مکان‌یابی اراضی مستعد جهت توسعه کاشت گونۀ کهور ایرانی با استفاده از GIS (مطالعۀ موردی: حوزه آبخیز رحمت‌آباد استان کرمان)

الموضوعات :

میعاد پاکزاد ¹ (دانشجوی دکتری جنگلداری، دانشگاه گیلان)
علیرضا اسلامی ² (دانشیار دانشکده علوم کشاورزی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران)

تاريخ الإرسال : 23 الثلاثاء , رمضان, 1437 تاريخ التأكيد : 21 الثلاثاء , رجب, 1438 تاريخ الإصدار : 01 الأربعاء , ذو الحجة, 1438

الکلمات المفتاحية: مکان یابی, کهور ایرانی, توان رویشگاهی, ریگان, ارزیابی چندمعیاره,

ملخص المقالة :

کهور ایرانی از گونه‌های بومی جنوب ایران و جزو گونه‌های سازگار این منطقه است. این گونه در گذشته گسترش گاه وسیع اما گسسته ای را شامل می شده است اما هم‌اکنون مناطق محدودی باقی‌مانده است. به منظور بررسی امکان توسعه کاشت کهور ایرانی در مناطق شرق استان کرمان این تحقیق در حوزه آبخیز رحمت آباد شهرستان ریگان به اجرا درآمد. هدف از انجام این پژوهش مکان یابی و تعیین مناطق مستعد توسعه گونه کهور ایرانی با توجه به نیازهای اکولوژیک و تطبیق آن با خصوصیات اکولوژیک منطقه مطالعه است. بدین منظور از روش ارزیابی چند معیاره (MCE) مبتنی بر تحلیل سلسه‌مراتبی استفاده گردید. طی این فرآیند شاخص های طبیعی تأثیرگذار و مورد نیاز گونه کهور ایرانی مشخص و پس از تعیین وزن هر شاخص به روش وزن دهی سلسله مراتبی (AHP)، نقشه نهایی توان رویشگاهی منطقه جهت توسعه کاشت کهور ایرانی تهیه شد. برای ادغام لایه ها از روش روی هم گذاری استفاده شد و اطلاعات تولید شده به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) تلفیق گردید. نتایج نشان داد که از کل مساحت 37286 هکتاری منطقه، 3423 هکتار دارای توان خوب، 13521 هکتار توان متوسط، 17343 هکتار توان ضعیف و 2999 هکتار فاقد توان رویشگاهی جهت کاشت گونه کهور ایرانی بوده است. با استفاده از نتایج پژوهش حاضر می توان مناطق مستعد حضور گونه کهور ایرانی را با استفاده روش MCE در محیط GIS تشخیص داد و در آینده برای کاشت این گونه در مکان های با توان رویشگاهی خوب برنامه ریزی کرد.

المصادر:

1. امتحانی، م. ح. 1377. بررسی اکولوژیکی گونه‌های بومی درختی و درختچه‌ای خانواده لگومینوز در جنوب کشور. رساله دکتری رشته جنگلداری. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات. 490 صفحه.

2. امتحانی، م. ح.، ح. ر. عظیم­زاده و م. ر. اختصاصی. 1387. وضعیت اکولوژیکی کهور ایرانی Prosopis cineraria و تأثیرات زیست‌محیطی آن در جنوب کشور. مجله محیط‌شناسی، 34(48): 81-88.

3. پرهیزکار، ا. و ع. غفاری گیلانده. 1385. سامانه اطلاعات جغرافیاییو تحلیل تصمیم چندمعیاری. چاپ اول، انتشارات سمت. 180 صفحه.

4. ثابتی، ح. 1387. جنگل‌ها، درختان و درختچه‌های ایران. چاپ پنجم، انتشارات دانشگاه یزد. 806 صفحه.

5. جوزی، س. ع. و ن. مرادی مجد. 1391. ارزشیابی توان رویشگاه بوالحسن جهت کاشت انار (Punica granatum) به روش تصمیم­گیری چندشاخصه. دانش کشاورزی و تولید پایدار، 22(1): 25-41.

6. چیت­سازان، م.، ف. دهقانی، ف. راست­منش و س. ی. میرزایی. 1392. مکانیابی محل دفن پسماندهای جامد شهری با استفاده از فن­آوری­های اطلاعات مکانی و منطق فازی - تحلیل سلسله مراتبی Fuzzy-AHP (مطالعه موردی: رامهرمز). سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 4(1): 39-55.

7. زارع، ر.، س. بابایی­کفاکی و ا. متاجی. 1390. ارزیابی توان رویشگاه به­منظور تعیین گونه­های مناسب جنگل‌کاری در دامنه­های جنوبی البرز با استفاده از GIS (مطالعه موردی حوضه آبخیز دره وسیه). مجله تحقیقات منابع طبیعی تجدیدشونده، 2(1): 55-67.

8. زمانی، ص.، م. پیرباوقار، ن. شعبانیان و ه. غضنفری. 1393. ارزیابی قابلیت اراضی برای توسعه جنگلکاری (مطالعه موردی: شهر سنندج). فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 22(1): 1-12.

9. سلمان ماهینی، ع. و ح. کامیاب. 1387. سنجش از دور و سامانه­های اطلاعات جغرافیایی کاربردی با نرم­افزار ایدریسی. انتشارات مهر مهدیس. 582 صفحه.

10. عالمی، ا.، ع. اسلامی و ش. شتایی. 1392. بررسی پتانسیل توسعه گونه در حال انقراض سرخدار در استان گلستان با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (پژوهش موردی: ذخیره‌گاه پونه­آرام استان گلستان). فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 21(4): 678-689.

11. قدسی­پور، ح. 1387. فرآیند تحلیل سلسله مراتبی. انتشارات امیرکبیر تهران. 215 صفحه.

12. گودرزی، ل.، ع. آخوندعلی و ح. زارعی. 1392. تعیین مکان مناسب برای تغذیه مصنوعی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و روش تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: دشت اشترینان). سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 5(4): 47-60.

13. مخدوم، م.، ا. درویش­صفت، ه. جعفرزاده و ا. مخدوم. 1391. ارزیابی و برنامه­ریزی محیط زیست با سامانه­های اطلاعات جغرافیای GIS. چاپ هفتم، انتشارات دانشگاه تهران. 304 صفحه.

14. ولیخانی، ن.، ا. ح. چرخابی، م. خیرخواه زرکش و م. ج. سلطانی. 1390. کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و تصمیم­گیری چند معیاره MCDM در پهنه­بندی درجه تناسب توسعه فیزیکی شهری (مطالعه موردی: شمال شهر کرج). سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 2(2): 1-15.

15. Alami A, Eslami A, Hashemi SA. 2014. The Query of Suitable Areas for plantation and development of Taxus baccata L Species by Using GIS in Northern Iran. Anais da Academia Brasileira de Ciências, 86(3): 1497-1505.

16. Ananda J. 2007. Implementing participatory decision making in forest planning. Environmental Management, 39(4): 534-544.

17. Brown K. 1992. Prosopis cineraria woodlands of Oman: past, present and future. CORD university of Durham. Proceeding of the Prosopis Symposium, held by CORD, University of Durham, UK, 27-31.

18. Chen Y-C, Lien H-P, Tzeng G-H. 2010. Measures and evaluation for environment watershed plans using a novel hybrid MCDM model. Expert Systems with Applications, 37(2): 926-938.

19. El-Kawy O, Ismail H, Rød J, Suliman A. 2010. A developed GIS-based land evaluation model for agricultural land suitability assessments in arid and semi arid regions. Research Journal of Agriculture and Biological Sciences, 6(5): 589-599.

20. Eslami A, Kaviani B. 2011. The use of geographical information system (GIS) for the extension of Echium amoenum Fisch. et Mey., a medicinal plant, in the Northern part of Iran. Journal of Medicinal Plants Research, 5(10): 2107-2109.

21. Eslami A, Malekmohamadi S, Falahchi M. 2015. The query of suitable areas for reafforestation of Cupressussempervirensvar. Horizantalis endangered species by using GIS in Northern forest of Iran. Journal of Soil and Nature, 8(1): 14-18.

22. Eslami A, Roshani M, Kaviani B, Taleghani M. 2010. The species query on the verge of extinction in southern forests of Caspian Sea. American-Eurasian Journal of Agricultural and Environmental Science, 7(4): 440-446.

23. Gül A, Gezer A, Kane B. 2006. Multi-criteria analysis for locating new urban forests: An example from Isparta, Turkey. Urban Forestry & Urban Greening, 5(2): 57-71.

24. Ismail MH. 2009. Developing policy for suitable harvest zone using multi criteria evaluation and GIS-based decision support system. International Journal of Economics and Finance, 1(2): 105 -117.

25. Lee JT, Bailey N, Thompson S. 2002. Using geographical information systems to identify and target sites for creation and restoration of native woodlands: a case study of the Chiltern Hills, UK. Journal of Environmental Management, 64(1): 25-34.

26. Qureshi ME, Harrison SR. 2003. Application of the analytic hierarchy process to riparian revegetation policy options. Small-Scale Forestry, 2(3): 441-458.

27. Saaty TL. 1959. Mathematical Methods of Operations Research, Dover Publications, New York. 480 pp.

28. Saaty TL. 1980. The analytic hierarchy process: planning, priority setting, resources allocation. NewYork: McGraw. 437 pp.

29. Toky O, Arya S, Bisht R, Dutton R, Powell M, Ridley R. 1992. Ecological perspectives of Prosopis cineraria (L.) Druce in arid and semi-arid India. In: Dutton, R.W., ed., Prosopis species, Aspects of their value, research and development, FAO, Rome: 301-309.