رابطه ی معماری با تخیّل هنری از منظر حکمت ایرانی

الموضوعات :

مرجان امجد ¹ , فلورا بیابانی ²

1 - استادیار، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان،ایران
2 - دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، مرکز تحقیقات افق‌های نوین در معماری و شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

تاريخ الإرسال : 24 الجمعة , محرم, 1445 تاريخ التأكيد : 20 الثلاثاء , صفر, 1445 تاريخ الإصدار : 02 الإثنين , ذو القعدة, 1444

الکلمات المفتاحية: حکمت ایرانی, تخیل هنری, صناعت معماری, خلّاقیّت, هنر,

ملخص المقالة :

حکمت ایرانی، همواره در آسمان فکری متفکران و اندیشمندان این سرزمین جای داشته و سرزمین ایران به گواهی تاریخ، بستر بسیاری از باشکوه‎ترین معماری‎ها و نیز فاخرترین پاسخ‎های معمارانه به مسائل اقلیمی، فرهنگی و محیطی است؛ اما اکنون در زمانه‎ای هستیم که معماری در این سرزمین دیگر به لحاظ دوراندیشی، استواری و نیز زیبایی، پیراستگی و مردم‎واری ، شباهتی به آنچه معماران این سرزمین قبلا بدان اهتمام داشته‎اند، ندارد. پژوهش این مقاله، کیفی و به روش تحلیلی- تفسیر تاریخی، با طرح ساختار مفهومی موضوعات تخصصی در حوزه تحقیقاتی مرتبط با آن، در قالب تفسیری منسجم برای احیاء فرهنگ‎های بومی و علوم ایرانی به‎طور بنیادین، تفکرات حکمی حکمای ایرانی را مورد بازخوانی قرارداده و با توجه به مفهوم خلّاقیّت، برای درک آن از نظر حکمای ایرانی درباره مفهوم تخیّل بهره‌گرفته تا به مفهوم خلّاقیّت هنری به عنوان نوعی از تخیّل ناب و ارتباط آن با معماری دست یابد. نتایج پژوهش نشان داد که با توجه به اینکه هنر با هر دو ساحت خیال منفصل و خیال متصل در پیوندی عمیق است و هنر حکمی بدون این دو بی‌معناست، رشد و قدرت ادراک خیالی، به هنرمند کمک می‎کند تا همواره صورت‎ها و حقیقت‎هایی را از عالم مثال دریافت کند و آن را به زبان هنر و حکمت بیان دارد. مسیر آفرینش اثر معماری که از سنخ صناعات لطیفه است، به عنوان هنر و یکی از ابعاد مهم وجودی انسان از این مسیر جدا نیست.

المصادر:

احمدی، بابک (1393) معمای مدرنیته، چاپ نهم، تهران، نشر مرکز

اعوانی، غلامرضا (1390) مصاحبه روزنامه اطلاعات سه شنبه 6 دی ماه، امامی، سید حسین

انصاریان ، زهیر(۱۳۸۵). بازشناسی عناصر فلسفه هنر بر پایه مبانی حکمت صدرایی. نقد و نظر ۱۱(شماره ۴۴- ۴۳). ۲۲۰-. ۲۴۶

بکار، عثمان (۱۳۸۹)، طبقه بندی علوم از نظر حکمای مسلمان. ترجمه جواد قاسمی. مشهد: آستان قدس رضوی.

بهرامی احمدی، حمید (1377)، تحقیقی پیرامون جمعیت اخوان الصفا و آراء اندیشه‌های ایشان. فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق،(6و7)،43-7.

جهانبگلو، رامین (1394)، مدرن‎ها، چاپ پنجم، تهران، نشر مرکز .

حسن­زاده، سالار.بنی اردلان، اسماعیل، داداشی،ایرج (1400)، هنر و صناعت صفوی از منظر مشائیان( با تاکید بر نظریه میرفندرسکی در رساله صناعیه).فصلنامه مطالعات هنر اسلامی،18(43).188-200.

خامنه‌ای، سید محمد (1384)، حکمت متعالیه و ملاصدرا.چاپ اول.تهران.موسسه بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

داداشی، ایرج (1388)، صناعت و طرح مبانی نظری آن به اتکا آرا ابن سینا. جاویدان خرد، 7(1)، 43-74.

داوری اردکانی، رضا (1395) ،خرد سیاسی در زمان توسعه نیافتگی، چاپ دوم: تهران، نشر سخن .

داوری اردکانی، رضا(1396) ،اکنون و آینده‎ی ما، چاپ اول: پردیس، انتشارات نقد فرهنگ.

دبدبه، محمد، رضوان پناه، مجید، دبدبه، شبنم، و شاطری، امید. (1399). وجودیت هنر در رابطه با هنرهای وابسته به آن. شباک، 6(5 (پیاپی 56) )، 15-28.

ربیعی،هادی (۱۳۹۲)، جستارهایی در چیستی هنر اسلامی(مجموعه مقالات و درس گفتارها). چاپ پنجم تهران: نشر آثار هنری.

رضی، هاشم (1393)، حکمت خسروانی: حکمت اشراق و عرفان از زرتشت تا سهروردی، چاپ چهارم: تهران، چاپ بهجت.

سربخشی، محمد (1395)، فلسفه چیست؟، معرفت، 25(221)، .30-15.

سلطانی، مرضیه (1380)، فلسفه زیبایی و هنر در اسلام.رساله کارشناسی ارشد، رشته مدرسی فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه قم، مرکز تربیت مدرس.

سلمانی، معصومه و محمودی، سید حامد و قربانی بیدهندی، حسین،(1394)، تاثیر فلسفه هنر ملاصدرا در شکوفایی باغ ایرانی دوران صفویه،کنفرانس بین­المللی انسان، معماری، عمران و شهر، تبریز.

شفیع‎بیک، ایمان(1394)، تعریف فلسفه و فیلسوف در فایدون افلاطون، نشریه فلسفه، 43(1)، 40-21.

شفیعی، فاطمه، و بلخاری قهی، حسن (1390)، تخیل هنری در حکمت اشراقی سهروردی. متافیزیک (مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی اصفهان)، 47(9-10)، 19-32.

صبوریان، محسن (۱۳۹۲)، ابن خلدون و تقسیم­بندی ارسطویی علوم. معرفت فرهنگی اجتماعی ، ۵(1)،5-2.

طاهری، مسعود (۱۳۹۴) طبقه‌بندی علوم در تمدن اسلامی تا پایان قرن هشتم هجری. نامه فرهنگستان، ۱۴(۴)، ۸۰-62.

عظیمی، مریم(1398) تبیین جایگاه معنا و خیال در فرآیند طراحی معماری، فصلنامه پژوهش های معماری اسلامی، شماره بیست و چهارم ، (7) ۳ :۷۷-۹۰.

فارابی، ابونصر (۱۳۹۱)، کتاب موسیقی کبیر. ترجمه آذرتاش آذرنوش. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

فرشچی، حمیدرضا (۱۴۰۰)، معماری اسلامی از منظر آراء فارابی با تاکید براحصاء­العلوم. مطالعات معماری ایران. ۹(۱۷). ۱۷۹- ۱۹۶.

قیومی بیدهندی، مهرداد (1385). آموزش معماری در دوران پیش از مدرن بر مبنای رساله معماریه. صفه، 15(42): 64-85.

قیومی بیدهندی, مهرداد. مجتهدزاده, روح‌اله (1400)، جایگاه مفهوم معماری در نظام طبقه‌بندی علوم مسلمانان در سده‌های نخست هجری با تکیه بر اندیشه‌های ابونصر فارابی. مطالعات معماری ایران, 7(13), 33-48.

کمالی‎زاده، طاهره(1392)، مبانی حکمی هنر و زیبایی از دیدگاه شهاب‎الدین سهروردی، جاپ دوم، تهران.

کیانی، مصطفی(1386)،  معماری دوره پهلوی اول، چاپ دوم، تهران، مطالعات تاریخ معاصر ایران.

مختاری، محمدحسین(1399)، بررسی مقایسه‎ای نظر ارسطو، ابن‎سینا و ملاصدرا درباره کارکرد ادراک حسی و میزان معرفت‎بخشی آن، دوفصلنامه علمی حکمت صدرایی، سال هشتم، 2( 16) ، 203-214.

مددپور، محمد(1390)، آشنایی با آراء متفکران درباره‎ی هنر- جلد 1، چاپ سوم، تهران، انتشارات سوره مهر.

مسعودی فر، امید (۱۳۹۹)،  طبقه‌بندی دانش در ایران دوره اسلامی  و انعکاس علوم دقیقه در آن. مدیریت دانش اسلامی. ۲(3).  ۱۵۲- ۱۷۲. 

مفتونی، نادیا(1389)، فارابی، خیال و خلاقیت هنری، چاپ اول، تهران، انتشارات سوره مهر.

میردامادی، سید محمد حسین.امامی جمعه، سید مهدی(1397). مبانی و قواعد فلسفی کلام و کتاب الهی در هستی­‎شناسی نوین صدرالمتألهین.معرفت فلسفی،(15)3 : .45-58.

نژادابراهیمی احد، قره بگلو مینو، فرشچیان امیرحسین.(1401). دیدگاه اخوان‌الصفا به هندسه و کاربرد آن در معماری اسلامی ایران. فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی. ۷ (۲) :۵۱-۷۶.

نژادابراهیمی, احد, قره‌بگلو, مینو، فرشچیان, امیرحسین. (1400). جایگاه حکمت نظری در کاربست هندسه معماری از جانب ریاضی‌دانان اسلامی دوره مورد بررسی قرون چهارم الی یازدهم هجری. حکمت معاصر,12(1):269-309.

نصر، سیدحسین. (1366) . علم در اسلام. ترجمۀ احمد آرام. تهران: سروش.

نوری، محمدعلی. (1399). چیستی و کارکرد حکمت عملی در سنجش آن با حکمت نظری.حکمت اسلامی، (7، شماره1-پیاپی 24 (بهار 99)), 33-47.

هایدگر، مارتین(1393)، بناکردن، سکنی گزیدن، اندیشیدن، از کتاب فلسفه تکنولوژی، اعتماد، شاپور(مترجم)، چاپ پنجم، تهران، نشر مرکز .