بررسی تغییرات کاربری اراضی و تأثیر آن بر فرسایش با استفاده از RS و GIS (مطالعۀ موردی: شهرستان نیر)
الموضوعات :صیاد اصغری سراسکانرود 1 , لیلا آقایاری 2 , الناز پیروزی 3
1 - هیئت علمی دانشگاه محقق اردبیلی
2 - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه محقق اردبیلی
3 - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه محقق اردبیلی
الکلمات المفتاحية: ترکیب خطی وزن (WLC), فرسایش, کرتیک, کاربری اراضی, طبقه‌بندی نظارت شده,
ملخص المقالة :
بر اثر فعالیت های انسانی و پدیده های طبیعی، چهره زمین همواره دستخوش تغییر است. ازاین‌رو برای مدیریت بهینه مناطق طبیعی آگاهی از نسبت کاربری اراضی از ضروریات محسوب می شود. فرسایش خاک نیز از جمله بلایای محیطی است که هر ساله موجب هدر رفتن هزاران تن خاک زراعی می شود و تغییرات کاربری اراضی یکی از عامل های مهم در فرسایش است. بنابراین، تحقیق حاضر به منظور بررسی روند تغییرات کاربری اراضی شهرستان نیر، واقع در استان اردبیل و تأثیر آن بر فرسایش با استفاده از GIS و RS انجام شده است. برای انجام تحقیق از تصاویر سال 2000 و 2016، سنجنده OLI و TIRS، ماهواره لندست 8 استفاده شد و نقشه کاربری اراضی با استفاده از روش طبقه بندی نظارت شده تهیه گردید. نقشه پهنه بندی فرسایش با استفاده از نقشه های کاربری اراضی و عوامل شامل شیب، لیتولوژی، فاصله از جاده، فاصله از آبراهه، بارش و خاک با استفاده از روش وزن دهی کرتیک و روش ترکیب خطی وزن (WLC) انجام شد. نتایج نشان داد بیشترین میزان مساحت در سال 2000 مربوط به کاربری زراعت دیم با 442/38 کیلومترمربع و سپس مراتع نیمه متراکم با مساحت 347/39 کیلومتر مربع است و در سال 2016، بیشترین میزان مساحت مربوط به کاربری مراتع متراکم و سپس کاربری مراتع نیمه متراکم به ترتیب با 76/478 و 50/458 کیلومتر مربع است. با توجه به نقشة پهنهبندی فرسایش سال 2000 به ترتیب 17/25 و 25/55 درصد و با توجه پهنه بندی فرسایش 2016 به ترتیب 12/44 و 26/51 درصد از مساحت شهرستان در دو طبقة بسیار پرخطر و پرخطر قرار دارند. به طور عمده مناطق با طبقه بسیار پرخطر و پرخطر در هر دو دورۀ زمانی در کاربری های زراعت دیم و زراعت آبی- باغات قرار دارند.
1. اسفندیاری، م.، ا. معینی و ر. مقدسی. 1393. بررسی تأثیر کاربری اراضی و پوشش گیاهی بر اشکال فرسایش و میزان تولید رسوب (مطالعه موردی حوزه آبخیز رود ورس استان قزوین). فصلنامه جغرافیایی سرزمین، 11(2): 51-62.
2. آذرخشی، م.، ا. مساعدی، م. بشیری و ر. اوجاقلو شهابی. 1396. اثر تغییرات بارش و کاربری اراضی بر تولید رسوب (مطالعه موردی: حوزه آبخیز صنوبر- تربت حیدریه). آبخیزداری ایران، 11(37): 25-33.
3. آرخی، ص. 1394. آشکارسازی تغییرات پوشش/کاربری اراضی با پردازش شیءگرای تصاویر ماهوارهای با استفاده از نرمافزار Idrisi selvi (مطالعه موردی: منطقه آبدانان). اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، 24(95): 51-62.
4. خالدیان، ح. و د. نیککامی. 1396. نقش بهینه‌سازی کاربری اراضی بر کاهش پتانسیل فرسایش و رسوب با استفاده از مدل برنامه‌ریزی خطی (مطالعه موردی: حوضه چهل‌گزی سنندج). علوم آب و خاک، 21(1): 95-111.
5. عظیمی نجار کلایی، ا.، ع. ا. جمالی و ز. حسینی. 1396. مقایسۀ دقت طبقه‌بندی سری زمانی تصاویر لندست در پایش تغییرات کاربری اراضی. سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 8(2): 33-47.
6. فیضیزاده، ب. 1396. مدلسازی تغییرات کاربری اراضی و اثرات آن بر سیستم فرسایش در حوضه‌ی سد علویان با استفاده از تکنیک‌های سنجش از دور و GIS. هیدروژئومورفولوژی، 3(11): 21-38.
7. کرم، ا.، ا. صفریان و ش. حجهفروشنیا. 1389. برآورد و پهنهبندی فرسایش خاک در حوضه ماملو (شرق تهران) با استفاده از روشهای معادله اصلاح شده جهانی فرسایش خاک و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی. پژوهشهای دانش زمین، 1(2): 73-86.
8. مالچفسکی، ی. 1385. سامانه اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چند معیاری. ترجمه ا. پرهیزگار و ع. غفاری گیلانده. چاپ اول، انتشارات سمت. 597 صفحه.
9. مرادی، ع.، م. جعفری، ح. ارزانی و م. ابراهیمی. 1395. ارزیابی تغییر کاربری اراضی مرتعی به دیمزار با استفاده از تصاویر ماهوارهای و سیستم اطلاعات جغرافیایی. سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 7(1): 89-100.
10. موسوی، س. ح.، ا. رنجبر و م. حاصلی. 1395. پایش و روندیابی تغییرات کاربری اراضی حوضه ابرکوه با استفاده از تصاویر ماهوارهای (2014-1976). اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، 25(97): 129-146.
11. نظری سامانی، ع. ا.، م. قربانی و ح. ر. کوهبنانی. 1389. ارزیابی روند تغییرات کاربری اراضی حوزه آبخیز طالقان در دوره 1366 تا 1380. مرتع، 4(3): 442-451.
12. یوسفی، ص.، م. تازه، س. میرزایی، ح. ر. مرادی و ش. توانگر. 1393. مقایسة الگوریتمهای مختلف طبقه‌بندی تصاویر ماهوارهای در تهیة نقشة کاربری اراضی (مطالعة موردی: شهرستان نور). سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 5(3): 67-76.
13. Bouaziz M, Leidig M, Gloaguen R. 2011. Optimal parameter selection for qualitative regional erosion risk monitoring: A remote sensing study of SE Ethiopia. Geoscience Frontiers, 2(2): 237-245.
14. Coppin P, Lambin E, Jonckheere I, Muys B. 2002. Digital change detection methods in natural ecosystem monitoring: A review. In: Analysis of multi-temporal remote sensing images. World Scientific, pp 3-36.
15. Da Silva VDP, Silva MT, Souza EPD. 2016. Influence of Land Use Change on Sediment Yield: A Case Sstudy of The Sub-Middle of The Sao Francisco River Basin. Engenharia Agrícola, 36(6): 1005-1015.
16. Haack BN, Rafter A. 2006. Urban growth analysis and modeling in the Kathmandu Valley, Nepal. Habitat International, 30(4): 1056-1065.
17. Jabbar MT, Zhou X. 2011. Eco-environmental change detection by using remote sensing and GIS techniques: a case study Basrah province, south part of Iraq. Environmental Earth Sciences, 64(5): 1397-1407.
18. Martínez-Murillo JF, López-Vicente M, Poesen J, Ruiz-Sinoga JD. 2011. Modelling the effects of land use changes on runoff and soil erosion in two Mediterranean catchments with active gullies (South of Spain). Landform Analysis, 17: 99-104.
19. Mendoza ME, Granados EL, Geneletti D, Pérez-Salicrup DR, Salinas V. 2011. Analysing land cover and land use change processes at watershed level: a multitemporal study in the Lake Cuitzeo Watershed, Mexico (1975–2003). Applied Geography, 31(1): 237-250.
20. Nalina P, Meenambal T, Sridhar RS. 2014. Land use land cover dynamics of Nilgiris district, India inferred from satellite imageries. American Journal of Applied Sciences, 11(3): 455-461.
21. Santos JCNd, Andrade EMd, Medeiros PHA, Guerreiro MJS, Palácio HAdQ. 2017. Land use impact on soil erosion at different scales in the Brazilian semi-arid. Revista Ciência Agronômica, 48(2): 251-260.
22. Shataee S, Abdi O. 2007. Land Cover Mapping in Mountainous Lands of Zagros Using ETM+ Data (Case Study: Sorkhab Watershed, Lorestan Province). Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources, 14(1): 129-139.
23. Singh A. 1989. Review article digital change detection techniques using remotely-sensed data. International Journal of Remote Sensing, 10(6): 989-1003.
24. Sui DZ. 1992. A fuzzy GIS modeling approach for urban land evaluation. Computers, Environment and Urban Systems, 16(2): 101-115.
25. Wessels KJ, Prince S, Frost P, Van Zyl D. 2004. Assessing the effects of human-induced land degradation in the former homelands of northern South Africa with a 1 km AVHRR NDVI time-series. Remote Sensing of Environment, 91(1): 47-67.
26. Xiaolu S, Bo C. 2011. Change detection using change vector analysis from Landsat TM images in Wuhan. Procedia Environmental Sciences, 11: 238-244.
_||_