تمثیل، محمل اندیشه‌های تعلیمی صائب
الموضوعات :
فاطمه جهانشاهی
1
,
قدمعلی سرامی
2
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
تاريخ الإرسال : 08 السبت , رمضان, 1438
تاريخ التأكيد : 08 السبت , رمضان, 1438
تاريخ الإصدار : 26 الإثنين , شعبان, 1438
الکلمات المفتاحية:
تمثیل,
غزل,
صائب,
image,
sonnet,
Allegory,
اندیشه‌های تعلیمی,
تصویر آفرینی,
Saeb e Tabrizi,
Educate,
ملخص المقالة :
تمثیل قالب و صنعتی است که برای تبیین معنی و در خدمت ادبیات تعلیمی قرار می‌گیرد و تمثیل ابزاری است برای تجسم بخشیدن و به تصویر کشیدن مفاهیم انتزاعی تا هرچه کوبنده‌تر و دلنشین‌تر مضامین تعلیمی در جان خواننده بنشیند و لذا در بیان مفاهیم تعلیمی مذاهب، نقش بسزایی دارد. تمثیل از دیر‌باز با مفاهیم و اقسام و ویژگی‌های گوناگون که برای آن برشمرده‌اند، از زمان رودکی در شعر فارسی حضور داشته است و در قرن ششم و هفتم در آثار سنایی، عطار و مولانا و ... دیده می‌شود اما در دوران صفویه، بخصوص در اشعار صائب بیش از تمام ادوار از آن بهره گرفته شده است، صائب با شگرد تمثیل و تصویر‌سازی‌های دقیق و خیال‌انگیر توانسته مفاهیم اجتماعی، اخلاقی، حکمی، فلسفی، عرفانی و ... را هر چه زیباتر و حیرت‌انگیز‌تر تعلیم دهد و در جان مخاطب حکاکی کند، در این مقاله به سبب وفور تمثیل‌ها و مفاهیم تعلیمی فقط به ارائه برخی مضامین تعلیمی در غزلیات صائب می‌پردازیم تا افق تازه‌ای که وی با تصویرآفرینی و تمثیل با برانگیختن احساس در خواننده به نمایش گذارده، بیان نماییم.
المصادر:
قرآن کریم.
ابوادیب، کمال، (1394)، صور خیال در نظریه‌ی جرجانی. ترجمه فرزان سجودی و فرهاد ساسانی. تهران. علم.
انصاری، خواجه‌عبدالله، (1391)، صد میدان. تصحیح سهیلا موسوی سیرجانی. تهران. زوار، چ چهارم.
پاینده، ابوالقاسم، (1360)، نهج‌الفصاحه. تهران. علمی، چ سیزدهم.
تجلیل، جلیل، (1376)، معانی و بیان. تهران. دانشگاه تهران، چ هشتم.
دهخدا، علی‌اکبر، (1339)، لغت‌نامه دهخدا. ج 29، تهران. موسسه دهخدا.
دشتی، محمد، (1384)، نهج‌البلاغه. تهران. دارالقرآن‌الکریم، چ ششم.
سعدی، مصلح‌الدین، (1377)، گلستان سعدی. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران. خوارزمی، چ پنجم.
------------ ، (1383)، کلیات سعدی. تهران. پیمان، چ ششم.
سنایی، مجدودبن آدم، (1377)، حدیقه‌الحقیقه. تصحیح مدرس رضوی. تهران. دانشگاه تهران.
-------------- ، (1388)، دیوان سنایی غزنوی. تهران. سنایی، چ هفتم.
سیدقطب، (1359)، تصویر فنی. نمایش هنری در قرآن. ترجمه محمدعلی عابدی. تهران. انقلاب.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا، (1375)، صور خیال در شعر فارسی. تهران. آگاه، چ ششم.
شمس‌الدین‌محمد، قیس‌رازی، (1373)، المعجم‌فی‌معاییر اشعارعجم. سیروس شمیسا. تهران. فردوس.
صائب، محمدعلی، (1391)، دیوان صائب تبریزی. محمد قهرمان. ج 1 تا 6. تهران. علمی و فرهنگی، چ پنجم.
طالبیان، بحیی، (1378)، صور خیال در شعر شاعران سبک خراسانی. کرمان. عماد کرمانی.
عنصرالمعالی، کیکاوس، (1362)، قابوسنامه. به کوشش غلامحسین یوسفی. تهران. امیرکبیر، چ دوم.
فتوحی، محمود، (1385)، بلاغت تصویر. تهران. سخن، چ دوم.
قشیری، عبدالکریم، (1379)، رساله قشریه. ترجمه ابوعلی حسن بن عثمانی و تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران. علمی و فرهنگی، چ ششم.
مولوی، جلال‌الدین، (1375)، کلیات دیوان شمس. ج 1. تهران. نگاه.
ناصرخسرو، (1378)، دیوان ناصرخسرو. تهران. سیمای دانش، چ سوم.
نراقی، احمد، (1385)، معراج السعاده. تصحیح رضا مرندی. تهران. دهقان، چ ششم.
نراقی، مهدی، (1386)، علم اخلاق اسلامی. ترجمه جامع‌السعادات از سیدجلال‌الدین مجتبوی. ج 1 تا 3. تهران: حکمت.
نظامی، الیاس‌بن‌یوسف، (1376)، کلیات نظامی گنجوی. جلد 2. تهران. نگاه، چ دوم.
همایی، جلال‌الدین، (1370)، فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران. هما، چ هفتم.
_||_
