نقد، بررسی و تحلیل تقابل حیرت و یقین در غزلیات عطار

الموضوعات :

راضیه شهرآبادی ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، زنجان، ایران.)
تورج عقدایی ² (دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، زنجان، ایران.)

تاريخ الإرسال : 09 الأربعاء , رجب, 1441 تاريخ التأكيد : 09 الأربعاء , رجب, 1441 تاريخ الإصدار : 25 الأحد , ربيع الثاني, 1441

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

دنیای عرفان، مملو از تقابل هاست؛ این عناصر متقابل که برگرفته از ویژگیِ کلِ هستی و جلوه های متفاوت آن و نیز حالات و تجربیات روحانی شدید و متفاوت عرفا در شرایط روحی مختلف می باشد، زبان عرفان را برای بیان این حالت متناقض، به سوی تقابل سوق داده است. حیرت و یقین، از جمله تقابل های عرفانی و یکی از مراحل سیر و سلوک عارفانه است که در آثار شعرا و عرفا به گونه های مختلف تجلّی یافته است. عطار نیز به عنوان شاعری عارف، با کوله باری سرشار از تجارب عرفانی این دو موضوع مهم را به گونه ای صریح و روشن در آثارش منعکس کرده است. این مقاله کوشیده است تقابل حیرت و یقین را در انواع غزلیات عطار به تصویر بکشد. حاصل جستجو این است که نزد عطار، حیرت و یقین دارای حرکتی دایره وار است که در سیر از یقین به حیرت، یقین حاصل شده برای عارف، در نهایت او را به حیرت می کشاند. زیرا، آخرین مرتبة یقین الهی، اعتراف به حیرت در برابر آن هستی مطلق و بی بدیل می باشد. داده های پژوهش به شیوة کتابخانه ای گرد آمده و با روش تحلیلی و توصیفی پردازش شده است.

المصادر:

- قرآن کریم. (1383). ترجمة مهدی الهی قمشه­ای. چاپ اوّل. تهران: انتشارات قلمستان.

2– برتنس، یوهانس ویلم (1382) نظریه ادبی. ترجمة فرزان سجودی. تهران: مؤسسة انتشاراتی آهنگ دیگر.

3- پورنامداریان، تقی. (1380). در سایۀ آفتاب. تهران: سخن.

4- -------------. (1382). دیدار با سیمرغ. (رمز و داستان­های رمزی در ادب پارسی). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

5- ------------ (1382). گمشده لب دریا(تأمّلی در معنی و صورت شعر حافظ). تهران: سخن. 

6– چندلر، دانیل (1387) مبانی نشانه­شناسی. ترجمة محمد پارسا. چاپ4. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی و انتشارات سورة مهر.

7- سجادی، سیدجعفر (1375). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. چاپ سوم. تهران: کتابخانة طهوری.

8- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380). موسیقی شعر. چاپ3. تهران: آگاه.

9- --------------------- (1378). زبور پارسی. تهران: آگاه.

10- عطّار، فریدالدّین محمّد نیشابوری (1394). تذکره­الاولیاء. تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.

11---------------------------(1392). دیوان عطّار نیشابوری. «متن انتقادی بر اساس نسخه­های خطی کهن». به سعی و تصحیح مهدی مداینی و مهران افشاری. تهران: چرخ.

12- -------------------- (1385). منطق­الطیر، تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی. چاپ سوم. تهران: سخن.

13- قشیری، ابوالقاسم (1385). ترجمة رسالة قشیریه. ترجمة ابوعلی حسن بن احمد عثمانی. تصحیح بدیع الزّمان فروزانفر. چاپ ششم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

14- کاشانی، عزّالدّین محمود (1385). مصباح­الهدایه و مفتاح­الکفایه. تصحیح عفت کرباسی و محمدرضا برزگر خالقی. چاپ دوم. تهران: زوّار.

15- گوهرین، سید صادق (1388). شرح اصطلاحات تصوف. (ج 4-7). چاپ اول. تهران: زوّار.

16- هجویری، علی بن عثمان (1384). کشف­المحجوب.  تصحیح محمود عابدی. چاپ دوم. تهران: سروش. 

مقالات

1- حیاتی، زهرا (1388). بررسی نشانه­شناختی عناصر متقابل در تصویرپردازی اشعار مولانا، فصلنامة نقد ادبی. س2.  ش6. صص 7-24.

2- صادقی مجید و راضیه عروجی (1385). حیرت در عرفان، مجلة پژوهش­های فلسفی- کلامی. شماره 28. صص31-64.

3- میرباقری فرد، سیدعلی اصغر و احسان رئیسی (1389). بررسی و تحلیل یقین در متون منظوم عرفانی. پژوهش­نامة زبان و ادبیات فارسی. سال دوم. شماره6. صص 75- 98.