تبریز از منظر مولانا جلال الدین محمد بلخی

الموضوعات :

روح الله مظفری ¹ , ایرج مهرکی ²

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

تاريخ الإرسال : 24 السبت , جمادى الثانية, 1442 تاريخ التأكيد : 24 السبت , جمادى الثانية, 1442 تاريخ الإصدار : 06 الإثنين , جمادى الأولى, 1442

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

شهرها نشانۀ فرهنگ و مدنیت شهروندان آن ها هستند و در پیدایش سازه های صنعتی و فرهنگی نقش بسزایی دارند. بزرگان را می پرورند و مورد تکریم بزرگان قرار می گیرند. مولانا جلال الدین در آثار خود؛ کلیات شمس و مثنوی معنوی از شهرها و سازه های شهری نام می برد اما هیچکدام به اندازۀ مکّۀ مکرّمه به دلیل وجود کعبۀ معظّمۀ و شهر تبریز به جهت شمس تبریزی در ذهن و زبان او اثر نگذاشته است. مولانا به جهت شیفتگی و عشق سوزان به شمس، از زمانی که جذب او شده است، تخلصش از خاموشی به روشنی شمس می گراید. از این هنگام است که تبریز در درون او برتر از کعبه و برتر از عالم ناسوت و لاهوت می شود، گویی او می بیند که عرشیان به خاک تبریز سجود می برند انگار او شنیده که تبریز بلی گوی اَلَستُ بِرَبِکُم حق تعالی بوده است. این شهر زیبای سده هفتم که پایتخت غازان خان تیموری بود را برتر از بهشت می انگارد و کعبۀ اسلام نه بلکه کعبۀ هر دو جهان می شمارد و شمس را رکن یمانی آن می نامد. در خاک تبریز عجایب ها می بیند و از مسافران آن شهر می خواهد که به عنوان تحفه مقداری خاک تبریز برای او بیاورند تا سرانجام در خاک تبریز مدفون شود. در این گفتار نویسندگان کوشیده اند به روش توصیفی – تحلیلی به تحلیل جلوه های تبریز در شعر مولانا بپردازند و دلیل برتری تبریز را در ذهن و زبان مولانا جویا گردند.

المصادر:

قرآن کریم.

ابن خردادبه (1370) المسالک الممالک، ترجمۀ حسین قره چانلو، چاپ اول، تهران: مترجم.

اصطخری، ابواسحق ابراهیم (1368) مسالک و ممالک، به کوشش ایرج افشار، چاپ سوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

افلاکی، شمس ­الدین احمد (1375) مناقب­ العارفین، به کوشش تحسین یازیچی، ج1، چاپ سوم، تهران: انتشارات دنیای کتاب.

بلاذری، احمد بن یحیی (1364) فتوح البلدان، ترجمۀ آذرتاش آذرنوش، چاپ دوم، تهران: انتشارات صدا و سیما.

خجندی، کمال (1374) دیوان، به اهتمام ایرج گلسرخی، چاپ اول، تهران: انتشارات سروش صدا و سیما.

دمشقی، شمس­ الدین محمد (1382) نخبه الدهر فی عجایب البّر و البحر، ترجمه حمید طبیبیان، چاپ اول، تهران: انتشارات اساطیر.

زرین کوب، عبدالحسین (1371) پله پله تا ملاقات خدا، چاپ دوم، تهران: انتشارت علمی.

سجادی، ضیاء الدین (1375) کوی سرخاب، چاپ اول، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

سعدی، مصلح ­الدین (1389) بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ دهم، تهران: انتشارات خوارزمی.

صفا، ذبیح الله (1351) تاریخ ادبیات در ایران، ج3، بخش اول، تهران: انتشارت دانشگاه تهران.

فارابی، ابونصر (1358) سیاست مدنیه، ترجمه جعفر سجادی، تهران: انتشارات طهوری.

فره وشی، بهرام (1358) فرهنگ زبان فارسی به پهلوی، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

فکوهی، ناصر (1381) تاریخ اندیشه و نظریه ­های انسان ­شناسی، تهران: نشر نی.

قزوینی، زکریا (1366) آثار البلاد و اخبار العباد، ترجمه عبدالرحمن شرفکندی، چاپ اول، تهران، موسسه علمی اندیشه جوان.

مستوفی، حمدالله (1378) نزهه القلوب، به کوشش محمد دبیرسیاقی، چاپ اول، قزوین: انتشارات طه.

مولانا، جلال ­الدین محمد (1363) کلیات شمس، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، ج 1و4و8، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.

مولانا، جلال ­الدین محمد (1363) مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، ج3، تهران: انتشارات مولی.

نامعلوم (1362) حدودالعالم، به کوشش منوچهر ستوده، تهران: انتشارات طهوری.

یعقوبی، ابن واضع (1381) نخبه الدهر، ترجمۀ محمدابراهیم آیتی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.