خوانش عناصر هنر اسلامی ارگ دارالخلافه ناصری از منظر فلسفه صدرالمتالهین

الموضوعات :

سید بنیامین کشاورز ¹ (دانشجوی مقطع دکتری تخصصی باستان شناسی دانشگاه هنراصفهان، اصفهان، ایران)
سید عقیل کشاورز ² (دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد مهندسی معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران)
زهرا خیرالدین ³ ( دانشجوی کارشناسی آموزش ابتدایی پردیس فاطمه الزهرا دانشگاه فرهنگیان، سمنان، ایران)

تاريخ الإرسال : 12 الأربعاء , ربيع الأول, 1445 تاريخ التأكيد : 20 الإثنين , شوال, 1445 تاريخ الإصدار : 18 الأربعاء , شعبان, 1445

الکلمات المفتاحية: فلسفه‌ی اسلامی, کاخ گلستان, ملاصدرا, هنر اسلامی.,

ملخص المقالة :

صدرالمتالهین، یکی از بزرگترین فلاسفه¬ ایرانیِ قرن یازدهم قمری بوده که کتب ارزشمندی در باره فلسفه نوشته است. اعتقادات ایشان به پیروی از آموزه¬های معزالدین الله، بر آن باور است که وحی که کلام ایزدی است، باید به گونه‌ای نزول یابد که طبقات متسلسل عقل، مثال و ماده را بگذرانند و سپس به شکل سخن درآیند و توجه به این نکته که پایه و اساس تفکر وی نه تنها بر پایه¬ی اسلام، بلکه بر پایه فرهنگ ایرانی نیز بوده است، اهمیت فراوان پیدا می¬کند. اصطلاح "فرم" در هنر و ساخت اهمیت فراوانی دارد که می‌توان آن را با سه معنی مختلف معرفی کرد؛ گاهی معنی قالب را می‌دهد، گاهی شکل و گاهی روابط بین اشکال را نشان می‌دهد که با ظاهر و باطن همراه است که از دیدگاه ملاصدرا تعادل و توازن بین عقلانیت و ذهنیت، هنر را می‌سازد. هنری که به واسطه¬ روح انسانی و فرمان الهی، هم‌زمان صاحب دو عالم ظاهر و باطن است، مطابق با ماهیت خلقت. امروزه، به اشتباه فرض می¬شود که ساختارهای منظم و پیروی اصول زیبایی¬شناختی در ابعاد هنری جامعه¬ اسلامی، تنها در عصر صفوی صورت‌گرفته¬اند که در مقاله¬ حاضر، با مطالعه¬ی فلسفه¬‌ی صدرایی و براساس منطق قیاسی و روش تعقلی یا سنتیِ فلسفه¬ جهان اسلام، به این موضوع پرداخته شده است.

المصادر:

ابوترابیان، بهنام و نجار نجفی، الناز.(1391). اندرونی قصر ناصری طهران: تلاش برای بازنمایی مجموعه اندرونی و حرمسرای قصر سلطنتی طهران در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قاجار. همایش ملی و پژوهشی کاخ گلستان.
اسمیت، ادوارد لوسی.(1379). فرهنگ اصطلاحات هنری. فرهاد گشایش. تهران: عفاف.
احمدی، احمد.(1367). حرکت جوهری و رابطه آن با خلق جدید: سیر عرفان و فلسفه در جهان اسلام. موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. سری مقالات سومین کنگره فرهنگی.
افلاطون.(1355). دوره آثار افلاطون.جلد نخست.محمد حسن لطفی و رضا کاویانی.تهران: خوارزمی
اقبال چلاوی، میرزا علی.(1400). تاریخ ملک آرا: چگونگی به قدرت رسیدن قاجارها. جمشید قائمی و رامین یلفانی.تهران: ندای تاریخ.
امامی‌جمعه، مهدی.(1385). فلسفه هنر در عشق شناسی ملاصدرا.تهران: متن.
امامی‌جمعه، مهدی.(1396). ملاک¬های زیبایی‌شناسی در فرم و محتوا از نگاه ملاصدرا. دوفصلنامه صدرایی. سال ششم.شماره اول.صص 25-40.
اوبا، کاگه آکی.(1393). سفرنامه ایران و ورارود 1328/1910. هاشم‌‌رجب‌زاده و کینجی‌ئه¬اورا. تهران: طهوری.
اوستا.(1396). جلیل دوستخواه.تهران: مروارید.
اوکویرک، استینسون.(1393) .مبانی هنر نظریه و عمل. محمدرضا یگانه‌دوست.تهران: سمت.
دوستخواه، جلیل.(1392). اوستا: کهن¬ترین سرودهای ایرانینان به فرخندگی سه هزارمین ساِل زادروز زرتشت که از سوی یونسکو سال زرتشت اعلام شده است. تهران: مروارید.
دیباج، سیدموسی.(1391). ماهیت معماری. تهران: فرهنگ و معماری.
دیباج، سیدموسی(1395). شعور تاریخی معماری ایرانی. تهران: دفتر پژوهش¬های فرهنگی.
دیولافوآ، ژان(1393). از قفقاز تا پرسپولیس. محمد مجلسی. تهران: دنیای نو.
سمسار، محمد‌حسن و داودی‌پور، محمدعلی.(1390) .کاخ گلستان. تهران: زرین و سیمین.
سوچک، اسوت(1398). تاریخ آسیای میانه از مغولستان تا خوارزم. سیده‌فهیمه‌ابراهیمی. تهران: سمت.
شهبازی، مجید و مرسلی، نسرین.(1394). تحلیل آثار و آرا ملاصدرا و تبیین آن در هنر و معماری: مورد مطالعاتی پل خواجو. دومین همایش ملی معماری، عمران و محیط زیست شهری.
صدرالدین‌شیرازی‌محمدبن‌ابراهیم(1981). الحکمت المتعالیه فی‌الاسفار الاربعه.ج 2و 6.بیروت: دار احیا‌التراث.
فوکوشیما، یاسوماسا.(1392). سفرنامه ایران و قفقاز و ترکستان. هاشم‌رجب‌زاده و کینجی ئه اورا. تهران: پژوهش¬های فرهنگی.
قراگوزلو، علی رضا.(1374). انتقاد بر ملاصدرا در عصر ما. کیهان فرهنگ. سال هشتم.شماره 7.
گرین، راجر لنسلین.(1382). افسانه¬های مردم مصر. ابراهیم اقلیدی. تهران: کیمیا
گلب،مایکل.(1389). چگونه مانند لئوناردو داوینچی فکر کنیم. مهدی قراچه داغ. تهران: البرز
لنگ، جان.(1395). آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. علیرضا عینی¬فر. تهران: دانشگاه تهران.
لیلیان، محمد‌رضا.(1388).جستاری بر مبانی و مفاهیم زیبایی‌‌شناسی و تبلور آن در ساختارهای معماری. کتاب ماه هنر. شماره 137.
معتقدی، کیانوش و ناموریکتا، نامی.(1400). از باغ گلستان تا کاخ گلستان. تهران: دانیار.
مقربی، فرزانه، حریرچی، مینا و فروتن، منوچهر.(1393). تحلیل حکمت متعالیه در بناهای معماری: مطالعه موردی مسجد شیخ لطف الله. دومین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط زیست پایدار.همدان: صص 1-10.
ناصرالدین شاه.(1397). روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه قاجار از ربیع الاول 1310 تا جمادی الاول 1312ق. مجید عبدامین. تهران: محمود افشار و سخن.
ناصرالدین‌شاه.(1398). مرقع ناصری. مجید عبدامین. تهران: محمود افشار و سخن.
ناصرالدین‌شاه و نائب‌السلطنه، کامران میرزا.(1399). مکاتبات ناصرالدین‌شاه با کامران میرزا نائب السلطنه 1295 تا 1309ق. مرضیه مرتضوی قصابسرایی و مهتا باصفا. تهران: موسسه و موزه ملی ملک.
ناکامورا، نائ.کیچی.(1394). سفرنامه ناکامورا نائوکیچی: مسافر فقیر ژاپنی در ایران 1320/1902. هاشم‌رجب‌زاده و کینجی‌ئه اورا. تهران: طهوری.
نسبیت، کیت.(1394). نظریه¬های پسامدرن در معماری. محمدرضا شیرازی. تهران: نی.
نصر، سید حسین.(1385). در جست و جوی امر قدسی. تهران: نی.
نصر،سید حسین.(1350). هنر قدسی در فرهنگ ایران. لندن: گولگو.
هاشم نژاد، حسین.(1385). درآمدی بر فلسفه هنر از دیدگاه فیلسوفان بزرگ اسلامی. قبستان، درآمدی بر فلسفه هنر: صص 313-333
هیلن¬براند، رابرت.(1385). هنر و معماری اسلامی. اردشیر اشراقی. تهران: روزنه.
Bloom, Jonathan. (2006). Ceremonial & sacred space in early Fatimid cairo in Cities,in the pre-modern Islamic world: the urban impact of religion, state and socity.SOAS/Routledge studies in Middle East
Burckhardt, Titus. (2009). Art of Islam: language & meaning. Beijing: World wisdom.
Jamal, Nadia.(2014).Taqil alShariah: a study on Ismaili jurisprudence.Qairo.