازدید خواهد داشت و ازسوی دیگر در مقیاس معماری، عناصر طبیعی و مصنوع موجود در کالبد بنا، مبلمان فضا و تناسبات ارتفاعی بر کشش و جاذبه بصری/ حرکتی و حضور و هدایت ناظر به سمت مقاصد معین اثرگذاری بیشتری دارد. همچنین گستردگی فضا نسبت به توده در مکان استقرار عناصر نشانه به‌دلیل تأثیر بر شاخص تردد فضایی و حدود رؤیت‌پذیری، امکان هدایت ناظر در مسیرهای منتهی به آن‌ها و احتمال بازدید ناظران را افزایش می‌دهد.

المصادر:

• Bassoli, M., Asadi, A.M., Broumandzad, Y., Owaissi, L. & Owaissi, M. A. (2021). Semantic mapping of the mental image of urban tourists. Tourism and Development, 10(4), 19-29.


• Bentley, I.(2018). Responsive Environments. Translated by Mostafa Behzadfar. Tehran: Iran University of Science and Technology.


• Calle-Vaquero, M. de la, García-Hernández, M. & Mendoza de Miguel, S. (2021). Urban Planning Regulations for Tourism in the Context of Overtourism. Applications in Historic Centres. Sustainability, 13, 70. 1-22. doi.org/10.3390/su13010070


• Dabirsiaghi, S. M. (2004). The historical course of Qazvin city and its buildings: from the beginning to 1320 AH.Qazvin: General Directorate of Cultural Heritage of Qazvin Province.


• Gibson J.J. 1986. The Ecological Approach to Visual Perception. Psychology Press.


• Generalov, V. P. & Generalova, E. M. (2022). Potential of Buildings Creating High-Quality Urban Environment. Earth and Environmental Science. 1-6. doi:10.1088/1755-1315/988/4/042086


• Golriz, S. M. A. (2004). Minodar or Bab al-Janeh of Qazvin. Qazvin: Taha.


• Habibi, K., Sheikh Ahmadi, A., Veisi, S., & Khalighi, N. (2021).Evaluating the three policies of pedestrianization in the historical context of Urmia from the perspective of the manner and extent of separation of horse and pedestrian movement.Traffic Management Studies, 62, 133-172.


• Hillier, B. and Iida, S. (2005). Network and Psychological Effects in Urban Movement. In A.G. Cohn & A.D. Mark (eds), COSIT 2005, LNCS 3693, pp. 475-490, Springer-Verlag, Berlin Heidelberg.


• Huang, Xu & Weesep, J. V. (2019). Cultural Values and Urban Planning in China: Evidence of Constraints and Agency in the Development of the Historic City of Yangzhou. Journal of Urban History. 1-22. DOI: 10.1177/0096144219872483


• Karimzadeh, A., Shahriari, S. K. A., & Ardeshiri, M. (2019). Identifying impact of urban tourism on historical context regeneration from viewpoint of local residents’ by using analysis method (Case Study: Shiraz City). Regional Planning, 8(32), 127-140.


• Khodadadi Aqqaleh, F., & Asgari, A. (2021). Investigating the relationship between permeability and the presence of women in residential settlements (case study: Hezar Dashat and Dolatabad residential settlement, Tehran).Women's Interdisciplinary Research, 3(1), 35-46.


• Korkmaz, C., & Balaban, O. (2019). Sustainability of urban regeneration in Turkey: Assessing the performance of the North Ankara Urban Regeneration Project. Journal of Habitat International.


• Kouklis, G. R., & Yiannakou, A. (2021). The Contribution of Urban Morphology to the Formation of the Microclimate in Compact Urban Cores: A Study in the City Center of Thessaloniki. Urban Science, 5, 37. https://doi.org/10.3390/urbansci5020037


• La Rosa, D., Privitera, R., Barbarossa, L., & La Greca, P. (2017). Assessing spatial benefits of urban regeneration programs in a highly vulnerable urban context: A case study in Catania, Landscape and Urban Planning, 157(2017), 180–192.


• Lee, M., Barbosa, H., Youn, H., Holme, P., & Ghosha, G. (2017). Morphology of travel routes and the organization of cities. Nature Communication. 8, 2229. https://doi.org/10.1038/s41467-017-02374-7


• Lynch, K. (2018). The Image of the city. Translated by Manouchehr Mozaieni. Tehran: University of Tehran.


• Madani Pour, (2013). Design of urban space: an inquiry into a socio - spatial process. Translated by Farhad Mortezaei. Tehran: Processing and urban planning.


• Memariyan, M., & Zamani, B. (2019). An Urban Design Framework for Qom City Center Applying Legibility and Imageability Approach. Armanshahr Architecture & Urban Development, 11(25), 301-317.


• Mohammadi, M., & Rahmani, M. (2019). An analysis on the Influence of Visibility and Accessibility to the City Landmarks for Increasing Environmental Legibility. Journal of Sustainable Architecture and Urban Design, 6(2), 35-49. doi: 10.22061/jsaud.2019.987


• Mousavi, S. A., Beykmohammadi, H., & Sarami, H. (2022). Evaluation of cultural tourism indicators in tourism development (Case study; Isfahan). Urban Environmental Planning and Development, 2(6), 17-32. doi: 10.30495/juepd.2022.692241


• Pazhoohan, M., & Poormoghadam, Z. (2018). Urban Tourism Strategic Planning Using Culture-led Urban Regeneration Approach in Historical part (Case study: Old district of Rasht city). Urban Studies, 7(27), 53-66.


• Pourahmad, A., Farhudi, R., Zangane Shahraki, S., & Shafaat Gharamaleki, T. (2020). An Examination of Tourism Types Affecting the Regeneration of Historical Textures (Case Study: Tabriz City). Iranian Studies, 10(2), 21-43.


• Rezaeei, M., & Ghasemi, M. (2022). Assessing tourism capabilities and its role in urban development with emphasis on strategic planning (Case study: Kerman). Urban Environmental Planning and Development, 2(5), 1-16.


• Rezaii Talarposhti, F., Zangiabadi, A., & Nastaran, M. (2020). Regeneration Strategies prioritization of the Gorgan City Historical Context with Tourism Sustainable Development Approach. Geographical Planning of Space, 9(34), 261-276. doi: 10.30488/gps.2019.100313


• Safaei Namin, R., Fazel Chaharmahali, S. A., & Shokriyan, M. (2022). The role of good governance in increasing tourism in Taleghan city. Urban Environmental Planning and Development, 2(6), 49-60. doi: 10.30495/juepd.2022.691378


• Shakibamanesh, A., & Hakimi, Y. (2017). The Effect of physical Space Visibility on the Pedestrians Behavior in Urban Squares Using 3D Isovist Analysis (Case Study: Sabze Meydan Square in Tehran). Urban Studies, 7(25), 101-115.


• Shamaei, A., Rezapour Mirsaleh, H., & Movahed, A.(2017). Analysis of the role of re-creating the old texture of Ardakan city in the development of urban tourism.Iranian Islamic City Studies, 9(34), 86-59.


• Sun, G., Webster, C., & Chiaradia, A. (2017). Ungating the city: A permeability Perspective. Urban Studies, 1-17. DOI: 10.1177/0042098017733943


• Taghizadeh, S., & Andalib, A. (2019). Evaluating the priority of effective strategies in the regeneration of the northern area of Naqshjahan square in Isfahan with the focus on tourism development.Shabak, 6(5), 77-90.


• Tibbalds, F. (2016). ‎Making people - priendly towns.Translated by Mohammad Ahmadinejad.Isfahan: Khak.


• Vaitkevičiūtė, V. (2019). Legibility of Urban Spaces in Kaunas New Town: Research, Strategy, Suggestions. Architecture and Urban Planning, 15(1): 13-21.


• Varmaghani H. (2021). An Analytical Approach to the Invitation quality of Contemporary Mosques (Case Study: Mosques of Tehran). Researches in Islamic Architecture, 9(1), 123-143.

• URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-881-fa.html

• Varmaghani, H. (2022). Management of Tourist Attractions in Historical Contexts Based on the Physical Aspects of the Urban Environment (A Case of the Distance between Imamzadeh Hassan and Shah Abbasi Caravanserai, Karaj). Geographical Journal of Tourism Space, 11(43), 37-56.


• Weisman, J. (1981). Evaluating architectural legibility: Way-finding in the built environment. Environment and behavior, 13(2), 189-204.


• Yaski, O., Portugali, J., & Eilam, D. (2012). Traveling in the dark: the legibility of a regular and predictable structure of the environment extends beyond its borders. Behavioural brain research, 229(1), 74-81.