بررسی معناداری مفاتح غیب و معرفت‌بخشی آن با رویکردی عرفانی
الموضوعات : عرفان اسلامی
حمیدرضا خادمی
1
(
استادیار و عضو هیأت علمی پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی(سمت) ، تهران، ایران.
)
وحید محمودی
2
(
استادیار و عضو هیأت علمی پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت)، تهران،ایران. نویسنده مسئول: Mahmoodi@samt.ac.ir
)
الکلمات المفتاحية: Ontology, عرفان, mysticism, Epistemology, Anthropology, رویکرد معرفت‌شناسانه, مفاتح غیب, رویکرد وجودشناسانه, رویکرد انسان‌شناسانه, Mafateh Alghaib,
ملخص المقالة :
مفاتح غیب واژهای قرآنی و برگرفته از آیه 59 سوره انعام است. مفسران، فیلسوفان و عارفان در خصوص معنا، تفسیر و تأویل این آیه به بحث و بررسی پرداخته اند. نظرات عارفان درباره مفاتح غیب را می‌توان به دو دوره زمانی قبل و بعد از ابن عربی تقسیم کرد. در دوره پیشاابن عربی تبیین های معرفت‌شناسانه و انسان‌شناسانه از مفاتح غیب نمود بیشتری دارد و سپس با ظهور غزالی رویکرد وجودشناسانه به مفاتح غیب آغاز و قوت می‌گیرد، به طوری که او از آن به علم اسباب تعبیر می‌کند. ازاین رو، غزالی تنها صفت علم را مفاتح غیب می‌داند؛ اما با روزبهان بقلی این رویکرد نضج و تفصیل بیشتری می‌یابد. او تمامی صفات ازلی را به-عنوان مفاتح غیب معرفی می‌کند. با ظهور ابن عربی رویکرد وجودشناسانه به اوج خود می‌رسد. در دوره پساابن عربی رویکرد وجودشناسانه غالب است و از مفاتح غیب به اسمای ذاتی، مراتب وجود و سرِّ قدر تعبیر می‌شود. درباره امکان معرفت به مفاتح غیب نیز نظرات دو گونه است؛ برخی آن را حتی برای پیامبران و ملائکۀ مقرب غیرممکن دانسته اند و علم به آن را درانحصار خداوند می‌دانند و برخی نیز علم به آن را برای کمّلین انبیا و اولیا میسّر می‌دانند. برخی نیز با رویکردی شیعی از این نیز فراتررفته و از وجود حضرات معصومین(علیهم‌السّلام) به مفاتح غیب تعبیرکرده اند.
_||_
