دلالة السیمیائیة فی قصیدة "لامیة العرب" للشنفرى "دراسة وتحلیل"
الموضوعات :شهریار همّتی 1 , جهانگیر امیری 2 , مهدی پورآذر 3
1 - أستاذ مشارک بجامعة رازی، إیران.
2 - أستاذ مشارک بجامعة رازی، إیران.
3 - طالب الدکتوراه بجامعة رازی، إیران.
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
ممّا یمیز اللغة الأدبیة عن غیرها من اللغات العادیة احتواء اللغة الأدبیة على سمات وعلائم لغویة ترمز إلى دلالات ورموز معنویة طریفة. إنّ وجود هذه السّمات اللّغویة فی اللغات الأدبیة یرتقی بمستواها التعبیری ویزید من طاقاتها الإیحائیة بحیث یعود بإمکان القارئ فهمها وتفسیرها من منظور جدید بعد توظیفه السمات والدلالات اللفظیة التی تحفّ بالنصّ الأدبی وتمنحه طاقة دلالیة مخصّبة لا تستنفد حیویتها ودینامیکیتها عبر القرون والأعصار وممّا له دورٌ هامٌ فی عملیة استیعاب النصّ الأدبی استجلاء طرائفه وجمالیته والکشف عن العناصر الفنیة التی أعطت على النصّ الأدبی رمزیتها وسیمیائیتها؛ إذن یمکن القول إنّ الاتجاه السیمیائیة فی مطالعة النّص الأدبی یُعدُّ من أهمّ الصیغ والآلیات اللغویة التی یستخدمها اللغویون لخرق الحواجز والتّوغل فی أعماق النصّ. یحاول هذا المقال من خلال المنهج الوصفی– التحلیلی أن یدرس "لامیة العرب" للشاعر الجاهلی الشنفرى مستعیناً بالسیمیائیة التی حظیت باهتمام شدید من قبل علماء اللغة فی الآونة الأخیرة. من النتائج التی توصلنا إلیها عبر هذا البحث هی أنّ الدراسة السیمیائیة تساعد على استقصاء الجمالیات الخفیة فی قصیدة الشنفرى وکشف الکنوز المعنویة المختبئة فی تضاعیفها؛ فتنطوی عناصر السیمیائیة فی اللامیة على ما یلی: البیئة القبلیة، والترحال، وبیئة الوحوش، والذئب، وتحمّل المشاقّ، والنّفس الأبیة.
ابنمنظور، ابوالفضل جمالالدین محمد بن مکرم. (1998م). لسان العرب. بیروت: دار الجیل.
أبوزید، نصر حامد. (1389ش). معنای متن. ترجمه مرتضى کریمی نیا. لامک: طرح نو.
احمدی، بابک. (1380ش). ساختار و تاویل متن. تهران: نشر مرکز.
ــــــ. (1374ش). حقیقت و زیبایی. تهران: مرکز نشر.
إیکو، أمبرتو. (2000م). التأویل بین السیمیائیة والتفکیکیة. ترجمه سعید بنکراد. بیروت: المرکز الثقافی العربی.
البستانی، أفرام فؤاد. (1998م). المجانی الحدیثة. قم: ذوى القربى.
البغدادی، عبدالقادر بن عمر. (1418هـ). خزانة الأدب ولب لباب لسان العرب. تحقیق وشرح: عبد السلام محمد هارون. القاهرة: مکتبة الخانجی.
بلقاسم، دفة. (2000م). علم السیمیاء والعنوان فی النصّ الأدبی. الجزائر: جامعة محمد خضیر بسکرة.
پاینده، حسین. (1388ش). «نقد نشانه شناختی شعر زمستان». نشریه فرهنگ و هنر گوهران. شماره 21-22. صص54-69.
جاب الله، احمد. (2000م). السیمیاط مفاهیم وأبعاد. الجزائر: جامعة محمد خضیر بسکرة.
جوهری، اسماعیل بن حماد. (1410ش). محقق: احمد عبد الغفور عطار. بیروت: دار الملایین.
چندلر دانیل. (1387ش). مبانی نشانه شناسی. ترجمه: مهدی پارسا. لامک: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
حفنی، عبدالحلیم. (لاتا). شرح ودراسة لامیة العرب. القاهرة: مکتبة الآداب.
حق‌شناس، محمد علی، لطیف عطاری. (1386ش). «نشانهشناسی شعر». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. صص46-62.
حمداوی، جمیل. (1997م). السیمیوطیقا والعنونة. مجلة عالم الفکر. العدد3. صص45-67.
خشروم، عبدالرزاق. (1982م). الغربة فی الشّعر الجاهلی. دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب.
خلیف، یوسف. (1978م). الشعراء الصعالیک فی العصر الجاهلی. القاهرة: دار المعارف.
دزفولی، محمد، سید احمد امام زاده. (1388ش). ترجمه وشرح لامیة العرب. تهران: کلک سیمین.
ربابعة، موسى. (2011م). آلیات التأویل السیمیائی. الکویت: مکتبة آفاق.
سجودی، فرزان. (1390ش). نشانهشناسی کاربردی. تهران: نشر علم.
شاملو، سعید. (1382ش). مکتب‌ها و نظریه‌ها در روانشناسی شخصیت. تهران: انتشارات رشد.
الشنفرى، الأوس بن الحجر. (1991م). الدیوان، جمع وتحقیق وشرح: إمیل بدیع یعقوب. بیروت: دار الکتب.
شولتز والآخرون. (1385ش). نظریههای شخصیت. ترجمه: یحیى سید محمدی. تهران: نشر ویرایش.
ضمیران، محمد. (1383ش). درآمدی بر نشانه شناسی هنر. تهران: نشر قصه.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410ق). العین. قم: نشرت هجرت.
قائمی‌نیا، علیرضا. (1389ش). بیولوژی نص. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی.
مکاریک، ایرنا ریما. (1390ش). دانشنامه‌ی نظریههای ادبی. ترجمه: مهران مهاجر ومحمد نبوی. تهران: آگاه.
مناعی، البشیر. (2005م). اللغة الشعریة عند الشنفرى. الجزائر: جامعة الجزائر.
میلانی، عباس. (1387ش). تجدد و تجدد ستیزی در ایران. تهران: نشر اختران.
هاشملو، محمدرضا. (1383ش). بررسی و نقد اشعار صعالیک. گیلان: دانشگاه گیلان.
یعقوب، امیل بدیع. (1996م). دیوان الشنفرى. بیروت: دار الکتاب العربی.
