بررسی تناسب اجزای تشبیه و استعاره با موضوع در شعر فارسی
الموضوعات :لیلا امیری 1 , زهرا ریاحی زمین 2
1 - دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
2 - دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
اجزای صور خیال به خصوص مشبهٌ به و مستعارٌ منه با ظرفیت وسیع و نامحدود واژگانی، معنایی، هنری و ادبی، نقشی کلیدی در ساختار تشبیه و استعاره دارند؛ امّا آیا این عناصر گنجایش آن را دارند که بار موضوع یک سروده را بر دوش بکشند؟ پژوهش حاضر بر آن است تا چگونگی و چرایی گزینش اجزای صور خیال را در شعر فارسی در ارتباط با حوزۀ موضوعی آن ها، با روش تحقیق کیفی، از نوع تحلیلی- توصیفی و شیوۀ متن پژوهی بررسی کند. یافته ها نشان می دهد علاوه بر ابعاد زیبایی شناسانه، حماسی، غنایی، عرفانی و تعلیمی بودنِ موضوع اشعار، در انتخاب اجزای صور خیال سهم چشمگیری دارد. لازم به ذکر است در زمینۀ تناسباتِ اجزای صور خیال و موضوع اشعار، بسامد فراوان کاربردها مدّ نظر است.
کتاب ها
- اسدی طوسی. (1317). گرشاسبنامه، تصحیح حبیب یغمایی، تهران: بینا.
- پارساپور، زهرا. (1383). مقایسۀ زبان حماسی و غنایی با تکیه بر خسرو و شیرین و اسکندرنامۀ نظامی، چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران.
- حافظ. (1384). دیوان حافظ شیرازی، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چاپ سی و هشتم، ویرایش سوم، تهران: صفیعلیشاه.
- رجایی، محمد خلیل. (1353). معالمالبلاغه در علم معانی و بیان و بدیع، شیراز: دانشگاه پهلوی.
- رستگار فسایی، منصور. (1353). تصویرآفرینی در شاهنامۀ فردوسی بررسی و نقد تشبیهات و استعارات در شاهنامه، چاپ اول، شیراز: چاپخانۀ کورش.
- سعدی. (1384). بوستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، ویراست دوم، چاپ هشتم، تهران: خوارزمی.
- سنایی غزنوی. (1387). حدیقهالحقیقه و طریقهالشریعه، تصحیح و تحشیۀ محمدتقی مدرس رضوی، چاپ هفتم، ویراست2، تهران: دانشگاه تهران.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1385). صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.
- شمیسا، سیروس. (1385). بیان، چاپ نخست از ویرایش سوّم، تهران: میترا.
- عثمان مختاری. (1358). شهریارنامه، به اهتمام غلامحسین بیگدلی، چاپ اول، تهران: بینا.
- عطاء بن یعقوب. (1384). حماسۀ برزونامه: تصحیح انتقادی برزو، به کوشش علی محمدی، چاپ اول، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
- عطار. (1386). اسرارنامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
- ........ . (1383). منطقالطیر (مقامات الطیور)، به اهتمام و تصحیح صادق گوهرین، تهران: علمی و فرهنگی.
- فخرالدین اسعد گرگانی. (1390). ویس و رامین، به کوشش محمد روشن، چاپ اول، تهران: صدای معاصر.
- فرخی سیستانی. (1388). دیوان حکیم فرخی سیستانی؛ با مقدمه و حواشی و تعلیقات و فهرست اعلام و لغات و مقابله نسخ معتبر، به کوشش محمد دبیرسیاقی، ویرایش4، چاپ هشتم، تهران: زوّار.
- فردوسی. (1385). شاهنامۀ فردوسی، از روی چاپ مسکو، به کوشش و زیر نظر سعید حمیدیان، چاپ هشتم، تهران: قطره.
- کروچه، بندتو. (1381). کلیات زیباشناسی. ترجمه فؤاد روحانی تهران: علمی و فرهنگی.
- کمالالدین حسین واعظ کاشفی سبزواری. (1369). بدایعالافکار فی صنایعالاشعار، ویراسته و گزاردۀ میر جلالالدین کزّازی، چاپ اوّل، تهران: مرکز.
- مولوی. (1383). مثنوی معنوی، تصحیح، مقدمه و کشفالابیات قوامالدین خرمشاهی، تهران: دوستان.
- ناصرخسرو قبادیانی. (1307). دیوان قصاید و مقطعات حکیم ناصرخسرو به انضمام روشنایینامه و سعادتنامه و رسالهای به نثر، به اهتمام و تصحیح مجتبی مینوی، تهران: کتابخانۀ تهران.
- نظامی. (1392). خسرو و شیرین، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
- ........... . (1390). لیلی و مجنون، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ دوازدهم، تهران: قطره.
- ........... . (1388). مخزنالاسرار، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ دوازدهم، تهران: قطره.
- .......... . (1385). هفتپیکر، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ پنجم، تهران: قطره.
- هاوکس، ترنس. (1386). استعاره، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: مرکز.
مقالات
- آقاحسینی، حسین و سیدان، الهام. (1392). بررسی جایگاه تشبیه و تمثیل در اندیشههای تعلیمی سعدی، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال پنجم، شمارۀ نوزدهم، صص28-1.
- گلچین، میترا. (1390). بررسی ساختارهای مختلف تشبیه در مثنوی معنوی، سبکشناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال چهارم، شمارۀ اول، شمارۀ پیاپی11، صص352-339.
- محمودی، مریم. (1393).تشبیه برجستهترین ویژگی سبکی کلیلهودمنه، فنون ادبی، سال ششم، شمارۀ2، (پیاپی11)، صص132-121.
