تحلیل اخلاقی تمثیل های مخزن الاسرار نظامی براساس نظریۀ مراحل رشد اخلاقی لارنس کلبرگ
الموضوعات :سیمین آرامی 1 , علی دهقان 2 , ژیلا صراطی 3 , حسین حاجی زاده 4
1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران ( نویسنده مسئول )
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران
4 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران
الکلمات المفتاحية: مخزن الاسرار, کلبرگ, رشد, تمثیل, نظامی,
ملخص المقالة :
حکایت های تمثیلی ابزاری مؤثردرتغییر وضعیت روحی و فکری مخاطب اند و بر لایههای وجود انسانی تأثیر گذاشته دریافتی دیگری را موجب میشوند در این میان رویکردی اخلاقی به تمثیل، حرکتی هدفمند است که نظامی گنجهای در مثنوی گرانقدر خود، مخزنالاسرار بدان پرداخته است. نظامی در گفتار و رفتار قهرمانان قصّههایش منش و هویّت انسان آرمانی را به تصویر کشیده این ویژگی آثار نظامی موجب شده است تا رفتار اخلاقی شخصیتهای داستانی او بر اساس یکی از نظریههای برگزیده و زبدۀ اخلاقی معاصر غرب تحلیل و میزان مطابقت با مراحل و مراتب آن ارزیابی شود. با توجه به زمینههای فطری بشر، به نظر میرسد که مسائل اخلاقی تا حدودی دارای عناصر مشترکی در میان فرهنگها و جوامع انسانی باشد. اما گاهی تعدد و تکثر نظریات اخلاقی چنان مینماید که کدهای اخلاقی در میان ملل مختلف نشانیهای متفاوت داشته باشند. پژوهش در نظریههای اخلاقی بر مبنای یکی از غنیترین میراث فرهنگی ایرانی و اسلامی، میتواند بین این دو فرض یاد شده برتری یکی را تأیید کند. در این مقاله رفتار اخلاقی اشخاص منظومه برای نخستین باردر چارچوب یک تئوری علمی تحلیل میشود. هدف اصلی این پژوهش کاربرد نظریۀ رشد اخلاقی لارنس کلبرگ (Lawrence Kohlberg) در رفتار شخصیت های تمثیلی منظومۀ مخزن الاسرار و پاسخ به این پرسش است که آیا درجات اخلاقی اشخاص داستان منظور قابل تفسیر و تحلیل با نظریۀ مراحل رشد اخلاقی کلبرگ است ؟ در نتیجۀ این پزوهش نه کد اخلاقی شناسایی شده است.
8.خواجه نصیر توسی. (1375). اخلاق ناصری. تهران: انتشارات علمیۀ اسلامیه.
13.شفیعى کدکنى، محمدرضا. (1350) صور خیال در شعر فارسى. تهران نیل.
15.عبدالهی، منیژه. (1381)، فرهنگ نامۀ جانوران در ادب پارسی (بر پایۀ واژه شناسی، اساطیر، باورها، زیباشناسی و ...). تهران: پژوهنده، 602 صفحه.
17.کدیور، پروین. (1378). روانشناسیاخلاق. تهران: آگه، 180صفحه.
_||_
2.Azhdranjad, Hale. Yalmeha, Ahmadreza. (2015). "Allegory and application of its types in the repository of military secrets". Quarterly journal of didactic and lyrical research of Persian language and literature, Islamic Azad University, Bushehr branch, twenty-seventh consecutive number: pp. 119-138.
3.Ayaz, Hamid. Teymoori, Atefeh.(2022). " Application of allegorical and symbolic concepts of dogs in epic, lyrical and mystical works Based on Ferdowsi's Shahnameh, Khamseh Nezami and Rumi's Masnavi (Mouvlavi) ". Quarterly Journal of Allegorical Research in Persian Language and Literature, Bushehr Islamic Azad University, Number 51: p. 54 -81.
4.Abdulahi, Manijeh. (2001), dictionary of animals in Persian literature (based on terminology, mythology, beliefs, aesthetics, etc). Tehran: Parjohande, 602 pages.
7.Karimieh, A. (2009), Developmental Psychology of the stages of moral
formation in children (with emphasis on transformational approaches), Second Edition, Tehran: Abed
8.Kohlberg, L. (1976), Moral stages and moralization: The cognitive developmental, In Moral development and behavior: Theory, research and social issues, ed. T. Lickona, New York: Holt, Rinehart and Winston.
9.(1984), Essays on moral development, Vol. II, The psychology of moral development, San Francisco, CA: Harper & Row.
10.Khajeh Nasir al-Din Tusi and Kalberg "(1996), Moral Knowledge, 2 (2), 53-68.
11.Maraghi, Abdul Hadi bin Muhammad. (2018). Manafe'ae hayvan. Edited by Mohammad Roshan. Tehran: Dr. Mahmoud Afshar Endowment Foundation.
12.Nizami, Ganjavi. (2010). Makhzan-ol Asrar. Emended by Behrooz. Servatian Tehran: Amir Kabir Publication. (In Persian)
13.Pakdel, Masoud. Tavakoli, Fereshte.( 2015). "Symbols and allegories of water in Makhzan al-Asrar ". Quarterly journal of didactic and lyrical research of Persian language and literature, Bushehr Islamic Azad University, consecutive number, twenty-seventh: pp. 13-24.
14.Pournamdarian, Taghi. (2013). Aqle sorkh (explanation and interpretation of Sohravardi's secret stories). Tehran: Sokhan.
15.Rahmanian, Z. (2014), "A Comparative Study of Moral Development in Qaboosnameh from Kelberg's Perspective", Journal of Literary and Rhetorical Research, No. 8, 32-45.
16.Shafiei Kadkani, Mohammad Reza, (1971), Fiction in Persian poetry. Tehran: Nile
18.Shoar, Jafar. (1986). Excerpt from Siyasatname. First Edition. Tehran, 377 pages
19.Smith, Hexma, p.; Frederickson, b; Laftus, c. Bam, d. Marne, A. (2003), Field of Atkinson and Hilgard's Psychology, translated by Hassan Rafiei, Mohsen Arjmand, Volume I, Fourth Edition, Tehran
20.Taqawi, Mohammad, (1376), animal stories in Persian literature. Tehran: Rozaneh
21.Zarrinkoob Abdol Hossein. (1971). Sereney(Analytical and Comparative Criticism and Explanation on Masnavi).Tehran:Elmi 1158 pages.
22.Ziaeimoayed, Mohammad. Sharafi, Mohammadreza. (2016). "Intuitionism and Rationalism in the Philosophy of Ethics and Ethical Education". The scientific-research quarterly of Research Journal of Ethics, ninth year, number 31: pp. 31-52(In Persion)