طراحی مدل حاکمیت مالی مطلوب باشگاه های حرفه ای فوتبال ایران از دیدگاه خبرگان
الموضوعات :
فاطمه قرایی
1
,
زهرا سادات میرزازاده
2
,
ساناز سروری
3
,
حسن فهیم دوین
4
1 - گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
2 - گروه رفتارحرکتی و مدیریت ورزشی،دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
3 - گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
4 - گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
الکلمات المفتاحية: حاکمیت مالی, باشگاه های فوتبال, فوتبال حرفه ای ایران,
ملخص المقالة :
این تحقیق با هدف طراحی مدل حاکمیت مالی مطلوب باشگاه های حرفه ای فوتبال ایران انجام شد. این تحقیق از نظر هدف کاربردی، از منظر جمع آوری داده ها توصیفی – تحلیلی و از نظر شیوه اجرا از نوع تحقیقات آمیخته (کمی و کیفی) میباشد. در تحقیق حاضر از روش ترکیبی با رویکرد اکتشافی استفاده شد. از سه روش دلفی، روش شناسی کیو و تفسیری ساختاری برای تحلیل داده ها استفاده گردید. ابتدا با استفاده از مطالعات کتابخانهای عوامل حاکمیت مالی مطلوب فوتبال ایران شناسایی شد. با استفاده از روش شناسی کیو، مولفه ها و شاخص های حاکمیت مالی مطلوب فوتبال ایران شناسایی شد. با استفاده از روش تفسیری – ساختاری نیز اولویت بندی و سطوح حیاتی حاکمیت مالی مطلوب فوتبال ایران تعیین شد. جامعه آماری این تحقیق کلیه خبرگان حوزه مالی، مدیران مالی باشگاه ها، حسابرسان و حسابداران حوزه فوتبال، بودند و بر مبنای روش نمونه گیری هدفمند، از 20 نفر خبره مصاحبه به عمل آورد. بر اساس یافته های تحقیق مولفه های حاکیمت مالی مطلوب شامل هنجارها، شفافیت مالی، راهبردهای مالی، عوامل فنی و عوامل سیاسی اقتصادی می باشد. بر این اساس می توان نتیجه گرفت فرهنگ حاکمیت مالی باید در باشگاه های فوتبال ایران ایجاد شود تا بتوان زمینه مدیریت مطلوب مالی را در باشگاه ها فراهم نمود و شرایط مناسبی را برای مدیریت مالی و منابع ایجاد کرد.
| Journal of Strategic Sociological Studies in Sport Vol 4, Issue 3, Fall 2024. Serial No 12. 257-269 |
|
Doi: 10.30486/4s.2023.1990484.1139 |
|
Designing the Optimal Financial Governance Model of Professional Football Clubs in Iran from the Experts' Point of View
Fatemeh Gharaei 1, Zahra Sadat Mirzazadeh 2*, Sanaz Soroori 3, Hassan Fahim Devin4 1
1,3,4 Department of Sports Management, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran.
2Department of Motor Behavior and Sports Management, Faculty of Sport Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
| Received: 2023/07/04 Accepted: 2023/12/19 |
Abstract
Objective: This research was conducted to design the optimal financial governance model for professional football clubs in Iran from the experts' point of view.
Methodology: In terms of practical purpose, this research is descriptive-analytical from the point of view of data collection, and Delphi methods and Q methodology were used for data analysis. First, the factors of the optimal financial governance of Iranian football were identified using library studies, and the components and indicators of the optimal financial governance of Iranian football were identified using Q methodology. The statistical population of this research were all financial experts, financial managers of clubs, auditors, and accountants in the field of football, and based on the purposeful sampling method, 20 experts were interviewed.
Results: Based on the research findings, the components of optimal financial reporting include norms, financial transparency, financial strategies, technical factors, and political and economic factors.
Conclusion: Based on this, it can be concluded that a culture of financial governance should be created in Iran's football clubs to provide optimal financial management and create suitable conditions for financial management and resources.
Keywords: Financial governance of football clubs, Professional football in Iran
[1] * Corresponding author's e-mail address: z.mirzazadeh@um.ac.ir
| مطالعات راهبردی جامعه‌شناختی در ورزش سال چهارم، شماره سوم، پاییز 1403. پیاپی 12. صص 269-257 |
|
Doi: 10.30486/4s.2023.1990484.1139 |
|
طراحی مدل حاکمیت مالی مطلوب باشگاههای حرفهای فوتبال ایران از ديدگاه خبرگان
فاطمه قرایی 1 ، زهراسادات میرزازاده 2 *، ساناز سروری3 ، حسن فهیم دوین4
1و3و4 گروه مدیریت ورزشی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
2 گروه رفتارحرکتی و مدیریت ورزشی، دانشکدۀ علوم ورزشی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
تاریخ دریافت: 13/04/1402 تاریخ پذیرش: 28/09/1402 |
|
چکیده
هدف: این تحقیق با هدف طراحی مدل حاکمیت مالی مطلوب باشگاههای حرفهای فوتبال ایران از ديدگاه خبرگان انجام شد.
روششناسی: این تحقیق از نظر هدف کاربردی و جمعآوری دادهها توصیفی – تحلیلی بوده كه از روش‌هاي دلفی و روششناسی کیو برای تحلیل دادهها استفاده شده است. ابتدا با استفاده از مطالعات کتابخانهای، عوامل حاکمیت مالی مطلوب فوتبال ایران و با استفاده از روششناسی کیو، مؤلفهها و شاخصهای حاکمیت مالی مطلوب فوتبال ایران شناسایی شد. جامعۀ آماری این تحقیق، کلیۀ خبرگان بخش مالی، مدیران مالی باشگاهها، حسابرسان و حسابداران حوزۀ فوتبال بودند و بر مبنای روش نمونهگیری هدفمند با 20 نفر خبره مصاحبه شد.
یافته‌ها: براساس یافتههای تحقیق، مؤلفههای حاکميت مالی مطلوب شامل هنجارها، شفافیت مالی، راهبردهای مالی، عوامل فنی و عوامل سیاسی اقتصادی بودند.
نتیجه‌گیری: بر این اساس میتوان نتیجه گرفت در باشگاههای فوتبال ایران باید فرهنگ حاکمیت مالی ایجاد شود تا بتوان زمینۀ مدیریت مطلوب مالی را در باشگاهها فراهم و شرایط مناسبی برای مدیریت مالی و منابع ایجاد کرد.
واژه‌های کلیدی: حاکمیت مالی، باشگاههای فوتبال، فوتبال حرفهای ایران
[1] * نویسندۀ مسئول: z.mirzazadeh@um.ac.ir
مقدمه
رویکرد حکمرانی مطلوب، به مثابۀ رویکردی ارزش‌بنیان با عطف توجه به مفاهیمی نظیر پاسخگویی، شفافیت، برابری و عدالت اجتماعی، برای سامان دادن به امور اجتماعی و تسریع توسعۀ کارآمد است. این رویکرد به‌ویژه با اصلاح نظام حقوقی، جلب مشارکت عمومی، توسعۀ بازار، مشارکت نهادهای مدنی و افزایش شفافیت، میتواند شرایط مطلوبی را برای حل مسائل کشورهای در حال توسعه فراهم کند. حاکمیت مالی به روشی اطلاق میشود که یک شرکت اطلاعات مالی را جمعآوری، مدیریت، نظارت و کنترل میکند. حاکمیت مالی شامل نحوۀ ردیابی تراکنشهای مالی، مدیریت عملکرد و کنترل دادهها، انطباق، عملیات و افشای اطلاعات است. علاوه بر این، حکمرانی مالی خوب شامل دقت اطلاعات مالی، صدور گزارش‌های نظارتی و افشای مالی سازگار، وجود بودجه، طرح‌ها و مدل‌ها، تکمیل سریع عملیات مالی با استفاده از رویه‌های صحیح و شناسایی ریسک است. خطرات حاکمیت1 مالی ضعیف میتواند شامل تقلب، اختلاس، اشتباهات مادی، مجازاتهای نظارتی، تصمیمگیری ضعیف و کاهش اعتماد ذینفعان باشد. همچنین حاکمیت مالی در عمل، سیاست‌ها و رویه‌هایی است که شرکتها برای مدیریت دادههای تجاری و اطمینان از صحت دادهها از آن استفاده می‌کنند. حکمرانی مالی عمومی خوب، هدف اصلی سیستمهای بودجهریزی مدرن است (Habibzadeh, Tavakol, Seifi, Hafezeh, 2013).
در بين تمام رشتههاي ورزشي كه در سراسر دنيا داراي مسابقات منظمند، بيترديد فوتبال پرطرفدارترين و پرمشاركت‌ترين فعاليت و رشتۀ ورزشي به شمار ميآيد (Gorji, Salimi, 2022). فوتبال منبع مهم درآمد كشورهاست (Askari Karizi, Peymanizad, Ismaeelzadeh Fahim devinv 2022).
اين ورزش محبوب‌ترین و ثروتمندترین ورزش جهان از نظر درآمد باشگاه و هزینۀ بازیکنان است. با وجود اهمیت فوتبال در اقتصاد جهانی، هنوز نگرانی در مورد مدیریت و حاکمیت مالی باشگاهها و تأثیر آن بر جوامع وجود دارد. این حوزه برای تحلیلگران و محققان سیاست ورزشی که می‌خواهند بدانند چگونه ورزش میتواند دغدغه‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی را در بر بگیرد، اهمیت دارد.
باشگاههای ورزشی حرفهای یک واحد تجزیه و تحلیل پیچیده‌اند. اول از همه، مهم است که اهداف یک باشگاه فوتبال را که بیشتر برای تشویق به تمرین و ورزش است، در مقایسه با باشگاههای فوتبال حرفهای که به تجارت واقعی تبدیل میشوند، از هم متمایز کنیم. باشگاههای فوتبال حرفهای را میتوان در این دو رویکرد دید؛ ابتدا جنبۀ نمادین و احساسی ورزش فوتبال و سپس مشارکت هواداران. از سوی دیگر، سهامداران و حامیان مالی نیز هستند که به این پدیده به عنوان تجارتی نگاه می‌کنند که در آن سرمایهگذاری می‌کنند و از آن سود مالی می‌خواهند (Miragaya, 2019).
فوتبال صنعتي است كه قادر به جابه‌جايي مقادير زيادي از سرمايه‌هاي مالي و دستيابي به سطح گردش مالی در حدود 17 ميليارد يورو در تنها يك فصل است (Lima & Ribeiro2012، Plamli, 2017)؛ میتوان گفت که فوتبال، يكي از بزرگترین اجزای صنعت سرگرمی جهانی است؛ با این حال و با وجود این سطوح چشمگیر گردش مالی، برخی از باشگاهها سرمایهگذاریهای عمده‌ای را روی تیمهای خود انجام داده‌اند و در نتیجه برخی از آنها با گزارش بدهیهای هزاران میلیون یورویی سالانه و مواجهه با خطر ورشکستگی، درگیر شیوه‌های مدیریتی کاملاً ویرانگری میشوند (Drot, Rayaland, 2012؛ Nagi, 2012). کوران و ساسموت2 (2005) بیان می‌کنند که باشگاههای برتر، سالانه حدود 50 میلیون یورو برای این سرمایهگذاری‌ها بیش از حد خرج می‌کنند. باشگاه‌هایی مانند بارسلونا (230 میلیون یورو)؛ بوروسیا دورتموند، لاتزیو، اینترمیلان (281 میلیون یورو)؛ یا آ اس روم (224 میلیون یورو)؛ سطح بدهی انباشتۀ بسیار بالایی را گزارش میکند (Androf, 2007 ؛Miragaya, 2019). چنین حقایقی نشان میدهد که فقط برخی از باشگاهها این موقعیت را دارند که به طور مؤثری به تغییرات اقتصادی مداوم پاسخ دهند و با الزامات لازم برای رقابت در شرایط حرفهای مطابقت داشته باشند (Nagi, 2012). حمیل3 و همکاران (2010) در مورد 20 باشگاه برتر فوتبال ایتالیا بیان کردند که کل بدهی انباشته شده بیش از 4.2 میلیارد یورو است. همچنین گارسیا4 و همكاران (2003) معتقدند که باشگاههای اسپانیایی با سطح کل بدهی در منطقه 1.6 میلیارد یورو، وضعیت مالی نامطمئن را گزارش می‌کنند. این سطوح بدهی، خود ارتباط نزدیکی با مقررات مالی خاص در هر کشور دارد و محدودیتهای حاکم در فرانسه و آلمان بسیار شدیدتر از اسپانیا، ایتالیا و انگلیس است. (Drot, Rayaland, 2012). احمدی و همکاران (2021) در تحقیقی دیگر به این نتيجه رسيدند که هر هفت بعد ارزیابی هیأت مدیره، تأثیر معناداری بر عملکرد هیأت مدیره دارند که به ترتیب اولویت، شامل تعامل محیطی و ارتباطات، بیشترین نقش را با 92 درصد، بعد نظارت و کنترل 91 درصد، مدیریت منابع سازمانی 88 درصد، مدیریت مالی 87 درصد، مدیریت تغییر 84 درصد، خودسازمان‌دهی هیأت مدیره 81 درصد و در نهایت بعد استراتژی و برنامهریزی 79 درصد از تغییرات ارزیابی هیأت مدیره را تبیین می‌کنند؛ بنابراین در ارزیابی هیأت مدیره باشگاههای فوتبال، ارتباطات محیطی و تعامل بیرونی با رسانهها، هواداران، حامیان و دیگر منابع سیاسی و اقتصادی همراه با نظارت و کنترل مستمر بر امور تیم، اهمیت و اولویت بیشتری دارند. عسکری و همكاران (2022) در تحقيقي در باب «تحلیل ساختار نظام برنامهریزی حکمرانی فدراسیون فوتبال ایران»، به اين نتيجه رسيدند كه باید مدیران سطح بالا براساس توانایی، شایستگی شغلی، کیفیت کاری، ظرفیت رهبری و صداقت و تجربۀ کاری انتخاب شوند و افراد متخصص در حوزۀ حقوق ورزشی، جذب فدراسیون شده و برنامهها نیز براساس ویژگیهای حقوقی بینالملل پیش رود.
محمدزاده افخمی و همکاران (2019) پژوهشی را با نام «بررسی عوامل مؤثر در بروز فشارهای منفی ذینفعان باشگاههای حرفهای فوتبال ایران» انجام دادند. نتایج نشان داد که عوامل ابهام در قدرت ذینفعان باشگاهها، حاشیه‌سازی برخی رسانه‌های جمعی، ناتوانی باشگاهها در حفظ منابع اقتصادی خود، مهارت‌های ارتباطی کم مدیران، عدم نیاز و نگرانی در پاسخگویی به ذینفعان و مشکلات مالی در باشگاههای ورزشی، جزو متغیرهای مستقل کلیدی بودند. در تحقیقی دیگر میرسیفی و همکاران (2021) به اين نتيجه رسيدند که شش مؤلفة حکمرانی خوب یعنی نتیجه‌گرایی، اثربخشی نقش‌ها و وظایف، ارتقای ارزش‌ها، شفافسازی، ظرفیت‌سازی و پاسخگویی، بر توسعة منابع انسانی ادارات ورزش و جوانان تأثیر مستقیم و معناداری دارد. با توجه به یافتههای پژوهش حاضر، به مسئولان ادارات ورزش و جوانان توصیه میشود که بسترهای لازم را برای اجرای اصول الگوی حکمرانی خوب برای توسعة منابع انسانی در این ادارات فراهم آورند. هوت5 (2020) نیز به این نتيجه رسيد که دلبستگی به باشگاه برای سرمایهگذاری در یک باشگاه فوتبال ضروری است. نتایج همچنین تأکید میکند که اهداف سرمایهگذاری سنتی کم و بیش بی‌ربط به ابزارهای مالی حامیانند. همچنین فاسیا6 و همکاران (2020) نشان داد که اگرچه بیشتر باشگاههای ورزشی حرفهای سود محورند، توزیع ثروت حاصل از ارزش افزوده نامتعادل است. در بیشتر موارد، حداقل از نظر مالی، دادهها نشان میدهد که سهامداران محروم‌ترینند، در حالی که ورزشکاران بیشترین پاداش را دریافت می‌کنند.
اقدامات مدیریتی در تیمهای بزرگ فوتبال جهان و به ظاهر کم‌اهمیت در فوتبال ایران، مهمترین دلیلی است که باعث عقبافتادگي و ورشکستگی فوتبال در داخل کشور شده و کمتر مدیر و مسئولی برای بهبود وضعیت ساختار باشگاهها، به آنچه در فوتبال دنیا می‌گذرد، اهمیت میدهد.
بررسی منابع درآمدی باشگاههای برتر جهان، نشاندهندۀ وجود سه بخش عمده است که شامل درآمدهای روز مسابقه، امور تجاری و حق پخش رسانه‌ای است به طور متوسط ۴۰% درآمد باشگاههای پردرآمد جهان در سال ۲۰۱۸ حاصل از فعالیتهای تجاری، ۴۳% از طریق فعالیتهای رسانه‌ای و فروش حق پخش مسابقات ورزشی و ۱۷% در پی فعالیتهای روز مسابقه از طریق فروش بلیت و اقلام باشگاه حاصل شده است. مهمترین راهکارها و منابع درآمدزایی در باشگاههای حرفهای ورزش ایران با تأکید بر رشتۀ فوتبال عبارتند از: فعالیت تجاری، هواداران، رسانه، تبلیغات، درآمد روز مسابقه، حامیان مالی و سایر که در ادامه تشریح میشود. بررسی لیگ برتر فوتبال ایران از منظر درآمدی نشان میدهد که لیگ و باشگاههای حاضر در آن، از لحاظ اقتصادی در شرایط دشواری‌اند. با حرفهای شدن باشگاهها روش‌های درآمدی زیادی پیش روی آنان قرار دارد و ضروری است با شناخت این روش‌ها به درآمدزایی پایدار دست یابند؛ از جمله مهمترین روش‌های درآمدزایی برای باشگاهها فعالیت تجاری آنها، استفاده از ظرفیت هواداران، رسانه، تبلیغات، درآمدهای بالقوه روز مسابقه و درآمد از حامیان مالی باشگاه‌هاست. از سوی دیگر وقتی باشگاهها درآمدزایی داشتند باید بتوانند یک حاکمیت مالی برای آن داشته باشند. از طرفي مطمئناً در ایران بانک‌های زیادی به علت داشتن خدمات تخصصی در این زمینه، میتوانند باشگاههای بزرگ ایران از جمله پرسپولیس، سپاهان و استقلال را که هیچ‌گاه صورتهای مالی واضح و روشنی نداشته‌اند، بهرهمند سازند و از طرف دیگر به دلیل دیده شدن در این زمینه، مبلغی را هم به عنوان اسپانسر به این دو باشگاه یا سایر باشگاهها مانند تراکتور یا فولاد بدهند. این تنها یک مثال کوچک و به ظاهر کم اهمیت است از آنچه در فوتبال روز دنیا می‌گذرد و در ایران به دلیل کم اطلاع بودن مدیران از شیوه‌های مدیریتی و درآمدزایی، مغفول مانده است؛ از این رو نیاز است تا حاکمیت مالی باشگاههای حرفهای فوتبال در ایران مورد بررسی قرار گیرند. این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال است که طراحی الگوی حاکمیت مالی در باشگاههای حرفهای فوتبال ایران از ديدگاه خبرگان باید چگونه باشد؟
روششناسی پژوهش
این تحقیق از نظر هدف کاربردی، از منظر جمعآوری دادهها توصیفی – تحلیلی بوده كه از روش دلفی و روششناسی کیو برای تحلیل دادهها استفاده گردید. ابتدا با استفاده از مطالعات کتابخانهای (اطلاعات موجود در فیلمها، مقالات، مجلات، کتابها و ...) عوامل حاکمیت مالی مطلوب فوتبال ایران شناسایی شد. با استفاده از روششناسی کیو و مدل کیفی تفسیری ساختاری، مؤلفهها و شاخصهای (الگوهای محوری) حاکمیت مالی مطلوب فوتبال ایران شناسایی و اولویت و سطوح حیاتی در حاکمیت مطلوب مالی باشگاههای حرفهای فوتبال تعيين شد. روش شناسی کیو (Q)، برای شناخت ذهنیت‌های افراد نسبت به موضوعات مختلف استفاده و برای سنخشناسی ذهنیت افراد پژوهش استفاده میشود. روششناسی کیو (Q)، تکنیکی است که پژوهشگر را قادر میسازد ادارکات و عقاید فردی را شناسایی نماید و به گروهبندی افراد براساس عقاید و نظریاتشان بپردازد. در واقع با استفاده از روششناسی کیو، مؤلفهها و شاخصهای (الگوهای محوری) حاکمیت مالی مطلوب فوتبال ایران شناسایی شد.
جامعۀ آماری این تحقیق، کلیۀ خبرگان حوزۀ مالی، مدیران مالی باشگاهها، حسابرسان و حسابداران حوزۀ فوتبال، مربیان نام‌آشنا و مدیران مبرز این رشتۀ ورزشی بودند. در واقع خبرگان در اين تحقيق، نخبگان حوزۀ فوتبال و آشنا به مباحث کلان مالی در ورزش و مسلط به حوزۀ مدیریت مالی بودند. بر مبنای روش نمونهگیری هدفمند برای شناسایی عوامل حاکمیت مالی مطلوب فوتبال ایران، از 20 نفر خبره و کارشناس تمام حوزههای فوتبال برای مصاحبههای عمیق نیمه ساختاریافته دعوت شدند. برای مصاحبه و گردآوری دادهها از روش نیمه ساختاریافته و به صورت تعاملی- مشارکتی7 استفاده شد. مدت زمان انجام هر مصاحبه، 15 تا 20 دقیقه بود که مصاحبه‌ها با دستگاه ضبط صوت، ضبط می‌شد. در نهایت پس از اتمام مصاحبه‌ها و با توجه به اشباع نظري دادهها، اطلاعات در قالب متن نوشته و نهاییسازی شد.
به طور كلي موارد زیر در اين تحقيق به كار گرفته شد:
1) ابتدا با استفاده از مطالعات کتابخانهای (اطلاعات موجود در فیلمها، مقالات، مجلات، کتابها و ...)، عوامل حاکمیت مالی مطلوب فوتبال ایران شناسایی شد.
2) سپس با استفاده از مصاحبههای عمیق نیمه ساختاریافته با رویکرد پدیدارشناسی از خبرگان فوتبال ایران، عوامل حاکمیت مالی مطلوب فوتبال ایران شناسایی گردید.
3) با استفاده از نظرسنجی خبرگان (روش دلفی)، عوامل شناسایی شده تأیید شد.
4) با استفاده از روششناسی کیو، مؤلفهها و شاخصهای (الگوهای محوری) حاکمیت مالی مطلوب فوتبال ایران شناسایی شد.
5) با استفاده از روش تفسیری – ساختاری نیز اولویتبندی و سطوح حیاتی حاکمیت مالی مطلوب فوتبال ایران تعیین شد.
یافتههای پژوهش
آسیبهای شناسایی شده را میتوان بر اساس اهمیت الگوهای ذهنی بیان نمود؛ به این صورت که موانع شناسایی شده در الگوی ذهنی شمارۀ 1، اهمیت بیشتری نسبت به دیگر الگوهای ذهنی دارد؛ زیرا مقادیر بیشتری از واریانس کل را تبیین میکند؛ بنابراین، اهمیت مؤلفههای شناسایی شده در الگوهای ذهنی پنجگانه به همان ترتیبی است که در جدول 1 آمده است. برای تفسیر و شناسایی عاملها از ماتریس چرخشیافتۀ عاملها استفاده شد. به کمک این ماتریس مشخص میشود که کدام یک از عبارات، باعث ایجاد هریک از الگوهای ذهنی در مؤلفهها شدهاند.
همان طور که در جدول 1 مشخص است، برای تعیین اینکه کدام موارد در کدام الگوی ذهنی جای می‌گیرد، از ماتریس چرخشیافتۀ عاملها استفاده شده است؛ به گونه‌ای که بزرگترین عدد مثبت برای هر الگوی ذهنی، نشاندهندۀ جای گرفتن مؤلفه در آن الگو نیز هست.
جدول 1. ماتریس چرخشیافتۀ عاملها
مشارکتکنندگان | ||||||||||
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | ||||||
5 | 88/0 |
|
|
|
| |||||
10 | 71/0 |
|
|
|
| |||||
15 | 52/0 |
|
|
|
| |||||
20 | 64/0 |
|
|
|
| |||||
3 |
| 49/0 |
|
|
| |||||
9 |
| 73/0 |
|
|
| |||||
11 |
| 66/0 |
|
|
| |||||
24 |
| 41/0 |
|
|
| |||||
21 |
| 65/0 |
|
|
| |||||
19 |
|
| 55/0 |
|
| |||||
2 |
|
| 72/0 |
|
| |||||
4 |
|
| 79/0 |
|
| |||||
8 |
|
| 51/0 |
|
| |||||
6 |
|
| 40/0 |
|
| |||||
12 |
|
| 68/0 |
|
| |||||
1 |
|
|
| 71/0 |
| |||||
7 |
|
|
| 72/0 |
| |||||
13 |
|
|
| 43/0 |
| |||||
16 |
|
|
| 59/0 |
| |||||
17 |
|
|
|
| 39/0 | |||||
18 |
|
|
|
| 47/0 | |||||
22 |
|
|
|
| 66/0 | |||||
23 |
|
|
|
| 71/0 | |||||
14 |
|
|
|
| 45/0 | |||||
جدول 2 نتیجۀ نهایی الگوهای ذهنی را به تفکیک نشان میدهد.
جدول 2. الگوهای ذهني
مشارکتکنندگان | ردیف | مهمترین آسیب‌ها بر اساس الگوی ذهنی | الگوهای ذهنی |
P5,p10,p15,p20 | 1 | ارادۀ دولت در واگذاری اختیار و استقلال | سیاسی- اقتصادی گرایان |
2 | همبستگی و وفاق سیاسی | ||
3 | توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه | ||
4 | هدایت ظرفیتهای سیاسی | ||
5 | ترسیم سازوکارهای کلان مالی | ||
6 | شایسته‌سالاری در بدنۀ مالی ورزش | ||
P3,p9,p11,p21,p24 | 7 | مدیریت ریسک | فنی گرایان |
8 | بازنگری قوانین و مقررات | ||
9 | کنترل و نظارت | ||
10 | بودجه‌بندی مطلوب | ||
11 | حسابرسی مطلوب و عادلانه | ||
12 | بازرسی و نظارت عادلانه | ||
13 | تسهیل دسترسی به اطلاعات مالی | ||
14 | ترسیم دقیق سود و زیان | ||
15 | مدیریت بدهیهای مالی | ||
16 | عدم تمرکز در مدیریت مالی | ||
17 | پاسخگویی و گزارش‌دهی مالی | ||
18 | استفادۀ صحیح از منابع | ||
19 | تعهد و تخصص کارشناسان مالی | ||
P2,p4,p6,p8,p12,p19 | 20 | آگاهی از ساختار مالکیت | راهبردگرایان |
21 | برنامهریزی بر پایۀ چشماندازها و سیاستهای کلان | ||
22 | تبیین ریسکها و فرصتهای مالی | ||
23 | آموزش و توانمندسازی اعضای وابسته | ||
24 | توسعه و ترویج مفاهیم مالی مرتبط با ورزش | ||
25 | توسعۀ دانش مدیریت مالی | ||
26 | ایجاد زیرساختهای نرمافزاری مطلوب | ||
27 | توسعۀ خدمات الکترونیک و هوشمند | ||
P1,p7,p13,p16 | 28 | اطمینان از صحیح بودن دادههای مالی | شفافیت گرایان |
29 | شفافیت مالی | ||
30 | مبارزه با فرار مالیاتی | ||
31 | مبارزه با شکافهای مالی | ||
32 | تضمین سرمایهگذاری و ارائۀ شفاف مزایا | ||
33 | اطمینان‌بخشی به سرمایهگذاران | ||
34 | برقراری ارتباط بهینه با ذینفعان | ||
P17,p18,p14,p22,p23 | 35 | استفاده از تجارب بینالملل | هنجارگرایان |
36 | سرمایهگذاریهای مؤثر | ||
37 | دموکراسی مالی | ||
38 | تو فرهنگ | ||
39 | عدالت و بیطرفی | ||
40 | شفافیت مالی دولت |
در نهایت محورهای استخراج شده در روش کیو در شکل 1 خلاصه میشود؛
شکل 1. مدل نهایی بخش کیو
برای تعیین اولویت و سطوح حیاتی در حاکمیت مطلوب مالی باشگاههای حرفهای فوتبال ایران از تحقیق از مدل کیفی تفسیری ساختاری نیز بهره گرفته شد. در اینجا از خبرگان خواسته شد در تکمیل جدول نهایی روابط ثانویه را نیز مد نظر داشته باشند؛ به همین منظور بعضی از ارزش مورد تغییر قرار گرفت.
جدول 3. ماتریس ارزش‌یافته
| محور راهبردی | محور شفافیت | محور هنجاری | محور سیاسی- اقتصادی | محور فنی |
محور راهبردی |
| 0.0 | 0 | 0 | 1 |
محور شفافیت | 1 |
| 1 | 1 | 1 |
محور هنجاری | 1 | 0 |
| 1 | 1 |
محور سیاسی- اقتصادی | 1 | 0 | 0 |
| 1 |
محور فنی | 1 | 0 | 0 | 0 |
|
در مرحله بعد برای تعیین سطح شاخصها و اولویت آنها، مجموعه دستیابی و مجموعه پیشنیاز برای هر عامل تعیین میشود. مجموعۀ دستیابی هر شاخص شامل شاخصهایی میشود که از این شاخص تأثیر میپذیرند و مجموعۀ پیشنیاز شامل شاخصهایی است که بر این شاخص تأثیرگذارند. این تأثیر و تأثرها با استفاده از ماتریس دستیابی به دست می‌آید. پس از تعیین مجموعۀ دستیابی و پیشنیاز هر شاخص، عناصر مشترك این دو مجموعه براي هر شاخص تعیین میشود و در صورت یکسان بودن مجموعۀ دستیابی با مجموعۀ اشتراکات، آن شاخصها به عنوان سطح بالا در نظر گرفته میشوند.
جدول 4. سطوح نهایی مدل
شاخص ها | مجموعۀ دستیابی (خروجی) | مجموعۀ پیشنیاز (ورودی) | اشتراکات | سطح |
محور راهبردی | 1و2و3و4و5 | 1و2و3و4و5 | 1و2و3و4و5 | سوم |
محور سیاسی - اقتصادی | 1.3 | 1و2و3و4 | 1و3 | دوم |
محور شفافیت | 2.4.5 | 1و3و4و5 | 4و5 | دوم |
محور هنجاری | 1و3و4 | 1و2و3و4و5 | 1و3و4 | دوم |
محور فنی | 2و4 | 1و3و4و5 | 4 | اول |
شکل زیر اولویت سطوح حیاتی را نمایش میدهد؛
شکل 2. سطوح مدل ساختاری تفسیری
[1] . corporate
[2] Curran & Sasmoot
[3] Hamil
[4] Garsia
[5] Huth
[6] Facia
[7] 1. Collaborative/interactive interviews
بحث و نتیجه‌گیري
در دنيای امروز، فوتبال دیگر تنها یک ورزش نيست، بلکه پدیدهای است كه هرساله ميليونها ساعت از وقت انسانها را به خود اختصاص داده است. صنعت فوتبال با تغيير ساختار سنتي باشگاههای ورزشي و تجاری شدن آنها، رونق قابل توجهي به خود گرفته و باعث شده بسياری از مدیران دستگاههای اقتصادی ملل جهاني، برای تأمين هزینههای موردنياز، درآمدهای اقتصادی و ملي و برای كسب درآمدهای بيشتر، تفکر آموزش، پرورش و درنهایت صادرات بازیکنان فوتبال را در سر بپرورانند و به آن عمل كنند (Huth, 2020).
پژوهشگران، موفقيت در عرصۀ جهاني فوتبال را نيازمند داشتن منابع مختلف سازماني ميدانند؛ با این حال سازمانها در زمينۀ منابع مختلف با مسائلي مواجه بودهاند كه در موفقيت یا عدم موفقيت آنها در رسيدن به استراتژی سازماني آنها تأثيرگذار است. درآمدهای كلان فوتبال مورد توجه بسياری از كشورها قرار گرفته و برای رسيدن بدین موفقيت نه تنها از اصل برنامهریزی و نقش آن در پيشبرد اهداف كلان و موفقيت فوتبال ملي غافل نيستند؛ بلکه موفقيت در آن را به منزلۀ موفقيتهای اقتصادی و سياسي ميدانند. بازیکن، مربي، اسپانسر، باشگاههای حرفهای، درآمد ناشي از نقل و انتقالات، حق پخش تلویزیوني و به دنبال آن تبليغات و آگهيهایي كه رسانهها ميگيرند همگي بر ورزش و به‌ویژه فوتبال متکي است. در ميان اركان صنعت فوتبال، نقش باشگاهها از بقيه مهمتر است؛ باشگاهها برای كسب منافع اقتصادی، ورزش یا ورزشهای خاصي را انتخاب كرده و در این زمينهها فعاليت و در تأسيس باشگاه سرمایهگذاری کرده سعي دارند در حوزههای ورزشي انتخابي خود، به ردههای بالا برسند تا بتوانند بر آن اساس، درآمد بيشتری كسب كنند (Mohammadzadeh Afkhami, , Najafzadeh, Rahim, 2019).
براساس یافتههای تحقیق، مؤلفههای حاکميت مالی مطلوب شامل هنجارها، شفافیت مالی، راهبردهای مالی، عوامل فنی و عوامل سیاسی اقتصادی است. مؤلفۀ هنجارها که برگرفته از الگوی ذهنی هنجارگرایان در بین خبرگان شرکتکننده در تحقیق است، به هنجارها و عوامل ضروری مرتبط با ورزش اشاره دارد. اين موضوع با پژوهش میرسیفی و همکاران (2021) تا حدي همسوست. بر این اساس برای یک حکمرانی مطلوب در حوزۀ مالی باید شفافیت مالی در سازمانهای وابسته به فوتبال را در درجۀ اول در نظر گرفت؛ زیرا شفافیت مالی میتواند از بسیاری از فسادها و معضلات پیشرو جلوگیری نماید. همچنین عدالت و بیطرفی، دیگر شاخص مطلوب در این حوزه است که بیان میکند در حکمرانی و مدیریت مالی مطلوب باید نگاه یکسانی به کلیۀ پدیدههای تحت مدیریت داشت تا بتوان عدالت را بین همۀ ابعاد و به طور خاص تیمهای پایه و تیم بانوان و تیمهای بزرگسالان برقرار نمود. از طرفی فرهنگ حاکمیت مالی باید در باشگاههای فوتبال ایران ایجاد شود تا بتوان زمینه مدیریت مطلوب مالی را در باشگاهها فراهم نمود و شرایط مناسبی را برای مدیریت مالی و منابع ایجاد کرد. دموکراسی مالی شاخصی است که بر توزیع عادلانه منابع اشاره دارد و اجازه دسترسی بخشهای مختلف به منابع سازمان را براساس شایستگی ارائه مینماید.
شفافیت مالی دیگر شاخص شناسایی شده در تحقیق میباشد. شفافیت مالی موجب کاهش موانع حاکمیت مالی مطلوب میشود و میتواند به مدیران کمک کند تا توزیع منابع را به طور عادلانه انجام دهند. در باشگاههای فوتبال که از منابع دولتی استفاده مینمایند این موضوع اهمیت بالاتری دارد و باید برای حسابرسیهای مالی تلاش کافی را انجام داد تا بتوان به استناد شفافیت صورتهای مالی و حسابرسی دقیق، با اطمینان میزان منابع صرف شده و درآمدزایی ایجاد شده را در ترازنامههای مالی تدوین نمود. علیرغم بسیاری از شرکتها که از اصول حسابداری در ارائه گزارشات مالی خود استفاده می‌کنند، برخی از باشگاههای فوتبال به قوانین حسابداری پایبند نیستند و در ارائه گزارشات مالیاتی خود به دولت صداقت به خرج نمی‌دهند. هنگامی که در صورتهای مالی تناقض، تضاد یا ابهام وجود نداشته باشد، شفافسازی مالی رخ میدهد. تناقض موجود در صورتهای مالی برخی از باشگاهها و به ویژه باشگاههای دولتی را نمی‌توان نادیده گرفت. این موضوعات باعث تحمیل هزینههایی میشود که باشگاهها با درآمد خود آن را به دست نیاورده‌اند. حل این مسائل، به شفافسازی اطلاعات مالی کمک خواهد کرد و اعتماد هواداران را به دنبال دارد. همچنین در صدور مجوزهای فعالیت از طرف فیفا نیز مشکلات را کاهش میدهد. بر اين اساس ميتوان پيشنهاد داد كه با گرايش به شفافسازي مالي توسط مديران بر عملكرد مثبت حاكميت مالي خود و اعتمادسازي بيفزايند و به نتايج مطلوبي از عملكرد منجر شوند.
راهبردهای مالی بعد دیگر شناسایی شدهاند. اين مورد با تحقيق کشاورز (2021) تا حدي همسوست. ورزش حرفهاي، ورزشی است که توسط متولیان خصوصی خود یعنی باشگاههاي ورزشی سیاستگـذاري و اداره میشود. سازمانهاي ورزش حرفهاي، توسعه و ترویج رشتههاي ورزشی تیمی یا انفرادي و یا هـردو را میتوانند همراه با اهداف حرفهاي خود بـه عهـده گیرنـد. در ورزشهـاي حرفـهاي، ورزشـکار در ازاي شرکت در برنامههاي تمرینی و انجام مسابقات ورزشی پول دریافت میکند که به عنوان هزینههاي زندگی و دیگر موارد از آن استفاده میشود. وقتی از ورزش حرفهاي صحبت میشود؛ منظور فعالیـتهـاي ورزشـی‌اند که براي افراد درگیر آن، حمایت مالی را به دنبال میآورد و برای توسعۀ این فرایند در باشگاههای فوتبال، باید سیاستهای کلان بر مبنای حاکمیت مالی مطلوب باشگاهها تدوین شود تا باشگاهها بتوانند درآمدهای خود را توسعه دهند و منابع مالی برای فعالیتهای خود داشته باشند. توسعه و ترویج مفاهیم مالی مرتبط با ورزش و توسعۀ دانش مدیریت مالی نیز در مدیران باشگاه ها باید توسعه یابد تا به استناد آن بتوان برای فعالیتهای مالی در باشگاهها دانش لازم را فراهم نمود و از مشکلات بعدی و عدم شفافیت و مشکلات مالیاتی و ترازنامههای گنگ جلوگیری و بهبود استفاده از فرصتهای مالی را فراهم نمود.
عوامل فنی دیگر شاخص شناسایی شده در این زمینه است. بر اساس این شاخص، برای حاکمیت مالی مطلوب در باشگاههای فوتبال باید شاخصهای فنی مدیریت مالی را به طور دقیق در باشگاههای فوتبال اجرا نمود و با این ابزارها بازرسی و حسابرسی صحیح و مدیریت سرمایه را در باشگاه انجام داد و از بدهی زیاد جلوگیری نمود. در باشگاههای فوتبال مدیریت دارایی و بدهی شامل مجموعهای از ابزارهای مدیریتی است که بدهیهای سالانۀ باشگاهها را محاسبه مینماید و نشان میدهد که باشگاه چه درآمدهایي را از چه طریقی داشته است. این ابزارها از کسب مال‌های خارج از قانون توسط اعضای باشگاه جلوگیری مینماید و باعث میشود همۀ درآمدها و هزینههایی که توسط باشگاه کسب شده یا هزینه شده به طور دقیق قابل تفکیک و ارزیابی میشود.
عوامل سیاسی و اقتصادی دیگر عامل شناسایی شده در این زمینه‌اند. در نفوذ ورزش همین بس که گفته شود تنها حوزه‌ای است که توانسته استخدام مربی یا همان مدیر یا مستشار خارجی را عملی کند؛ درحالی‌که در زمینه‌های دیگر، چنین کاری هنوز پذیرفته شده نیست. حتی کوشش رسمی برای اینکه از مربی ایرانی استفاده کنیم نیز با استقبال روبهرو نمی‌شود؛ چون ورزش قهرمانی نتایج به نسبت روشن و قابل سنجشی دارد و مثل حوزههای دیگر نیست که بتوان آنها را لاپوشانی و توجیه کرد. اگر می‌خواهیم از این امکان برای هویت‌دهی و تقویت روحیۀ ملی به جامعه خود استفاده کنیم، چاره‌ای نیست جز اینکه استقلال نسبی فدراسیون‌های ورزشی را بپذیریم. دخالت دادن سیاست در ورزش و اینکه با چه کسی مسابقه دهند یا ندهند، چه کسی در تیم ملی باشد یا نباشد، بی‌توجهی به مقررات فدراسیون‌های بین‌المللی ورزشی از قبیل رفع تبعیض جنسیتی و نژادی و احترام به همۀ آنان و امکان حضورشان در ورزشگاه‌ها و پرهیز از طرح مسائل سیاسی در ورزش، امری ضروری است؛ سیاست‌هایی که اثرات مثبتی نیز در بهبود فضای عمومی جهان داشته است. بر این اساس پيشنهاد ميگردد كه شرایط سیاسی و اقتصادی جامعه را برای مدیریت مطلوب مالی در باشگاههای فوتبال در نظر گرفت و با توجه به خواست جامعه، اقدامات و برنامهریزیهای لازم را انجام داد. همچنین در صورت اعلام استقلال مالی توسط دولت برای باشگاههای وابسته به دولت، میتوان آزادی عمل بیشتری را در باشگاهها مشاهده کرد که میتواند به شفافیت مالی بیشتر و درنتیجه حاکمیت مالی مطلوب در باشگاههای فوتبال را زمینهسازی نمود. به‌علاوه با ايجاد زمينههاي كارآفرينانه، عملكرد اقتصادي و مالي باشگاههاي فوتبال را بهبود داد. همچنین سازوکارهای مالی باشگاهها نیز طبق قوانین مصوب بودجه تنظیم میشود و تداخل این دو میتواند حاکمیت مالی باشگاهها را با مشکلاتی روبهرو کند.
به طور كلي و براساس نتايج تحقيق بايد به موارد زیر توجه کرد:
- با توجه به اهمیت عوامل فنی توصیه میشود از مدیران مالی خبره برای شفافیت مالی و بهبود ترازنامهها و اسناد مالی در باشگاههای فوتبال ایران استفاده شود.
- با توجه به اهمیت عوامل سیاسی توصیه میشود كه سیاستگذاری مطلوبی برای انطباق با سیاستهای مالی کلان کشور انجام شود.
- با توجه به اهمیت عوامل راهبردی توصیه میشود استراتژیهای مدیریت مالی بر مبنای وضعیت موجود و وضعیت مطلوب تدوین شود.
- با توجه به عوامل مربوط به مسائل اجتماعی توصیه میشود با ایجاد شفافیت مالی هواداران را از ساختار مالی آگاه نمود.
ضمناً چالش دسترسی به خبرگان و مدیران فوتبال ایران برای انجام مصاحبه و تکمیل پرسشنامهها، از محدودیتهای اصلی این تحقیق به شمار میرفت.
منابع
Adriaanse, J. A., & Schofield, T. (2013). Analysing gender dynamics in sport governance: A new regimes-based approach. Sport management review, 16(4), 498-513.
Ahmadi, Ramzaninejad, Ranjbar, Javid, & Mohhaddeth. (2021). Identifying the dimensions and evaluation indicators of the board of directors of professional football clubs. Journal of Sports Management. (Persian)
Ahmadi, S., Naqshbandi, S. S., & Baghrian Farahabadi, M. (2021). Mapping the impact model of good governance with public trust of municipal sports organization employees; Mediating role of silence and organizational voice. Sport Management and Development, 10(3), 61-70. (Persian)
Askari Karizi, E., Peymanizad, H., Ismaeelzadeh, M., & Fahim devin, H. (2022). Analysis of the governance planning system of Iran football federation. 3(1).
Barlow, A., & Forrest, D. (2015). Benefits to their communities from small town professional football clubs. National Institute Economic Review, 232, R18-R29.
Curran, K., Rosenbaum, S., Parnell, D., Stubbs, B., Pringle, A., & Hargreaves, J. (2017). Tackling mental health: The role of professional football clubs. Sport in Society, 20(2), 281-291.
Faccia, A., Mataruna-Dos-Santos, L. J., Munoz Helù, H., & Range, D. (2020). Measuring and monitoring sustainability in listed European football clubs: A value-added reporting perspective. Sustainability, 12(23), 9853.
Geeraert, A. (2016). Governing in the Shadow of Bosman: A Principal-Agent Perspective on Sports Governance and the EU. In The Legacy of Bosman (pp. 213-232). TMC Asser Press, The Hague.
Gorji, R., & Salimi, M. (2022). Presenting a structural model for the development of Ethical Climate in Iranian professional football. Sociological Studies in Sport, 2(2).
Grimm, D. (2015). Sovereignty. Columbia University Press.
Habibzadeh, Tavakol, Seifi, & Hafezeh. (2013). The impact of good governance on the execution of the right to development with emphasis on the national dimension. Quarterly Journal of Judicial Law Perspectives, 62, 38-11. (Persian)
Huth, C. (2020). Who invests in financial instruments of sport clubs? An empirical analysis of actual and potential individual investors of professional European football clubs. European Sport Management Quarterly, 20(4), 500-519.
Keshavarz, L. (2021). Compilation of Iran's public sports governance model, Quarterly Journal of Strategic Studies of Sports and Youth, 50, 131-148. (Persian)
Li, G., & Zhou, H. (2015). Globalization of financial capitalism and its impact on financial sovereignty. World Review of Political Economy, 6(2), 176-191.
Mehrabi, Q., Sajjadi, N., & Jalali Farahani, M. (2017). Comparison of governance model in team and individual sports federations. New approaches in Sports Management, 6(22), 9-24. (Persian)
Mirseyfi, S., Bahreini, E., & Bigleri, N. (2021). Investigating the role of good governance dimensions in explaining the development of human resources in sports and youth departments. Journal of Sports Management, 13(2), 659-686. (Persian)
Mohammadzadeh Afkhami, Y., & Najafzadeh, M. (2019). Studying the effective factors in the occurrence of negative pressures from the stakeholders of professional football clubs in Iran. Sports Management Studies, 11(58), 119-140. (Persian)
Rostamzadeh, N., Afshari, M., Alam, Z., & Ghorbani, S. (2018). Presenting a good electronic governance model in the Ministry of Sports and Youth. Sports Management Studies, 11(56), 43-62. (Persian)
Seyed Ameri, M., Abbasi, H., & Jamshidi, E. (2019). Explaining the effect of absorption capacity, organizational governance and social wear on the innovative behavior of employees of the Ministry of Sports and Youth of Iran. Contemporary Researches in Sports Management, 9(17), 1-17. (Persian)
Sheikhi, D., Abbasi, H., & Eidi, H. (2020). Explaining the effect of ethical leadership on innovative performance with regard to the mediating role of good governance in sports and youth departments in western Iran. Scientific-Research Quarterly of Applied Researches in Sports Management, 8(4), 39-48. (Persian)
Siburian, E. E., & Afriansyah, A. (2018). Sport diplomacy and state sovereignty: Case study on Indonsia’ s effort to guard the sovereignty of Papua. Yustisia Jurnal Hukum, 7(1), 58-84.
Tooze, A., & Ivanov, M. (2011). Disciplining the ‘black sheep of the Balkans’: financial supervision and sovereignty in Bulgaria, 1902–38. The Economic History Review, 64(1), 30-51.
Uhrich, S. (2021). Antecedents and consequences of perceived fan participation in the decision making of professional European football clubs. European Sport Management Quarterly, 21(4), 504-523.
Van den Hurk, M., & Verhoest, K. (2015). The governance of public–private partnerships in sports infrastructure: Interfering complexities in Belgium. International Journal of Project Management, 33(1), 201-211.
Zareian, H, & Rasakh, N. (2019). Validation and standardization of good governance questionnaire in the Ministry of Sports and Youth of Iran. Journal of Sports Management, 11(4), 685-704. (Persian)
