بررسی کاربرد تمثیل در اخلاق ناصری با تطبیق بر مضامین قرآنی
الموضوعات :محمدحسین سلیمانی الموتی 1 , احمد ذاکری 2 , علی محمد مؤذنی 3 , مهدی محقق 4
1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و زبان های خارجی،واحد کرج،دانشگاه آزاد اسلامی،کرج،ایران.
2 - دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و زبان های خارجی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
3 - استاد، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
4 - استاد، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: قرآن کریم, تمثیل, Holy Quran, اخلاق ناصری, allegory, مِثل و مَثَل, خواجه نصیرالدین توسی, instance and Parable, Khaje Nasir al-Din Tusi, Nasserian Ethics,
ملخص المقالة :
عمدتاً زبان‌ها ویژگی‌هایی دارند که کاربرد دقیق و بجای آن‌ها بر حسب حال و متقضای کلام، عارف و عالم را از عامه‌ی مردم ممتاز می‌کند. یکی از وجوه برتری و تأثیرگذاری کلام، آمیختگی آن با مَثَلها، خصوصاً امثال سایره و مَثَلهای رایج در میان آثار ادبی است. از جمله در بین تألیفات بجای مانده از شاعران و نویسندگان و اندیشمندان این مرز و بوم، برخی آثار متنوع خواجه نصیر الدین توسی، ادیب، عالم و سیاستمدار نامبردار قرن هفتم هجری است که بخشی از آن‌ها به زبان فارسی نگاشته شده است و سرشار از مثلها و تمثیلات گوناگونی است که غالبأ ملهم از مضامین قرآنی و برگرفته از تعالیم دینی است. خدمات خواجه به زبان و ادب فارسی و فرهنگ این سرزمین، متضمّن همین آثاری است که میراثی گران سنگ و گنجینه‌ای ارزشمند به شمار می‌آید. آثار او به زبان فارسی مانند اخلاق ناصری، اساس الاقتباس، اوصاف الاشراف، معیار الاشعار، و ...که هرکدام با سبک و سیاقی متفاوت هستند، بیانگر آن است که وی بر اساس محتوای آن کتاب از تمثیلات استفاده کرده است. در آثار ادبی و عرفانی و اخلاقی خواجه به ویژه اخلاق ناصری تمثیل، ابزاری است برای تحکیم مبانی اخلاقی و تبیین آموزه‌های قرآنی. در این مقاله سعی شده محتوا و مقصود کلام با ابتناء بر شیوه‌ی کتابخانه‌ای و یا هدف تبیین کاربرد تمثیل برای بیان آداب اخلاقی و روابط اجتماعی بر اساس تحیلی توصیفی و با تأکید بر اخلاق ناصری ارائه گردد.
قرآن کریم
- ابن فارس، احمد بن فارس، (1362)، معجم مقاییس اللغه، قم،: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
- اسماعیلی، اسماعیل، (1368)،، امثال قرآن، تهران: انتشارات اسوه.
- انوری، حسن، (1381)، فرهنگ بزرگ سخن،، جلد 7، تهران: انتشارات سخن.
- توسی، خواجه نصیرالدین، (1364)، اخلاق ناصری، به تصحیح وتوضیح علیرضاحیدری ومجتبی مینوی، تهران، انتشارات خوارزمی.
- حافظ، (1380)، دیوان شعر، شرح خطیب رهبر، تهران، انتشارت صفی علیشاه.
- حکمت، علی اصغر، (1361)، امثال قرآن، تهران: انتشارات بنیاد قرآن.
- خلیل جر، (1382)، فرهنگ لاروس، ترجمه سید حمید طبیبیان، جلد دوم، تهران: انتشارات امیر کبیر.
- خوبی، آیت الله سید ابوالقاسم، (1349)، مرزهای اعجاز، قم: انتشارات محمدی.
- دشتی، محمد، (1386)، ترجمه نهج البلاغه، قم: انتشارات الهادی.
- دهخدا، (1334)،امثال و حکم، جلد 4، تهران: انتشارات امیر کبیر.
- رضوی، سید محمد، (1383) فرهنگ امثال قرآن، تهران: انتشارات امیر کبیر.
- زرکشی، بدرالدین محمد بن بهادر، (1389)،البرهان فی علوم القران، تبلیغات اسلامی، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل.
- زمخشری الخوارزمی، جار الله، (1427)، کشاف، جلد 1، بیروت: انتشارات دارالفکر.
- سعدی، (1361). غزلیات، به تصحیح حبیب یغمایی، تهران: اتشارات مؤسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی.
- سعدی، گلستان، (1385)، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: نشرثنا.
- سبحانی تبریزی، (1382)، مثل‌های آموزنده‌ی قرآن، قم: انتشارات توجید.
- سیوطی شافعی، جلال الدین عبدالرحمن ابن ابی بکر، (1363)، الاتقان فی علوم القرآن، جلد 2، تهران: انتشارات امیر کبیر.
- صدری، محمد جعفر، (1382)، المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، نشر مکتب سهروردی.
- فنون و صنایع ادبی سال سوم متوسطه، (1371)، وزارت آموزش و پرورش، تهران: شرکت چاپ و نشر ایران.
- قزوینی، علامه محمد، (1389)، تصحیح دیوان حافظ تهران: انتشارات پیام عدالت.
- همایی، جلال الدین، (1364.)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: انتشارات توس.
