تطور بیان تمثیل در رستم و اسفندیار حکیم فردوسی

الموضوعات :

محمد رضا کیوانفر ¹ , پروانه عادل‌زاده ² , کامران پاشایی ³

1 - گروه ادبیات، دانشگاه ازاد واحد تبریز، تبریز، ایران
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
3 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

تاريخ الإرسال : 10 السبت , محرم, 1442 تاريخ التأكيد : 10 السبت , محرم, 1442 تاريخ الإصدار : 05 الثلاثاء , صفر, 1442

الکلمات المفتاحية: شاهنامه, تمثیل, تشبیه, Shahnameh, aesthetics, simile, allegory, Novel and Expressive Literature Devices, صنایع بدیعی و بیانی, زیبایی‌شناختی,

ملخص المقالة :

در نگاه نخست به داستان رستم و اسفندیار و با توجه به واو تقابلی که بین آن دو هست انتظار می‌رود که سراسر داستان جنگ و چکاچک شمشیر و هیاهو و غوغای مقابله باشد و پرسش این است که بیان فردوسی فنی و هنری و آمیخته با ایماژهای تمثیلی و لفظی و بیانی بوده است یا خیر؟ پژوهندگان پس از مطالعۀ طولی اثر با دیدگاه فنی و لفظی به این نتیجه رسیده‌اند که داستان رستم و اسفندیار که از دیالوگ‌های طولانی میان دو قهرمان تشکیل شده، تابلویی از صنایع بدیعی بیانی و زیباشناختی مخصوصاً در زمینۀ تمثیل به شکل‌های گوناگون در بستری از کاربردهای استعاری آنیمیسم و فورگراندیک، تشبیهی، کنایه، مجاز، حس‌آمیزی، لف‌ و نشر و ارسال‌المثل است. به شکلی که بیشتر به مشقی برای بیان زیبایی‌شناسی ادبی شبیه است تا یک متن حماسی که به دلیل داشتن محتوای خبر بسیار بزرگ می‌تواند ساده و بی‌پیرایه باشد. ضرورت این تحقیق فهم و درک بهتر تمثیل‌های بکار رفته در داستان رستم و اسفندیار برای محققان با بهره بردن از صنایع بدیعی و بیانی بمنظور درک بهتر محتوایی رزم‌نامه است و تحقیق بصورت کتاب‌خانه‌ای و توصیفی-تحلیلی و با توجه به ابیات شاهنامه فردوسی حکیم صورت پذیرفته است و این نشانۀ پرورده بودن مطلب و عمق بخشیدن به آن در بازخوانی‌های مکرری است که ابوالقاسم فردوسی در مدت بیش از سی سال از سال 369 تا 402 انجام داده است.

المصادر:

1. آرین‌پور، یحیی (1357)، «از صبا تا نیما، ج اول»، چاپ پنجم، تهران: انتشارات فرانکلین.


2. سعید، حمیدیان، (1374) «شاهنامه فردوسی»، چاپ مسکو، تهران: نشر قطره.


3. رضا، زاده شفق، (1369)، «تاریخ ادبیات ایران»، تهران: نشر تهران.


4. زرین‌کوب، عبدالحسین (1369)، «سیری در شعر فارسی»، چ سوم، تهران: انتشارات علمی.


5. شمیسا، سیروس (1375)، «سبک‌شناسی شعر»، چ دوم، تهران: انتشارات فردوس.


6. ---------- (1393)، «بیان و معانی»، تهران: نشر میترا.


7. ---------- (1393)، «نگاهی تازه به بدیع»، تهران: نشر میترا.


8. صفا، ذبیح‌الله (1371)، «تاریخ ادبیات در ایران»، چ دوازدهم، تهران: تشر رامین.


9. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1396)، «صورخیال در شعر فارسی»، چاپ 18، تهران: نشر آگه.

 

مقالات

1. حسینی کازرونی، سیداحمد (1394)، «تمثیل و ادبیات تمثیلی»، دوره 7، شماره 23.


2. رضایی، احترام (1398)، «معرفی انواع تمثیل فشرده و جستجوی ردپای آن در شعر نخستین شعرای زبان فارسی»، علمی پژوهی وزارت علوم، دوره 11، شماره 2، پیاپی 40.


3. شیرکوند، ویدا و خاتمی، احمد (1397)، «کارکرد تمثیل در اشعار سبک خراسانی»، فصلنامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادبیات فارسی، پیاپی 35.


4. فرخ‌زاد، ملک محمد و فلاحی (1397)، «بررسی مصادیق زبان تمثیل در غزلیات حافظ»، فصلنامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی، دوره 10، شماره 38.


5. مرتضایی، جواد (1395)، «تمثیل تصویر یا صنعت بدیعی»، متن شناسی ادب فارسی، پیاپی 29.