مکوّن الدیمومة فی "عَزداران بَیَلْ" لغلامحسین ساعدی و"ابن الفقیر" لمولود فرعون وفقا لنظریة جیرار جینیت السردانیة
الموضوعات :صلاح الدین عبدی 1 , ابوذر گلزار خجسته 2 , میترا خدادادیان 3
1 - أستاذ مشارک فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة بوعلی سینا، همذان، إیران
2 - طالب مرحلة الدکتوراه فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة بوعلی سینا، همذان، إیران
3 - خریجة مرحلة ماجستیر فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة بوعلی سینا، همذان، إیران
الکلمات المفتاحية: الدیمومة, السرد, عزاداران بَیَلْ, جیرار جینیت, المشهد, الوصف, الأدب المقارن, ابن الفقیر,
ملخص المقالة :
إنّ عنصر الزمن هو أمر بالغ الأهمیة فی تحویل حادثة إلى قصة، وطریقة تبلور الزمن فی السرد هی إحدى أهمّ القضایا التی أثیرت فی النظریات البنیویة ولها تاریخ طویل بین المفکّرین والمنظّرین. إن لعنصر الزمن من بین عناصر السرد، فی قصتی "عزاداران بَیَلْ" و"ابن الفقیر" دورا بالغ الأهمیة، ودراسة هذا العنصر فی القصتین المذکورتین تجعلهما أکثر أهمیةً من أیّ وقت مضى. والنظریة الأکثر اکتمالاً لعنصر الزمن فی القصة هی نظریة جیرار جینیت. ومن وجهة نظر جینیت، یتشکّل الزمن السردی علی ثلاثة مکونات هی النظام الذی یتضمن علی النظم والدیمومة والتواتر. تشیر الدیمومة، مثل تحدید معدل البطء والسرعة، إلى الأحداث أو وظائف القصة التی یمکن توسیعها أو حذفها. ولقد تصدى هذا البحث، على المنهج الوصفی-التحلیلی واستنادا إلى المدرسة الأمریکیة فی الأدب المقارن، لدراسة مکوّن الدیمومة فی قصتی "عزاداران بَیَلْ" و"ابن الفقیر". وأظهرت نتائج البحث أنّ سرعة زمن قصة عزاداران بیل ثابتة واستفاد المؤلف أکثر من مکوّن المشهد المسرحی وأنّ سرعة زمن قصة اِبن الفقیر بطیئة ولدیها تسارع سلبی واستفاد المؤلف أکثر من الوصف.
احمدی، بابک. (1375ش). ساختار وتاویل متن. جلد اول. چاپ3. تهران: نشر مرکز.
اسکولز، رابرت. (1379ش). درآمدی بر ساختارگرایى درادبیات. ترجمة: فرزانه طاهری. چاپ 1. تهران: انتشارات آگاه.
انوشه، حسن. (1381ش). فرهنگنامه ادبی فارسی. گزیده اصطلاحات وموضوعات ومضامین ادب فارسی. جلد2. تهران: وزرات ارشاد اسلامی.
بامیة، عایدة. (لاتا). تطور الأدب القصصی الجزائری. الجزائر: دیوان المطبوعات الجزائریة.
بعلی، حفناوی. (2015م). تحولات الخطاب الروائی الجزائری. عمان: دارالیازوری.
بوطیب، عبدالعالی. (لاتا). «إشکالیة الزمن فی النص السردی». مجلة فصول. عدد خاص عن دراسة الروایة. صص 142-137
تولان، مایکل. (1383ش). درآمدی نقادانه- زبان شناختی بر روایت. مترجم: ابوالفضل حری. چاپ1. تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
جوادی، آسیة. (1388ش). الفبای آثار ساعدى. تهران: انشارات افراز.
الحاج علی، هیثم. (2008م). الزمن النوعی وإشکالیات النوع الروایی. الطبعة الأولى. بیروت: مؤسسة الانتشار العربی.
حسن القصراوی، مها. (2004م). الزمن فی روایة العربیة. بیروت: مؤسسة الأبحاث العربیة.
خضر، سعاد محمد. (1967م). الأدب الجزائری المعاصر. بیروت: المکتبة العصریة.
رجبی، زهرا. (1388ش). «بررسی رابطه زمان و تعلیق در روایت پادشاه وکنیزک». فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادبیات فارسی. شماره 12. صص 98-75
ریمون کنان، شلومیت. (1387ش). «مؤلفه زمان در روایت». مترجم: ابوالفضل حری. فصلنامه هنر. شماره 53. صص1- 19.
زکریا القاضی، عبدالمنعم. (2009م). البنیة السردیة فی الروایة. الکویت: عین الدراسات والبحوث الإنسانیة والاجتماعیة.
زیتونی، لطیف. (2002م). معجم مصطلحات نقد الروایة. الطبعة الأولى. لبنان: دارالنهار للنشر.
ساعدی، غلامحسین. (1349). عزاداران بیل. چاپ دوم. تهران: انتشارات نیل.
سیزا، قاسم. (1985م). بناء الروایة، دراسة مقارنة فی ثلاثیة نجیب محفوظ. لبنان: دار التنویر للطباعة والنشر.
سیدحسینی، رضا. (1381ش). مکتب های ادبی. جلد سوم. چاپ دوازدهم. تهران: مؤسسة انتشارات نگاه.
شیری، قهرمان. (1394ش). مکتبهای داستان نویسی در ایران، چاپ چهارم. تهران: نشر چشمه.
صلح جو، علی. (1394ش). گفتمان و ترجمه. چاپ چهارم. تهران: نشر مرکز.
عبدی، صلاح الدین ومریم مرادی. (1390ش). «کارکرد راوی در شیوخ روایتگری رمان پایداری، مورد کاوی رمان رجال فی الشمس اثر غسان کنفانی». نشریه ادبیات پایدرای. سال سوم. شماره 5. صص 295-259
العید، یمنی. (1986م). الراوی- الموقع والشکل. الطبعة الأولى. بیروت: مؤسسة الأبحاث العربیة.
فرعون، مولود. (2014م). ابن الفقیر. الطبعة الأولی. القاهره: المرکز القومی للترجمة.
قاسمی بور، قدرت. (1387م). «زمان متن و روایت فصلنامه نقد ادبی». سال1. شماره 2. صص 143-122
لوته، یاکوب. (1388ش). مقدمه ای بر روایت در ادبیات وسینما. مترجم: امید نیک فرجام. چاپ 1. تهران: نشر مینوی خرد.
مارتین، والاس. (1386ش). نظریه های روایت. مترجم: محمد شهبا. چاپ 2. تهران: انتشارات هرمس.
مجابی، جواد. (1386ش). شناخت نامه غلامحسین ساعدی. تهران: انتشارات قطره.
مرتاض، عبدالملک. (1998م). «فی نظریة الروایة- بحث فی تقنیات السرد». العدد 240. الکویت: عالم المعرفة.
مکاریک، ایرنا ریما. (1385ش). دانشنامه نظریه ادبی معاصر. مترجم: محمد نبوی و مهران مهاجر. چاپ2. تهران: نشر آگه.
مندنی بور، شهریار. (1383ش). کتاب ارواح شهرزاد (تازه ها، شگردها وفرم های داستان های نو). چاپ اول. تهران: ققنوس.
میشل، آدام و ژان، رواز فرانسواز. (1383ش). تحلیل انواع داستان. مترجم: آذین حسین زاده. چاپ 2. تهران: نشر قطره.
یوسف، آمنة. (2002م). تقنیات السرد فی النظریة والتطبیق. الأردن: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
المراجع الأجنبیة
Genette, Gérard. (1980). "Narrative Discourse". Trans. Jane E. Lewin. Ithaca New york: Cornell University.
_||_
