اثر تعدیلی مدیریت دانایی سازمانی بر رابطه سرمایه فکری و پایداری مالی با رویکرد معادلات ساختاری

الموضوعات : مطالعات اخلاق و رفتار در حسابداری و حسابرسی

آذر مسلمی ¹ , مرضیه شریعتی ² , سعید دربندی فراهانی ³

1 - استادیار، گروه حسابداری، دانشکده مدیریت، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران
2 - دکتری،گروه حسابداری، دانشکده مدیریت، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران
3 - دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران

تاريخ الإرسال : 18 الجمعة , ربيع الأول, 1444 تاريخ التأكيد : 08 الأحد , جمادى الثانية, 1444 تاريخ الإصدار : 23 الأربعاء , ذو القعدة, 1443

الکلمات المفتاحية: سرمایه فکری, پایداری مالی, معادلات ساختاری, مدیریت دانایی سازمانی, سازه‌های حسابداری, مدیریت دانش سازمانی,

ملخص المقالة :

عصر حاضر را می‌‌توان عصر مدیریت‌ها نامید. با توجه به اینکه آثار افشای ابعاد سرمایه‌‌های فکری در سطح جهانی در حال رشد است، شرکت‌‌ها مزیت رقابتی و متمایز خود را در میزان حاکمیت راهبرد مدیریت دانایی قرار داده‌‌اند و در این شرایط، مدیریت دانش باید از سرمایه فکری به عنوان منبعی برای تولید ارزش و اولویت عملکرد سازمان‌‌ها استفاده کند. طبق رویکرد ذینفعان، تداوم فعالیت، رقابت شرکت‌‌ها و حفظ روابط پایدار با ذینفعان، وابسته به کارکردهای حسابداری پایداری است. لذا، شرکت‌‌ها عملیات خود را با استفاده از سازه‌‌های مربوطه، پایدارکرده و با گزارشگری پایداری، عملکرد خود را اندازه‌‌گیری و اطلاع‌‌رسانی می‌‌کنند. لذا، ارزشیابی و افشای سرمایه فکری به عنوان ارزشی نوآورانه، مورد توجه ذینفعان با منافع متضاد، قرار گرفته است. هدف این پژوهش، بررسی نقش مدیریت دانایی بر رابطه بین سرمایه فکری و سازه‌‌های حسابداری پایداری شرکت‌‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار طی سال‌‌های 1394 تا1398 است. جامعه آماری پژوهش، مدیران و کارشناسان مالی شرکت‌‌های مورد بررسی بوده و جهت گردآوری داده‌‌ها از پرسش نامه‌‌های استاندارد، پژوهشگر ساخته و صورت‌های مالی حسابرسی شده استفاده شده است. پس از انجام آزمون‌های پایایی و روایی داده‌‌ها، تحلیل داده‌‌ها و آزمون فرضیه‌‌ها با استفاده از رویکرد تحلیل مسیر معادلات ساختاری(SEM ) و نرم افزارsmart-pls صورت گرفت. نتایج پژوهش حاکی از آن است که سازه‌‌های پایداری حسابداری شرکت‌‌ها براساس رابطه‌‌ای مستقیم و معنادار تحت تأثیر سنجش و گزارشگری سرمایه فکری قرار می‌‌گیرد و مدیریت دانایی سازمانی رابطه مثبت و معنادار موجود را تقویت می‌‌کند. سنجش و افشای سرمایه فکری، منجر به دستیابی شرکت‌ها به سازه‌های حسابداری پایداری با کیفیت بالاتر می‌‌گردد.

المصادر:

اکبرپور شیرازی، محسن؛ کاظمی صفت، دره (۱۳۸۶). مطالعه تطبیقی مدل‌های سنجش آمادگی سازمانی جهت پذیرش مدیریت دانش. در: اولین کنفرانس ملی مدیریت دانش. تهران. موسسه اطلاع‌رسانی نفت، گاز و پتروشیمی، موسسه تحقیقات و آموزش مدیریت.

امانی، تورج؛ سید نقوی، میرعلی؛ حمیدی، ناصر (1399). طراحی مدل ارتقای سرمایه فکری در نظام دولتی ایران. مدیریت منابع در نیروی انتظامی، سال 8، شماره 3، ص250-221.

امجدی، غلامرضا؛ دانش‌فرد، کرم‌الله؛ محمد داوودی، امیرحسین (1397). آسیب‌شناسی حفظ و نگهداری کارکنان حرفه‌ای با رویکرد اخلاق سازمانی در شرکت ملی نفت. پژوهش‌های اخلاقی، شماره4، ص62-47.

ایرجی‌راد، ارسلان؛ اسلام دوست، معصومه (1393). سنجش سرمایۀ فکری و بررسی رابطۀ آن با نسبت کیوتوبین و ریسک سیستماتیک بتا. مدیریت دارایی و تأمین مالی، سال 2، شماره4، شماره پیاپی 7، ص110-97.

ایزدی‌نیا، ناصر؛ ایمانی، کریم؛ روح الهی، وحید (1392). چارچوب نظری جامع برای افشای داوطلبانه سرمایه فکری. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، شماره 37، ص27-12.

برگ بید، احمد؛ جعفری، علی؛ صالح‌نژاد، سید حسن (1400). ارائه الگوی ترکیبی سه‌بعدی (مالی، اقتصادی، پایداری) در پیش‌بینی درماندگی مالی شرکت‌ها. پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، دوره 13، شماره 51، شماره پیاپی 51، ص132-105.

بهار مقدم، مهدی؛ زین‌العابدین صادقی، صفرزاده، ساره (1392). بررسی رابطه مکانیزم‌های حاکمیت شرکتی بر افشای مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها. حسابداری مالی، 5(20)، ص107-90.

ثریایی، علی و همکاران (1390). ابعاد و مد ل‌های اندازه‌گیری سرمایه فکری. در: همایش منطقه‌ای حسابداری سرمایه فکری، گنبد کاووس.

حساس یگانه، یحیی؛ حسنی، محمد؛ کاشانیان، شیوا (1390). راهبری: حاکمیت شرکتی منافع چه کسانی را باید تأمین کند؟ حسابدار، شماره240، ص97-94.

حیدرپور، فرزانه؛ فولادی، علی (1394). تاثیر ساختار مالکیت بر ارزش‌افزوده سرمایه فکری. پژوهش‌های تجربی حسابداری، دوره 5، شماره 3، شماره پیاپی 17، ص94-79.

خلیلی، کرم (1398). بررسی تأثیر هوش سازمانی بر جامعه‌پذیری کارکنان با تبیین نقش میانجی فرهنگ سازمانی
(مورد مطالعه: دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام). توسعه مدیریت منابع انسانی و پشتیبانی، سال 14، شماره 53، ص137-121.

دستگیر، محسن؛ عرب صالحی، مهدی؛ امین جعفری، راضیه؛ اخلاقی، حسنعلی (1393). تاثیر سرمایه فکری بر عملکرد مالی شرکت. پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، سال 6، شماره 21، ص36-1.

دهقان، حجت‌الله (1396). بررسی رابطه سرمایه فکری با عملکرد سازمانی. تحقیقات مدیریت آموزشی، 6(23)، ص140-123.

دیانتی دیلمی، زهرا؛ رمضانی، مریم (1392). تاثیر سرمایه فکری بر کیفیت اطلاعات مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، شماره ۲، ص50-37.

رحیمیان، نظام‌الدین؛ توکل‌نیا، اسماعیل؛ اسدی، زینب (1390). مسئولیت اجتماعی و پایداری شرکت‌ها. حسابدار رسمی، شماره 29.

طبیبی، محمدرضا؛ آرزو واهبی، وحید؛ نورنژاد، ونوش (1397). بررسی رابطه بین سرمایه فکری و بهره‌وری در صنایع تولیدی ایران. مدیریت بهره‌وری، سال 12، شماره 47، ص59-37.

عرفانیان خانزاده، حمید؛ نجف بیگی، رضا؛ دانشور، کرم‌الله (۱۳۹۴). مدیریت منابع انسانی الکترونیک ابزار تحول در بهره‌وری سازمان. مدیریت بهره‌وری، 8(32)، ص32-7.

فغانی، مهدی؛ زارعی، حمید؛ سعیدی گراغانی، مسلم؛ دارسنج، سکینه (1398). تأثیر سرمایه فکری بر رابطه بین
نظام حاکمیت شرکتی و اجتناب مالیاتی. پژوهش‌های تجربی حسابداری، دوره 9، شماره 2، شماره پیاپی32،
ص246-219.

قادری، فرزاد؛ پاک مرام، عسگر؛ قالیباف اصل، حسن؛ بحری ثالث، جمال (1400). توسعه مفهوم سازه‌های حسابداری پایداری و سلامت مالی شرکت‌ها در بازار سرمایه ایران. حسابداری مدیریت،14(48)، ص102-87.

قربانی، بهزاد (1395). تأثیر افشای اختیاری اطلاعات سرمایه فکری بر عدم تقارن اطلاعاتی. دانش حسابداری مالی، 3(4)، ص188-173.

محمدزاده سالطه، حیدر؛ ابیضی، عیسی؛ محبعلی‌پور، مهدی (1399). تأثیر سرمایه اجتماعی بر هزینه سرمایه با تأکید بر عدم تقارن اطلاعاتی. پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 12(46 )، ص203-231.

مشایخی، بیتا؛ سیدی، سید جلال؛ زرگران یزد، هستی (1393) . بررسی عوامل موثر بر افشای سرمایه فکری در شرکت‌های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، دوره 21، شماره2، ص270-251.

نخعی، کریم؛ انصاری، سیده بنت الهدی (1399). بررسی رابطه سرمایه فکری با فرهنگ سازمانی (مطالعه موردی: ادارات شهرستان فردوس). رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، سال 4، شماره 47، ج2، ص120-111.

نمازی، محمد؛ ابراهیمی، شهلا (1388). بررسی تأثیر سرمایه فکری بر عملکرد مالی جاری و آینده شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار. تحقیقات حسابداری، شماره 4، ص25-4.

نمازی، محمد؛ ابراهیمی، شهلا (۱۳۹۰). بررسی تجربی نقش اجزای سرمایه فکری در ارزیابی عملیات مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پیشرفت‌های حسابداری، دوره3، شماره2، ص197-163.

نیکبخت، محمدرضا؛ اسکندری، قربان (1394). بررسی رابطه بین سرمایه فکری، ارزش‌افزوده اقتصادی تعدیل شده و نقدشوندگی سهام. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، دوره22، شماره 4، ص560-541.

نیکبخت، محمدرضا؛ دیانتی دیلمی، زهرا؛ مومنی، منصور؛ احمدی، حسین (1400). ارائه الگوی ارزیابی چند شاخصه سرمایه فکری. پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 13(49)، ص30-1.

نیکومرام، هاشم؛ یاری، حسین (1388). بررسی ارتباط سرمایه فکری و عملکرد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.

Amir, E. & Lev, B. (1996). Value-relevance of nonfinancial information: The wireless communications industry. Journal of Accounting and Economics, 22, P.3-30.

Aragón-Correa, J.A. & Rubio-Lopez, E.A. (2007). Proactive corporate environmental strategies: myths and misunderstandings. Long Range Planning, 40(3), P.357-381

Ball, A. (2002). Sustainability Accounting in UK Local Government: An Agenda for Research. The Association of Chartered Certified Accountants. London: University of London.

Balugani, E., Butturi, M.A., Chevers, D., Parker, D. & Rimini, B. (2020). Empirical Evaluation of the Impact of Resilience and Sustainability on Firms’ Performance. Sustainability, 12(5), P.1742.

Berzkalne, I. & Zelgalve, E. (2014). Intellectual Capital and Company Value. The International Journal Procedia - Social and Behavioral Sciences, Vol.110, P. 887-896.

Bharathi Kamath, G. (2015). Impact of Intellectual capital on Financial Performance and Market Valuation of Firms in India. International Letters of Social and Humanistic Sciences, Vol. 48, P.107-122.

Bontis, N. (1998). Intellectual Capital: An Exploratory Study that Develops Measures and Models. Management Decision, Vol. 36, No. 2, P.63-76.

Bowden, H. & Sandlund, E. (2019). Knowledge talk in performance appraisal interviews. Learning, Culture and Social Interaction, 21, P.278-292.

Branco, M.C. & Rodrigues, L.L. (2008). Factors influencing social responsibility disclosure by Portuguese companies. Journal of business Ethics, 83(4), P.685-701.‏

Brennan, N. (2001). Reporting intellectual capital in annual reports: Evidence from Ireland. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 14, P.423-436.

Bushman, R.M., Piotroski, J.D. & Smith, A.J. (2004). What determines corporate transparency? Journal of accounting research, 42(2), P.207-252.‏

Cabrilo, S. & Dahms, S. (2018). How strategic knowledge management drives intellectual capital to superior innovation and market performance. Journal of knowledge management, Vol. 22, No. 4.

Cernusca, L. (2007). Ethics in accounting: The WorldCom inc. scandal. Lex ET Scientia Int'l J., No.14.

Chang, S. L. (2007). Valuing intellectual capital and firms’ performance: Modifying value added intellectual coefficient in Taiwan IT industry. Ph.D. Dissertation. Ageno School of Business, University of Golden Gate, USA.

Chen, J., Zhu, Z. & Xie, Y.H. (2004). Measuring intellectual capital: A new model and empirical study. Journal of Intellectual Capital, 5, P.85-100.

Chen, M., Cheng, S. & Hwang, Y. (2015). An Empirical Investigation of the Relationship between Intellectual Capital and Firms Market Value and Financial Performance. Journal of Intellectual Capital, 6(2), P.159-176.

Darabi, R. & Salmani, K. (2012). The relationship of disclose of intellectual capital components on financial reporting quality. Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, 4, P.1016-1026.

Delgado-Verde, M., Martin-de Castro, G. & Amores-Salvado, J. (2016). Intellctual capital and radical innovation: Exploring the quadratic effects in technology-based manufacturing firms. Technovation, 54, P.35-47.

Foster, D. & Jonker, J. (2005). Stakeholder relationships: the dialogue of engagement. Corporate Governance: The international journal of business in society, 5(5), P.51-57.‏

Francis, J. & Schipper, K. (1999). Have financial statements lost their relevance? Journal of Accounting Research, 37, P.319-352.

Garriga, E. & Melé, D. (2004). Corporate social responsibility theories: Mapping the territory. Journal of business ethics, Vol. 53, No. 2, P. 51-71.

Gomezelj Omerzel, D. & Smolčić Jurdana, D. (2016). The influence of intellectual capital on innovativeness and growth in tourism SMEs: empirical evidence from Slovenia and Croatia. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 29(1), P.1075–1090.  
DOI:10.1080/ 1331677X.2016.1211946.

Holland, J. (2003). Intellectual capital and the capital market: Organisation and competence. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 16, P.39-48.

Huang, C.F. & Hsueh, S.L. (2017). A study on the relationship between intellectual capital and business performance in the engineering consulting industry: a path analysis. Journal of Civil Engineering and Management, 5(4), P. 265-271.

Ibikunle, J., Chiedu oba, V. & Nwufo. C. (2013). Determinants of intellectual capital disclosure in Nigeria. CECONOMICA, 9(6), P.195-206.

Kianto, A. & Ritala, P., Vanhala, M. & Hussinki, H. (2018). Reflections on the criteria for the sound measurement of intellectual capital: A knowledge-based perspective. Critical Perspectives on Accounting, 57, P.1-15.

Kiong Ting, I.W. & Lean, H.H. (2017). Intellwctual capital performance of financial institutions in Malaysia. Journal of intellectual capital, 10(4), P.588-599.

Lambert, R., Lenz, C.H. & Verrecchia, R.E. (2006). Accounting Information Disclosure & the Cost of Capital. Journal of Accounting Research, 45(2), P.385-420.

Li, J., Pike, R.H. & Haniffa, R.M. (2007). Intellectual Capital Disclosure in Knowledge Rich Firms: The Impact of Market and Corporate Governance Factors. Working Paper.

Malik, A., Froese, F.J. & Sharma. P. (2020). Role of HRM in knowledge integration: Towards a conceptual framework. Journal of Business Research, 109, P.524-535.

Martinez, J., Livio, C., Ferrandiz, E., Greco, M. & Grimaldi, M. (2020). Joint forces: Towards an integration of intellectual capital theory and the open innovation paradigm. Journal of Business Research, 112, P.261-270.

Martinez, J., Sanchez, I. & Ballesteros, B. (2015). Effect of financial reporting quality on sustainability information disclosure. Corporate social responsibility and environmental management, Vol.22, P.45-64.

Mouritsen, J., Bukh, P.N. & Marr, B. (2004). Reporting on intellectual capital: why, what and how? Measuring Business Excellence, Vol.8, P.46-54.

Novas, J.C., Sousa, A. & Alves, M. (2016). About the relations between Management Accounting Systems, Intellectual Capital and Performance. Advanced Research in Scientific Areas, Vol. 3, No.7, P. 589-596.

Petty, R. & Guthrie, J. (2000). Intellectual capital literature review: measurement, reporting and management. Journal of intellectual capital, 1(2), P.155-176.

Piri, M., Zahedi, M.R., Goodarzi, E.V. & Mohammadpanah, M. (2020). Proposing a model for dynamical computing the risk of knowledge domains in the organizational knowledge map. VINE Journal of Information and Knowledge Management Systems,           
DOI: https://doi.org/10.1108/VJIKMS-07-2019-0110

Qurashi, I.A., Khalique, M., Ramayah, T., Bontis, N. & Yaacob, M.R. (2020). Impact of intellectual capital on innovation in pharmaceutical manufacturing SMEs in Pakistan. International Journal of Learning and Intellectual Capital, 17(1), P.61-76.

Rastogi, P.N. (2003). The nature and role of IC. Journal of Intellectual Capital, 4(2), P.227–248.
DOI: 10.1108/14691930310472848

Riahi-Belkaoui, A. (2003). Intellectual capital and firm performance of US multinational firms:
a study of the resource based and stakeholder views. Journal of Intellectual Capital, 4(2),
P.215-226.

Roselender, R. (1997). Accounting for the Worth of Employees: Is the Discipline Finally Ready to Respond to the Challenge? Journal of Human Resource Costing and Accounting, Vol. 2, No. 1.

survival: An empirical examination of Thai listed firms. Journal of Academy of Business and Economics, 11(3), P.1-28.

Sveiby, K. (1997). The Intangible Assets Monitor. Journal of Human Resourse Costing and Accounting, Vol. 2, No.1.

Taplin, J.R.D., Bent, D. & Aeron-Thomas, D. (2006). Developing a Sustainability Accounting Framework to Inform Strategic Business Decisions: A Case Study from the Chemicals Industry. Business Stategy and the Environment, Vol. 15, No.5, P. 347-360.

Ting, I. & et al. (2020). Interpreting the dynamic performance effect of intellectual capital through a value-addedbased perspective. Journal of Intellectual Capital, Vol.21, No.3, P.381-401.
DOI: 10.1108/JIC-05-2019-0098.

Wang, Z., & Wang, N., Cao, J. & Ye, X. (2016). The impact of intellectual capital, knowledge management strategy fit on firm performance. Management decision, 54(8), P.1861-1885.

Yen, B., Chong, A.L. & Arokiasamy, L. (2019). Review of Empirical Research on Intellectual Capital and Financial Performance in the Banking Sector. Global Business & management Research, Vol.11, No.1, P. 538-550.

Yu, A.L.L. & Kourti, I. (2017). The role of Intellectual Capital Reporting (ICR) in organizational transformation: A discursive practice perspective. Critical Perspectives on Accounting, 41(4),
P.1-15.

Yusoffa, Y. & KhalilOmar, M. (2019). Do all elements of green intellectual capital contribute toward business sustainability? Evidence from the Malaysian context using the Partial Least Squares method. Journal of Cleaner Production, Vol.234, P.626.

Zahedi, M.R. & Papoli, S. (2018). Studying the Relationship between the Knowledge Management Processes and Intellectual Capital in a Knowledge-Based Research Center. International Journal of Research in Business Studies and Management, 5(12), P.1-19.