جستاری تحلیلی بر دو رسالۀ تمثیلی: حی بن یقظان و مونس العشاق

الموضوعات :

علی محمد صابری ¹

1 - گروه ادبیات فارسی ، دانشکده شهدای مکه ، دانشگاه فرهنگیان

تاريخ الإرسال : 28 الجمعة , رجب, 1442 تاريخ التأكيد : 28 الجمعة , رجب, 1442 تاريخ الإصدار : 08 الأحد , شعبان, 1442

الکلمات المفتاحية: تمثیل, ابن سینا, Avicenna, allegory, حی بن یقظان, مونس العشاق و سهروردی, HAYE_ IBN_YAQZAN, REALITY of love Sohrevardi,

ملخص المقالة :

این مقاله جستاریست تحلیلی از دو رسالۀ رمزی و تمثیلی حی بن یقظان ابن سینا و مونس العشاق سهروردی. شایسته است بگوییم: هر دو قصه مطابقت و مساوقت وجودی با هم دارند. چرا که هر دو، مسیر سفر روحانی سالکی را نشان می‌دهند که تا رسیدن به وطن اصلی خود دیدار با راهنمای روشن ضمیری دارند و در این مسیر مراحل و موانعی را در پیش رو می‌بینند. همچنین هر دو حکیم تمام جزئیات اندیشۀ خود را بیان نکرده و مقصود خود را به صورت رمز و استعاره گفته‌اند. به همین دلیل نوعی همزبانی و همفکری و همدلی بین آن دو وجود دارد. هر چند هر دو متفکر بنابر آبشخور فکری خود (فلسفی، کلامی یا عرفانی) صورت بندی و رمز گشایی خاصی به دست داده‌اند اما هر دو با هنر راه جستن از صورت به معنا و از قالب به محتوا، به معانی باطنی صورت حکایات خود توجه داشته‌اند. و در دستور کار خود ادراک و فهم یقینی را مد نظر داشته‌اند. همچنین هر دو متفکر تمام اندیشه‌های خود را در قالب حکایت بیان نموده‌اند و تمثیل را قوی‌ترین حجت در زبان راز آمیز خود دانسته‌اند از این رو این دو قصۀ تمثیلی از منظر این خداوندگاران اندیشه پیمانه و ظرفی بیش نیست برای دست یابی به محتوای پیمانه که شراب جان افزاییست برای نیل به جانان. آنچه در دو رساله بدیهی است: این که سالک می‌باید از زندان تن خود یعنی نفس و زندان دنیا خارج گشته و روحش در عروج به سوی وطن و جایگاه اصلی خود موانع نفسانی را کنار زده تا به عالم عقول مجرده یا عالم حقیقت صعود کند. این مقاله به روش تحلیلی و توصیفی تدوین شده است.

المصادر:

1. سینا، ابوعلی، (1386) الاشارات و التنبیهات مع شرح نصیرالدین طوسی، به کوشش دکتر سلیمان دنیا. مصر: (بی نا)


2. مولوی، جلال الدین محمد، (1382) مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، نشر هرمس/ همچنین دیوان شمس، تصحیح فروزانفر، تهران: نشر جاویدان


3. نسفی، عزیزالدین، (1362) الانسان کامل، تصحیح ماریژان موله، تهران: انستیتو ایران و فرانسه


4. سینا، ابوعلی، (1341). رسالۀ نفس، موسی عمید، تهران: (بی نا)


5. ایزوتسو، توشی هیکو، ساختمان اساس تفکر فلسفی در اسلام، ترجمۀ غلامرضا اعوانی از جمله دائره المعارف اسلامی.


6. پورنامداریان، تقی، (بی تا) رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی


7. تدین، مهدی، مقالۀ تفسیر و تأویل مجلۀ علمی پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی اصفهان. دوره دوم شماره 41 / تابستان 1384


8. گنآبادی، سلطان علیشاه، (بی تا) بیان السعاده فی مقامات العباده، ج ششم و هفتم، تهران: نشر آشنا.


9. سهروردی، شیخ شهاب الدین یحیی، (1355) مجموعه مصنفات شیخ الاشراق تصحیح هانری کربن. ج 1. انجمن فلسفه/همچنین تصحیح سید حسن نصر ج 3 انجمن فلسفه


10. صابری، علی محمد، (1389) حدیث عشق نزد چهار متفکر، تهران: نشر علم


11. کربن، هانری، (1331) ابن سینا و تمثیل‌های عرفانی، قصه‌های حی بن یقظان متن عربی به همراه ترجمه وشرح فارسی، تهران: انجمن آثار ملی
    
    
    1. Palacios Asin. IBNE ARABI Translated by: Morris
    
    
    2. Pierunek.FAKHR –AL- DIN -ERAGHI Publication1987
    
    
    3. IZUTSU,Unicit existence on mystique Islamique