کاربرد مکر و مکراندیشی در حکایت‌های تمثیلی جانوران در مرزبان نامه
الموضوعات :
حسین عباس نژاد
1
,
پروانه عادلزاده
2
,
کامران پاشایی فرخی
3
1 - علوم انسانی، دانشکده زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی تبریز، ایران
2 - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد تبریز
3 - استادیار زبان و ادبیات فارسی
دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد تبریز ـ ایران
تاريخ الإرسال : 06 الأحد , ربيع الأول, 1441
تاريخ التأكيد : 06 الأحد , ربيع الأول, 1441
تاريخ الإصدار : 22 الجمعة , ذو الحجة, 1440
الکلمات المفتاحية:
تمثیل,
حکایت,
repetition,
animal,
حیوان,
Allegory,
مرزبان نامه,
Anecdote,
Frontier,
مکر,
ملخص المقالة :
حیوانات با ایفای نقش تمثیلی و نمادین جدای از اینکه، موجب غنای محتوا و جذابیّت حکایت‌ها می‌شوند، شاعران و نویسندگان متون نظم و نثر از رویکرد تمثیلی نقش آنها، بیشتر برای تحقق اهداف اخلاقی، تعلیمی، اجتماعی و سیاسی سود می‌جویند. در این حکایت‌ها بیشتر از مصلحت اندیشی، حزم، مکر اندیشی، حرص و طمع، ترک هوی و هوس، تدبیر و عمل در کارها سخن می‌رود. در این مقاله، ملاک انتخاب حکایت‌ها حضور شخصیّت‌های حیوانی فعّال در حوادث و ماجراهاست. اغلب در این گونه حکایت‌ها شخصیّت حیوان تنها سخن می‌گوید، گاهی مطابق طبیعت حیوانی عمل می‌کند و انگیزه‌های حیوانی دارد و گاهی انگیزه‌ها و اعمال نسبت داده شده به انسان را در بر می‌گیرد. هر حیله و چاره اندیشی مثمر واقع نمی‌شود، بلکه باید با مشورت خردمندان همراه باشد. در پژوهش حاضر که به شکل بنیادی بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای و به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است، نشان داده شده است که مکر به صورت فریفتن حریف عملی می‌شود و قهرمان در اصل از یک خطای ادراکی او که مبتنی بر عادت است، استفاده می‌کند. این تحقیق برتری مکر وحیله را بر زور و قدرت و شجاعت گوشزد می‌کند و یادآوری می‌کند: آنان که با چاره اندیشی و تدبیر به مقابله با دشمن می‌روند، پیروزتر از کسانی هستند که تنها به تیغ تیز و زور بازو متکی هستند.
المصادر:
قرآن کریم
اشتراوس، لئو. (١٣٨١). روان شناسی استبداد، ترجمه محمد حسین سروری، تهران: نگاه.
بهار، محمّدتقی «ملک الشعرا». (1373). سبک شناسی، ج سوم، تهران: امیرکبیر، چ ششم.
پاشایی فخری، کامران. (١٣٩٣). جلوه‌های تعلیمی و غنایی نیش و نوش عقرب در ادب فارسی و اساطیر ملل، فصل‌نامۀ تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاداسلامی واحد بوشهر. سال ششم، (ش پ:٢٠)، تابستان 93، ص ٤٤-٢٥.
پور نامداریان، تقی. (1391). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی و فرهنگی، چ هشتم.
تقوی، محمّد. (1376). حکایت‌های حیوانات در ادب فارسی، تهران: روزنه.
تورس، باب. (1396). اقتصاد سیاسی حقوق حیوانات، ترجمۀ گلناز ملک، تهران: مرکز.
خراسانی، محبوبه و مزداپور، کتایون و ذنوبی، طیبه. (1389). تحلیل ساختاری مکر و حیله زنان در قصه‌های هزار و یک شب، پژوهش‌های ادبی، سال هفتم، شمارۀ ٣٠ و ٢٩، ص 25-20.
خطیبی، حسین. (1390). فن نثر در ادب فارسی، تهران: زوّار، چ چهارم.
دهخدا، علی اکبر. (1334). لغت نامه، ج 45، تهران: مؤسسۀ لغت نامۀ دهخدا.
دهقانیان، جواد. (١٣٩٠). بررسی کارکرد قدرت و فرهنگ سیاسی در کلیله و دمنه، پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی (علمی-پژوهشی) دانشکده ادبیات و علوم انسانی - دانشگاه اصفهان، سال چهل و هفتم، دورۀ جدید، سال سوم، شمارۀ یک، (ش، پ٩)، ص ١٠٤-٩١.
سجادی، حسین. (1379). مجموعۀ کامل مرزبان نامه به زبان فارسی امروز، تهران: آرون، چ دوم.
سعدی، شیخ مصلح الدین. (1374). گلستان سعدی، مصحح غلام حسین یوسفی، تهران: خوارزمی، چ چهارم.
شریفی، محمد و اشتیاقی، نسرین. (١٣٩٤). مکر و چگونگی انتساب آن به خداوند، مطالعات قرآنی، سال ششم، شمارۀ ٢٢، ص 43-٢٧.
طباطبایی، سیّد محمد حسین. (١٤١٧ق). المیزان فی تفسیر القران، قم: جامعه مدرسین، چ پنجم.
عباس زاده، فاضل، جبّاری، مهدی. (١٣٩٤). نقش تمثیلی حیوانات در روند داستان‌های شاهنامه، فصل‌نامۀ تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی - واحد بوشهر. دورۀ هفتم، (ش.پ: ٢٦)، زمستان 94، ص ١٣٢-١١١.
غلامحسین زاده، غلامحسین و قاسم زاده، سیّد علی. (١٣٨٩). رفتار شناسی مکر و نیرنگ در جامعه استبدادی از نگاه مولانا، نشریّۀ نثر پژوهی ادب و زبان فارسی (ادب و زبان سابق)، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید با هنر کرمان، دوره جدید، شمارۀ (پیاپی ٢٥)، ص 182-١٥٨.
قبادیانی، ناصرخسرو. (1378). دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران، چ پنجم.
منشی، ابوالمعالی، نصرالله. (1381). کلیله و دمنه، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی، تهران: امیرکبیر، چ بیست و دوم.
میبدی، ابوالفضل رشید الدین. (١٣٧٥). کشف الاسرار وعده الأبرار، به اهتمام علی اصغر حکمت، تهران: امیر کبیر، چ سوم.
میرصادقی، جمال. (1394). ادبیات داستانی، تهران: سخن، چ هفتم.
وراوینی، سعدالدّین. (1373). مرزبان نامه، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: صفی علی شاه، چ پنجم.
_||_
