بازتاب ناسپاسی وکفران نعمت در تمثیل های عرفانی

الموضوعات :

مریم محمودی ¹ , حسن قربانی ²

1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دهاقان - ایران
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دهاقان - ایران

تاريخ الإرسال : 06 الخميس , ربيع الأول, 1437 تاريخ التأكيد : 24 الأربعاء , رمضان, 1437 تاريخ الإصدار : 13 الأربعاء , رجب, 1437

الکلمات المفتاحية: تمثیل, متون عرفانی, ناسپاسی وکفران نعمت, ژرف ساخت, استعارۀ گسترده, mystic texts, ingratitude for the blessings, deep structures, extensive metaphor,

ملخص المقالة :

تمثیل یکی از مهم ترین آرایه های بیانی و شیوه استدلال هنری و ذوقی است که هدف آن انتقال بهتر معنا و مفهوم به مخاطب است. تعریف ادبا دربارۀ تمثیل تا حدودی با هم متفاوت است؛ گروهی آن را تشبیه مرکب با وجه شبه مرکب دانسته اند، گروهی ضرب المثل را در گروه تمثیل قرارداده و عده ای اسلوب المعادله و بعضی، داستان های تمثیلی را تمثیل گفته اند، با همۀ اختلافات مذکور، نگارندگان، حکایات تمثیلی عرفانی دربارۀ ناسپاسی و شکر را مورد مداقّه قرارداده اند. ناسپاسی و ناشکری به معنی نادیدن لطف منعم از موضوعات علم اخلاق و عرفان است. عرفا برای ناسپاسی مراتب مختلفی قائلند. آنها در مذمت ناشکری و ناسپاسی از تمثیلات بهره جسته و با برشمردن عواقب و نتایج ناسپاسی و ناشکری بر اهمیت ترک آن تأکید نموده اند.

المصادر:

قرآن کریم.

1. ابن‏عربی، محیی‌الدین. (بی‏تا). الفتوحات المکیه، بیروت.


2. پورنامداراین، تقی (1367). رمز وداستان­های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی و فرهنگی.


3. تهانوی، محمدعلی. (1999 م). کشاف اصطلاحات و الفنون، ترجمه عبدالله خالدی، بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.


4. جعفری، یعقوب (1365) «داستان­های تمثیلی و فلسفه اسلامی»، مجله درس‌هایی ازمکتب اسلام، سال 26، شماره 9، صص:28 -34


5. حسنی، علی‌اکبر (1363). «درس­هایی از مکتب اسلام»، مجلۀ فلسفه و کلام، سال 24، شمارۀ 11، صص: 44-47.


6. حسینی، مریم (1385). «زیبایی شناسی زبان عرفانی در شطحیات بایزید بسطامی»، مجله هنر، شمارۀ 70، صص: 198-209.


7. دهخدا، علی‏اکبر. (1373). لغت‏نامه، تهران: امیرکبیر.


8. سنایی، مجدود. (1359) حدیقه الحقیقه،‌ تصحیح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.


9. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1366). صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگه.


10. _______________. (1391). زبان عرفانی در نثر صوفیانه، تهران: سخن.


11. شمیسا، سیروس. (1370). انواع ادبی، تهران: باغ آینه.


12. _________. (1391). بیان، تهران: میترا.


13. شبستری، شیخ محمود. (1384). گلشن‏راز، تصحیح کاظم دزفولیان، تهران: طلایه.


14. فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410 ه.ق). العین، به کوشش مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم: هجرت.


15. قشیری نیشابوری، عبدالکریم هوازن. (1367). رساله قشیریه، به کوشش بدیع‏الزمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.


16. عطار، شیخ‏فریدالدین. (1388). الهی‏نامه، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.


17. ____________. (1380). مصیبت‏نامه، تصحیح نورانی وصال، تهران: زوار.


18. کاشانی، کمال االدین عبداالرزاق. (1379). لطایف الاعلام فی اشارات اهل الالهام، تهران: میراث مکتوب.


19. کاشانی، عزاالدین محمود. (1381). مصباح االهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح عفت کرباسی و محمدرضابرزگر خالقی، تهران: زوار.


20. مستملی بخاری، اسماعیل‏ابن محمد عبدالله. (1363). شرح االتعرف لمذهب التصوف، تحصیح محمد روشن، بی‏جا.


21. مکارم شیرازی، ناصر. (1378). اخلاق در قرآن، قم: انتشارات امام علی بن ابیطالب.


22. مولوی، جلال‏الدین محمد بن محمد. (1380). مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، تهران: سهیل.


23. مرتضایی، جواد (1390). «تمثیل، تصویر یا صنعت بدیعی»، مجله متن شناسی ادب فارسی، شمارۀ پیاپی 12، صص: 29-38.


24. مقدادی، بهرام. (1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از افلاطون تا عصر حاضر، تهران: فکر روز.


25. میرباقری‌فرد، علی‌اصغر و محمدی، معصومه. (1389). «نقش انشا در زبان عرفانی - بررسی و تحلیل نقش انشا در آثار فارسی عین القضات»، مجله شعر پژوهی، شماره 4، صص: 185-208.


26. میبدی، ابوالفضل رشیدا‏لدین. (1371). کشف‏الاسرار و وعده الابرار، به کوشش علی‏اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر.


27. هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان (1389). کشف المحجوب، مقدمه و تصحیح و تعلیق: محمود عابدی، تهران: سروش.


28. همدانی، عین‏القضات. (1380). نامه‌های عین‏القضاه، به کوشش علی‏نقی منزوی و عفیف عسیران، تهران: منوچهری.