واکاوی آموزه‌ها و مضامین اخلاقی و تربیتی در مشرب عرفانی شیخ علاءالدین نقشبندی
هادی کریمی عقدا
1
(استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان)
حلما محمودی امجزی
2
(مدرس گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان کرمان)
الکلمات المفتاحية: عرفان, آموزه‌های اخلاقی, مضامین تعلیمی, شیخ علاءالدین نقشبندی.,
ملخص المقالة :
اخلاق، بخش مهمی از ادب تعلیمی را در ادبیات فارسی به خود اختصاص داده است. به‌گونه‌ای که در زبان فارسی آثاری همچون بی‌شماری، با موضوع ادب تعلیمی و سرشار از آموزه‌های اخلاقی به وجود آمده‌اند. وجود اندیشه‌های اخلاقی در شعر و نثر فارسی که از فرهنگ و تربیت دینی بهره می‌گیرد به ادبیّات و متون فارسی غنای خاصی بخشیده است. طب القلوب نقشبندی، رساله‌ای عرفانی است که محتوای ارزشمند و پرمایه‌ای را در زمینة مسائل اخلاقی، تربیتی و دینی در خود جای داده است. در این کتاب، اصطلاحات طبی فراوانی آمده است: نام داروها، اشاره‌های متعدد به اصول طبی قدیم، نام بیماری‌ها و غیره. نقشبندی این اصطلاحات را در بیشتر موارد به‌صورت تشبیه به‌کاربرده تا پیام اخلاقی و عرفانی خود را بیان کند. نویسنده، در این کتاب، مضامین تعلیمی، اخلاقی و عرفانی را به بهترین شکل بیان نموده است. این مقاله کوششی است به روش توصیفی- تحلیلی در بیان علت پیدایش اوصاف نکوهیدۀ اخلاقی، نسخۀ شفابخش عرفانی و حصول ملکات فاضلۀ انسانی، با تکیه بر کتاب طب القلوب. یافته‌ها و نتایج این پژوهش حاکی از آن است که اگرچه فضایل عرفانی و اخلاقی در طب القلوب بیشتر مورد تأکید است؛ امّا رذایل اخلاقی و سرزنش و نکوهش آن‌ها هم ذهن و فکر نویسنده را به خود مشغول کرده است و در نوشتۀ او نمود یافته است.
