بررسی نقش نشانه ها و نمادواژه ها در زبان شعری مولانا با رویکرد نشانه شناسی
الموضوعات : عرفان اسلامی
فاطمه رحیمی
1
(
دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانش‌آموخته دکتری فلسفه هنر، تهران، ایران
)
الکلمات المفتاحية: زبان عرفانی, مولانا, نشانه شناسی, نمادواژه های عرفانی,
ملخص المقالة :
در زبان عرفانی مولانا بسیاری از تعالیم عرفانی و تجربههای معنوی از طریق نشانهها و نماد واژه‌هایی بیان میشود که وی آنها را گاه بهصورت نشانههای فرازبانی و نمایهای و گاه بهصورت نشانههای شمایلی و نمادین در قالب تشبیه و تمثیل و استعاره آورده است. در زبان مولانا بسیاری از نشانههای تکراری که در ادبیات عرفانی در قالب تشبیهات و استعارههای شناختهشده کاربرد دارد، به نشانههایی با قابلیت تفسیرهای جدید تبدیل گردیده و گویی روح تازهای در قالب عبارت و واژگان دمیده شده و معناهای تازهای در ذهن مخاطب ظهور پیدا میکند. مولانا بسیاری از نمادواژهها و نشانههای نمادین را با توجه به تجربههای عمیق خود، دلالت تازهای بخشیده و تفسیری جدید از این نشانهها را فرا روی مخاطب مینهد. این گونه تغییر و استحاله در نشانههای نمادین، علاوه بر آنکه نشانگر تقلیدگریزی ذهن مولاناست، در بسیاری اوقات در حکم نشانهای نمایهای است که تا حدودی جنبههایی از اندیشه و مکتب عرفانی وی را نشان میدهد. نشانههای نمایهای در اشعار مولانا را میتوان اغلب نشانههای فرازبانی دانست که ظاهراً در بسیاری از موارد به صورت ناخودآگاه در زبان شاعر بهکار رفته است. ظاهراً بیاعتنایی مولانا نسبت به رعایت صورت برخی الفاظ و عبارات و سایر مسامحات لفظی در زبان وی را میتوان نشانهای از کارکرد ابزاری «لفظ» و ناچیز یودن آن در برابر اهمیت و اصالت «معنا» نزد وی تلقی نمود.
