نقد و پردازش اصول رمانتیسم جامعه‌گرا در شعر ژاله قائم‌مقامی و نازک الملائکه

الموضوعات :

مریم بیک ¹ , هادی حیدری نیا ² , محمود صادق زاده ³

1 - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.
3 - دانشیارگروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.

تاريخ الإرسال : 25 السبت , جمادى الأولى, 1442 تاريخ التأكيد : 25 السبت , جمادى الأولى, 1442 تاريخ الإصدار : 05 الثلاثاء , صفر, 1442

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

یکی از مکاتب ادبی پرطرفدار معاصر، مکتب رمانتیسم است که ابتدا به مسائل شخصی افراد می پرداخت؛ امّا به خاطر اوضاع نامناسب سیاسی و اجتماعی، به تدریج از حالت فردگرایانه به سمت اجتماع، سوق یافت و حالتی جامعه گرا به خود گرفت. گرچه پیدایش مکتب رمانتیسم در ادبیّات فارسی و عربی، زمینه‌های مشترک زیادی ندارد؛ ولی همگونی‌های زیادی میان پیروان این مکتب ادبی در فارسی و عربی به چشم می‌خورد. نازک الملائکه و ژاله قائم‌مقامی از جمله شاعرانی هستند که اشعار آن‌ها دارای چنین صبغ ه ای است. اشتراک‌هایی در مضمون و سـبک شعری‌شان است، نشان می‌دهد که اشعار در ابعاد محتوا، قالب و زبان، از شعر دورۀ رمانتیک اروپا، تأثیر پذیرفته است. مقالۀ حاضر در‎صدد ‎است با روش توصیفی- تحلیلی، اصول رمانتیسم جامعه‌گرا در اشعار ژاله قائم‌مقامی و نازک الملائکه را مورد تحلیل و تبیین قرار دهد به همین منظور، ویژگی‌هایی چون احساس اجتماعی، توجّه به نابرابری های اجتماعی، تضاد طبقاتی، فقر، افول جامعه، زن و مسائل پیرامون آن، ایده آلیسم و آرمان‌گرایی در شعر این دو شاعر، مورد بررسی قرار گرفته است. نگارنده در صدد آن است تا به این پرسش ها پاسخ دهد که مهم ترین مسائلی که در اشعار این دو شاعر مطرح می شود، چیست؟ و چه وجوه تشابهی بین این دو شاعر وجود دارد؟

المصادر:

کتاب­ ها

الملائکه، نازک (1997) دیوان نازک الملائکه، المجلدالاول، الثانی، لبنان، بیروت: دارالعوده

الملائکه، نازک ( 2008) الاعمال الشعریه الکامله، بیروت: دارالعودة.

المهنا، عبدالله أحمد (بی تا) نازک الملائکة دراسات فی الشعر و الشاعره ،کویت: شرکه الربیعان للنشرو التوزیع.

سعداوی، نوال (1359) چهرۀ عریان زن عرب، ترجمۀ مجید فروتن و رحیم مرادی، تهران: روزبهان.

شریفی، محمد (1387) فرهنگ ادبیّات فارسی، تهران: نشرنو.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380) شعر معاصر عرب، تهران: سخن.

فرشیدورد، خسرو (1382) دربارۀ ادبیّات و نقد ادبی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

فورست، لیلیان (1375) رمانتیسم، ترجمه مسعود جعفری جزی، تهران: مرکز.

قائم­ مقامی، عالم‌تاج (1391) دیوان، با مقدمة پژمان بختیاری، تهران: گل‌آذین.

کراچی، روح انگیز (1380) اندیشه نگاران زن در شعر مشروطه، چاپ دوّم، تهران: نشر الزهراء.

کوئن، بروس (1386) درآمدی بر جامعه ­شناسی، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: علمی.

هارلند، ریچارد (1388) درآمدی تاریخی بر نظریّۀ ادبیّات از افلاطون تا بارت، ترجمۀ علی معصومی و شاپور جورکش، چاپ سوم، تهران: انتشارات چشمه.

مقالات

باوری پور، ثریا (1385) گذری و نظری بر شعر و زندگی عالم­ تاج قائم­ مقامی، مجلۀ نقد و نظریۀ ­ادبی، ش 13-14، صص345-357.

رجبی، فرهاد (1390) رمانتیسم تلخ شعر نازک الملائکه و فروغ فرخزاد، چـاپ در مجموعه مقالات همایش یزد،صص14-20.

زارع، سمیه (1392) آرمان­شهر در اندیشۀ فروغ فرخزاد و نازک الملائکه، نشریۀ تطبیقی شهید باهنر کرمان، سال 4، ش8، صص58-87.

صفری، جهانگیر(1389) بررسی نوستالژی در دیوان ناصر خسرو، سال هشتم، پژوهشنامۀ ادب غنایی، ش15، صص75-98.

عاملی رضایی، مریم (1389) بررسی سیر تحوّل مضامین مادرانه در شعر چند شاعر زن از مشروطه تا امروز، فصلنامة علمی - پژوهشی زبان و ادبیّات فارسی، ش 17، صص151-180.

نعمتی قزوینی، معصومه (1392) بررسی سنجشی مضامین سیاسی اشعار سپیده کاشانی و نازک الملائکـه، مجلۀ ادبیّات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال سوم، شمارۀ سوم، صص 155-170.

واعظ، لیدا و محمدصادق زاده (1384) چهار شاعر زن معاصر، حافظ، ش21 ، صص74-79.

یوسفی، غلامحسین (1384) اولین شاعر فمینیست ایران: ژاله قائم ­مقامی، حافظ، ش 21، ص75-91.