تحلیل ساختاری غزل نخست دیوان حافظ
الموضوعات :عبدالکریم سیستانی نژاد 1 , روح الله هادی 2
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
پژوهش حاضر می کوشد غزل نخست دیوان اشعار حافظ را از دیدگاه نقد فرمالیستی و ساختارگرایانه مورد ارزیابی قرار دهد. مقصود آن است که با استفاده از روش تحلیلی - توصیفی و مبانی زبان شناسی نشان دهیم که چگونه عناصر و اجزای به هم پیوستۀ یک غزل در القای معنی و در حاضر نمودن عناصر غایب تأثیرگذارند. در این نوشتار با نگاه فرمالیستی به اصل توازن، یعنی تکرارهای آوایی، هجایی، و واژگانی توجه شده است تا خواننده دریابد که چگونه می توان از طریق شناخت موسیقی آوایی و معنوی غزل، دریچه های روشنی را به سوی معنی و مضمون گشود. در بررسی ساختاری نیز ضمن توجه به بحث تقابل ها، بر حضور عناصر غایب در متن ادبی و نقش خواننده به عنوان آفرینشگر ثانوی تمرکز شده است. بر اساس یافته های این پژوهش، متونی قابلیت بررسی فرمالیستی و ساختاری دارند که خالق اثر از نقش فرازبانی و ادبی زبان بهره برده باشد. بررسی غزل حافظ از دریچۀ صورت و ساختار، ضمن اینکه ما را به قلمرو زیباشناختی شعر او نزدیک می کند، از کلی گویی های بدون استدلال نیز دور می سازد.
قرآن کریم.
احمدی، بابک (1391) ساختار تأویل متن، تهران: مرکز.
استعلامی، محمد (1383) نقد و شرح غزل های حافظ، جلد 1، تهران: سخن.
پورنامداریان، محمدتقی (1382) گمشدۀ لب دریا، چاپ اول، تهران: سخن.
تبریزی، همام (1351) دیوان اشعار، تبریز: مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
تسلیمی، علی (1390) نقد ادبی، چاپ دوم، تهران: کتاب آمه.
حافظ شیرازی، شمس الدین محمد (1367) دیوان، تصحیح قزوینی- غنی، چاپ اول، تهران: اساطیر.
حق شناس، علیمحمد (1370) مقالات ادبی،زبان شناختی، چاپ اول، تهران: نیلوفر.
حمیدیان، سعید (1392) شرح شوق، جلد دوم، چاپ اول، تهران: قطره.
خرمشاهی، بهاءالدین (1368) حافظ نامه، جلد اول، چاپ اول، تهران: علمی و فرهنگی.
داد، سیما (1390) فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ پنجم، تهران: مروارید.
زرین کوب، عبدالحسین (1388) نقش بر آب، چاپ ششم، تهران: سخن.
ساوجی، سلمانی (1383) کلیات سلمان ساوجی، تصحیح عباسعلی وفایی، چاپ دوم، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
سعدی شیرازی، مصلح الدین (1385) کلیات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی، چاپ سوم، تهران: زوار.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391) رستاخیز کلمات، چاپ اول، تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1397) این کیمیای هستی، دربارۀ حافظ، جمال شناسی و جهان شعری، جلد 1، چاپ دوم، تهران: سخن.
شمیسا، سیروس (1385) نقد ادبی، چاپ نخست، ویرایش دوم، تهران: میترا.
صفوی، کوروش (1373) از زبان شناسی به ادبیات، جلد اول، نظم، چاپ اول، تهران: چشمه.
صفوی، کوروش (1391) آشنایی با زبان شناسی در مطالعات ادب فارسی، چاپ اول، تهران: علمی.
عراقی، فخرالدین ابراهیم (1388) دیوان اشعار، به کوشش فرشید اقبال، چاپ اول، تهران: اقبال.
عطار نیشابوری، فریدالدین (1398) تذکره الاولیاء، تصحیح محمد استعلامی، چاپ بیست و نهم، تهران: زوار.
عطار نیشابوری، فریدالدین (1394) دیوان اشعار، تصحیح بدیعالزمان فروزانفر، چاپ نهم، تهران: نگاه.
فالر، راجر و دیگران (1369) زبان شناسی و نقد ادبی، ترجمۀ مریم خوزان و حسین پاینده، تهران: نی.
میبدی، ابوالفضل رشیدالدین (1393) کشف الاسرار وعده الابرار، به تصحیح علی اصغر حکمت، جلد 4، چاپ نهم، تهران: امیرکبیر.
هاوکس، ترنس (1394) ساخت گرایی و نشانه شناسی، ترجمۀ مجتبی پردل، چاپ اول، تهران: ترانه.
همدانی، عین القضات (1370)تمهیدات، تصحیح عفیف عسیران، چاپ سوم، تهران: کتابخانۀ منوچهری.
_||_