بازتاب اسطوره ای جام در ادبیات کلاسیک
الموضوعات :معصومه امیرکمالی 1 , عباس ماهیار 2
1 - دانش آموخته‌ی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی ،دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج،کرج،ایران
2 - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج،کرج،ایران.(نویسنده مسئول)
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
جام یکی از مضامین اصلی و پرکاربرد شعر فارسی به شمار می آید. استقبال زیاد از این مضمون باعث ایجاد جریان جدیدی در حوزه ی ادبیات شد جریانی تحت عنوان خمریه سرایی که شاعران بس بنامی در شکل گیری و انسجام آن دست داشتند. استفاده از جام و ترکیبات آن تنها در همین حوزه باقی نماند بلکه مفهوم دیگر آن که همان جام جم، جام جهان نما و جام جهان بین است راه را برای ورود این مضمون در ادبیات عرفانی هموار نمود و باعث ایجاد ترکیبات بدیعی در شعر عرفانی شد. شاید بتوان داستان ها و روایات اسطوره ای و تاریخی که در باب پیشینهی جام مطرح است را عامل اصلی اقبال این مضمون در آثار ادبی به حساب آورد. روایاتی که گاه جام را متعلق به جمشید وگاهی هم متعلق به کیخسرو می داند. در تحقیق حاضر که بر پایهی مطالعات کتابخانهای صورت گرفته سعی شده است با نگاهی به پیشینهی جام دوگانگی آن را از نظر مفهوم وتعلق در ادبیات منظوم و منثور مورد بررسی قرار داده و نوع برخورد شاعران را در باب داستان ها و روایات مربوط به آن بررسی کنیم.
1. اسدی طوسی، ابونصرعلیبن احمد. (1354). گرشاسبنامه. تهران: انتشارات کتابخانهی طهوری.
2.اصفهانی(مراغی)، اوحدالدّین بن الحسین. (1392). کلیات اوحدی اصفهانی معروف به مراغی دیوان منطق العشاق جامجم. تهران: اقبال.
3. برومند سعید، جواد. (1367). حافظ و جامجم، تهران: پاژنگ.
4. حافظ شیرازی، شمس الدّین محمد. (1373). دیوان حافظ به کوشش بهاالدّین خرمشاهی. تهران: نیلوفر.
5. خاقانی شروانی، افضلالدین بدیل. (1338). دیوان اشعار به کوشش دکتر ضیاءالدین سجادی. تهران: زوار.
6. خلف تبریزی، محمد حسین. (1376). برهان قاطع با اهتمام و حاشیهی دکتر معین. تهران: امیرکبیر.
7. داعیالاسلام، سید محمدعلی. (1362). فرهنگ نظام. تهران: انتشارات شرکت دانش.
8. دهخدا، علی اکبر. (1377). لغت نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
9.رامپوری، غیاثالدین محمد. (1375). فرهنگ غیاث اللغات به کوشش دکتر منصور ثروت. تهران: امیرکبیر.
10. سنایی غزنوی، ابوالمجدمجدودبن آدم. (1380). دیوان اشعار سنایی به اهتمام محمد تقی مدرس رضوی. تهران: انتشارات سنایی.
11. سنایی، ابوالمجدمجدود بن آدم. (1348). مثنویهای حکیم سنایی به انضمام شرح سیر العباد الی المعاد تصحیح محمد تقی مدرس رضوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
12. سهروردی، شیخ شهاب الدّین. (1373). مجموعه مصنفات (رسالهی عقل سرخ، الواح عمادی، لغت موران) با تصحیح سید حسن نصر. تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
13. شمیسا، سیروس. (1377). فرهنگ اشارات ادبیات فارسی(اساطیر، سنن، آداب،اعتقادات، علوم). تهران: فردوسی.
14. عراقی، فریدالدّین. (1373). دیوان کامل شیخ فریدالدین عراقی با اهتمام شاهرودی(بیدار). تهران: انتشارات فخر رازی.
15.عطار نیشابوری، فریدالدّین محمد بن ابراهیم. (1387). الهی نامه مقدمه و تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.
16. عطار نیشابوری، فریدالدّین محمد بن ابراهیم. (1392). دیوان عطار تصحیح سعید نفیسی. تهران: انتشارات آدینه سبز.
17. فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامهی فردوسی به کوشش دکتر سعید حمیدیان. تهران: قطره.
18.مدبری، محمد. (1370). شرح احوال و اشعار شاعران بی دیوان قرنهای 5،4،3. تهران: پانوس.
19. مرتضوی، منوچهر. (1370). مکتب حافظ یا مقدمه بر حافظ شناسی. تبریز: انتشارات ستوده.
20. مستوفی، حمدالله. (1362). تاریخ گزیده به اهتمام دکتر عبدالحسین نوایی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
21. نظامی، الیاسبن یوسف. (1368). شرفنامه تصحیح و مقدمه و تعلیقات دکتر بهروز ثروتیان. تهران: انتشارات توس.
22. نظامی، الیاسبن یوسف. (1385). کلیات نظامی گنجوی از روی نسخهی تصحیح شدهی وحید دستگردی. تهران: میلاد.
23. یاحقی، محمد جعفر. (1375). فرهنگ اساطیر و داستانوارهها در ادبیات فارسی. تهران: انتشارات سروش.
_||_