بن مایه های تمثیلی– عرفانی گنوسی در منظومة جمشید و خورشید سلمان ساوجی

الموضوعات :

زهرا رجبلو ¹ (دانشجوی کارشناسی ارشد، موسسة آموزش عالی گلستان، ایران.)
ماندانا علیمی ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران.)

تاريخ الإرسال : 21 الجمعة , صفر, 1439 تاريخ التأكيد : 21 الجمعة , صفر, 1439 تاريخ الإصدار : 03 الإثنين , صفر, 1439

الکلمات المفتاحية: بن مایه های تمثیلی, اندیشه های گنوسی, منظومة جمشید و خورشید, سلمان ساوجی, allegorical motifs, Gnostic thoughts, Jamshid and Khorshid, Salman Savedji,

ملخص المقالة :

منظومة جمشید و خورشید سلمان ساوجی اثری رمزی و تمثیلی است که تمام اجزای آن از ساختاری واحد و منسجم برخوردار است. این اثر علاوه بر نشان دادن قدرت سلمان ساوجی در داستان سرایی و پیوستن مطالب متعدد، نشانة آشنایی سلمان ساوجی با میراث غنی ادبی، فرهنگی و عرفانی بازمانده از ادوار پیشین است. بخشی از این میراث متعلق به اندیشه های گنوسی و مانوی و نیز حکمت هرمسی است. هدف از انجام این مقاله نشان دادن ردپای این اندیشه ها در منظومة جمشید و خورشید است. در این جستار پس از معرفی و تبیین اندیشه های گنوسی و ذکر پیشینه با تمدن ایرانیان، تأثیر مضامین گنوسی از جمله دوگانگی ماده و روح، عشق، خواب، سفر، واسطه و آزمایش در این منظومه نشان داده می شود. واکاوی این اثر در واقع ارائة تفسیری تازه از آن، هدف دیگر جستار است.

المصادر:

1. اسماعیل­پور، ابوالقاسم، (1382)، «دیباچة مثنوی معنوی و اشعار گنوسی»، در زیر آسمانه­های نور، پژوهشکدة مردم­شناسی و افکار.


2. ----------------، (1382)، «مضمون گنوسی در حکایت شیخ صنعان»، در زیر آسمانه­های نور، پژوهشکدة مردم­شناسی و افکار.


3. الیاده، میرچا، (1373)، آیین گنوسی و مانوی، ترجمة ابوالقاسم اسماعیل­پور، تهران: افکار.


4. بهار، مهرداد، (1382)، ادیان آسیایی، تهران: چشمه، چ چهارم.


5. جلالی، علیرضا، (1384)، ساختار گنوسی قصیدة عینیة ابن سینا، نامة فلسفی، ج 1، ش 2، ص 102- 85.


6. جوشقانی، خواجه شعیب، (1389)، وامق و عذرا، مصحح حسن ذوالفقاری و پرویز ارسطو، تهران: چشمه.


7. خراسانی، شرف­الدین، (1377)، دایره المعارف بزرگ اسلامی: اخوان الصفا، ج 7، زیر نظر سید کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، چ دوم.


8. زرین­کوب، عبدالحسین، (1363)، جستجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر، چ دوم.


9. ساوجی، سلمان، (1348)، مثنوی جمشید و خورشید، مصحح فریدون وهمن، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.


10. شریفی، غلامحسین، (1391)، «جمشید در گذر از فردانیت»، بوستان ادب، ش 1.


11. نصر، حسن، (1359)، نظر متفکران اسلامی در بارة طبیعت، تهران: خوارزمی، چ سوم.


12. نظامی، الیاس بن یوسف، (1383)، خمسة نظامی، مصحح سامیه بصیر پژدهی، تهران: دوستان.