ارزیابی شدت بیابان زایی با استفاده از مدل ایرانی بیابان زایی IMDPA (مطالعة موردی: دشت عباس، استان ایلام)
الموضوعات :مریم ممبنی 1 , عبدالعلی کرمشاهی 2 , فرزاد آزادنیا 3 , پرویز گرایی 4 , کامران کریمی 5
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد بیابان زدایی، دانشگاه ایلام
2 - استادیار دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه ایلام
3 - اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام
4 - اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام
5 - دانش آموخته کارشناسی ارشد مدیریت بیابان، دانشگاه تهران
الکلمات المفتاحية: سیستم اطلاعات جغرافیایی, مدل ایرانی بیابان زایی, معیار پوشش گیاهی و خاک, بیابان زایی,
ملخص المقالة :
تحقیق حاضر به منظور بررسی پتانسیل بیابانزایی دشت عباس در منطقه نیمه‌خشک ایلام به وسعت 8/18028 هکتار با تکیه بر معیارهای خاک و پوشش گیاهی با استفاده از مدل ایرانی بیابان زایی صورت گرفت. با استفاده از این مدل هر یک از شاخصهای عمق مؤثر خاک، بافت خاک، هدایت الکتریکی، درصد سنگ و سنگریزه، بهره‌برداری از پوشش گیاهی، تجدید حیات و وضعیت پوشش گیاهی با کمک نرم‌افزار ArcGIS®9.3، بدست آمده و نقشه مربوط به وضعیت هرکدام از معیارها تهیه شد. در نهایت با تلفیق و تعیین میانگین هندسی معیارها نقشه شدت بیابانزایی بدست آمد. نقشه شدت بیابان زایی بر اساس معیار خاک نشان می دهد که بالغ بر 4843 هکتار از منطقه که برابر با 8/28% است در طبقه کم و 13185 هکتار که معادل 13/73 درصد از منطقه است در طبقه متوسط قرار دارد. همچنین نتایج حاصل از میانگین هندسی شاخص های معیار پوشش گیاهی حاکی از این است که 99/7005 هکتار (86/38%) از مساحت دشت در طبقه کم، 45/407 هکتار (26/2%) از مساحت منطقه در طبقه متوسط و 35/10615 هکتار (88/58%) از مساحت منطقه در طبقه شدید جای دارد. نتایج حاصل از ارزش دهی معیارهای مورد بررسی بیان کننده این است که معیار پوشش گیاهی با ارزش 6/2 مؤثرترین معیار در افزایش شدت بیابان زایی دشت عباس است. بر این اساس مشاهده می شود که ارزش کمی شدت بیابان زایی برای کل منطقه در طبقه متوسط قرار گرفته است.
1. احمدی، ح. 1384. گزارش نهایی طرح تعیین معیارها و شاخصهای بیابانزایی در ایران. دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران. 125 صفحه.
2. احمدی، ح.، ع. خلیلی، س. فیضنیا، م. جعفری، غ. ر. زهتابیان، ع. ا. مهرابی، م. ر. اختصاصی و ح. آذرنیوند. 1383. گزارش نهایی طرح تدوین شرح خدمات جامع و متدولوژی تعیین معیارها و شاخصهای ارزیابی بیابانزایی در ایران. دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران. 230 صفحه.
3. احمدی، ح.، م. ر. اختصاصی، ع. گلکاریان و ا. ابریشم. 1385. ارزیابی و تهیه نقشه بیابانزایی با استفاده از مدل مدالوس تغییریافته در منطقه فخرآباد- مهریز (یزد). مجله منابع طبیعی ایران، 59(3): 519-532.
4. جعفری، ر. 1380. ارزیابی و تهیه نقشه بیابانزایی با تحلیل و بررسی روشهای FAO_UNEP و ICD در منطقه کاشان (فرسایش بادی و تخریب منابع آب). پایاننامه کارشناسی ارشد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران. 112 صفحه.
5. خسروی، ح. 1383. کاربرد مدل مدالوس در بررسی بیابانزایی کاشان. پایاننامه کارشناسی ارشد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران. 98 صفحه.
6. ذوالفقاری، ف.، ع. ر. شهریاری، ا. فخیره، ع. ر. راشکی، س. نوری و ح. خسروی. 1390. ارزیابی شدت بیابانزایی دشت سیستان با استفاده از مدل IMDPA. پژوهشهای آبخیزداری (پژوهش و سازندگی)، 24(2): 97-107.
7. رضوی، م. 1387. مقایسه میانگینگیری هندسی با حسابی در برآورد شدت بیابانزایی با استفاده از مدل IMDPA (مطالعه موردی: کویر میقان اراک). پایاننامه کارشناسی ارشد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران. 100 صفحه.
8. رفیعی، ع. 1382. بررسی بیابانزایی دشت ورامین با تکیه بر مسایل آب و خاک. پایاننامه کارشناسی ارشد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران. 108 صفحه.
9. رئیسی، ع. 1387. بررسی عوامل موثر در شدت بیابانزایی (بیابانهای ساحلی) با استفاده از مدل IMDPA منطقه کهیرکنارک. پایاننامه کارشناسی ارشد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، 130 صفحه.
10. زهتابیان، غ. ر. و م. ر. طباطبایی. 1387. بررسی روند بیابانزایی در استان خوزستان با استفاده از پردازش تصاویر ماهوارهای (IP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS). نشریه علمی- پژوهشی مرکز تحقیقات بینالمللی همزیستی با کویر، 4(2): 57-69.
11. زهتابیان، غ. ر.، ح. احمدی و ف. آزادنیا. 1387. بررسی معیارهای آب و خاک در بیابانزایی منطقه عینخوش دهلران (دشت ابوغویر). پژوهش و سازندگی، 21(4): 162-169.
12. سپهر، ع.، م. معیری، م. ر. اختصاصی و س. آقاجانی. 1388. بررسی کاربرد روش مدالوس به منظور ارائه یک مدل منطقهای برای ارزیابی و تهیه نقشه بیابانزایی. مجله منابع طبیعی ایران، 61(4): 537-544.
13. شاکریان، ن.، غ. ر. زهتابیان، ح. آذرنیوند و ح. خسروی. 1390. بررسی وضعیت فعلی بیابانزایی منطقه جرقویه اصفهان با استفاده از مدل IMDPA (با تاکید بر معیارهای آب، خاک و پوشش گیاهی). مرتع و آبخیزداری (منابع طبیعی ایران)، 64(4): 411-421.
14. عباسآبادی، م. ر. 1378. ارزیابی کمی بیابانزایی در دشت آق قلا-گمیشان جهت ارائه یک مدل منطقهای. پایاننامه کارشناسی ارشد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران. 94 صفحه.
15. عبدی، ژ. 1386. بررسی و تهیه نقشه بیابانزایی بر اساس مدل IMDPA با تأکید بر دو معیار آب و خاک (منطقه آبوزید آباد). پایاننامه کارشناسی ارشد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران. 115 صفحه.
16. قاسمی، م. 1385. بررسی معیارها و شاخصهای بیابانزایی با تکیه بر آب و خاک جهت ارزیابی و تهیه نقشه بیابانزایی (مطالعه موردی: منطقه زابل). پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات. 105 صفحه.
17. کریمی. ک. 1392. بررسی روند و پیشبینی بیابانزایی دشت عباس با استفاده از شبکه عصبی (با تاکید بر فاکتورهای بیوفیزیکی). پایاننامه کارشناسی ارشد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران. 122 صفحه.
18. مخدوم فرخنده، م.، ع. ا. درویشصفت، ه. جعفرزاده و ع. ر. مخدوم. 1392. ارزیابی و برنامهریزی محیط زیست با سامانههای اطلاعات جغرافیایی (GIS). انتشارات دانشگاه تهران. 304 صفحه.
19. منصوری علیباد، ع. 1382. ارزیابی و ارائه مدل منطقهای در جهت توسعه پایدار (مطالعه موردی: منطقه شکار ممنوع دشت قره قشلاق بناب). پایاننامه کارشناسی ارشد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران. 118 صفحه.
20. ناطقی، س.، غ. ر. زهتابیان و ح. احمدی. 1388. ارزیابی شدت بیابانزایی دشت سگزی با بهرهگیری از مدل IMDPA. مرتع و آبخیزداری (منابع طبیعی ایران)، 62(3): 419-430.
21. هنردوست، ف. 1382. تلفیق روشهای پهنهبندی خطر بیابانزایی FAO_UNEP و ICD برای ارائه مدل منطقهای در دشت گنبد_ داشلی برون. پایاننامه کارشناسی ارشد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران. 110 صفحه.
22. Ali R, El Baroudy A. 2008. Use of GIS in mapping the environmental sensitivity to desertification in Wadi El Natrun depression, Egypt. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 2(1): 157-164.
23. Arami A, Ownegh M, Sheikh V. 2013. Assessment of Desertification Risk in Semi-Arid Agh-Band Region, Golestan Province, Iran. International Journal of Agriculture and Crop Sciences, 5(17): 1901-1908.
24. Farajzadeh M, Egbal MN. 2007. Evaluation of MEDALUS model for desertification hazard zonation using GIS; study area: Iyzad Khast plain, Iran. Pakistan Journal of Biological Sciences, 10(16): 2622-2630.
25. Gad A, Lotfy I. 2008. Use of remote sensing and GIS in mapping the environmental sensitivity areas for desertification of Egyptian territory. eEarth Discussions, 3(2): 41-85.
26. Hadeel A, Jabbar MT, Chen X. 2010. Application of remote sensing and GIS in the study of environmental sensitivity to desertification: a case study in Basrah Province, southern part of Iraq. Applied Geomatics, 2(3): 101-112.
27. Honardoust F, Ownegh M, Sheikh V. 2011. Assessing desertification sensitivity in the northern part of Gorgan Plain, southeast of the Caspian Sea, Iran. Research Journal of Environmental Sciences, 5(3): 205-220.
28. Mohamed ES. 2013. Spatial assessment of desertification in north Sinai using modified MEDLAUS model. Arabian Journal of Geosciences, 6(12): 4647-465.
