نقد و تحلیل سبک شناسی کشف الحقایق عزیز نسفی

الموضوعات :

محمد یوسف نیّری ¹ , زرین تاج واردی ² , فاطمه معزی ³

1 - استاد ، هیئت علمی زبان و ادبیات فارسی ،دانشگاه شیراز،شیراز،ایران
2 - دانشیار ،هیئت علمی زبان و ادبیات فارسی ،دانشگاه شیراز،شیراز،ایران.
3 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز،شیراز،ایران

تاريخ الإرسال : 26 الأربعاء , رمضان, 1438 تاريخ التأكيد : 26 الأربعاء , رمضان, 1438 تاريخ الإصدار : 26 الإثنين , شعبان, 1438

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

در این جستار کوشش می شود ویژگی های سبکی کشف الحقایق – به عنوان یکی از برجسته‌ترین آثار نثر عرفانی- بررسی و با غور در سطوح زبانی، نحوی و زیبایی‌شناسی، سیمای روشنی از این کتاب ارائه شود. شکی نیست که واکاوی هر اثر، جهت شناخت دقیق آن، راهگشای درک زمانۀ تألیف آن اثر و دست یابی به شاخصه‌های فکری مؤلّف است. گمان می رود در سطح زبانیِ کشف الحقایق خصلت‌های آوایی، واژگانی و نحوی، مشخص و سادگی باشد. در سطح ادبی این مقاله به صناعات ، و آرایه های ادبی نثر نسفی خواهد پرداخت تا به شگردهای بلاغی و ابهام‌های رنگارنگ اگر در آن باشد راه جوید. کشف الحقایق متعلّق به دورۀ حاکمیّت مطلق نثر فنّی است؛ امّا محتوایِ عرفانی آن و گزینشِ زبانِ ساده برای این نثر، آن را از تألیفات هم عصرش ممتاز کرده است. اگرچه سادگی و سهولت زبان، جهت انتقال بهتر و آسان‌ترِ مفاهیم به مخاطبِ عام، از ویژگی‌ نثرهای تعلیمیِ عرفانی و جزء لاینفک آن است؛ در این اثر، نه ویژگی زبانی و ادبی، نه تناقضات و شطحیّات، بلکه غنای مفاهیم و وفور اصطلاحات فلسفی باید سبب دشواری متن شده‌ باشد. و به طور کلی چهارچوب نثر آن مبتنی بر سادگی و نزدیک به نثر سامانی، مرسل، است. امّا درک فحوای کلام نسفی به دلیل بهره از مفاهیم انتزاعی با دشواری روبهرو است.

المصادر:

1. احمدی، بابک (1370). ساختار و تأویل متن. تهران: نشر مرکز.


2. استیور، جان (1384). فلسفه زبان دینی. ترجمۀ ابوالفضل ساجدی، چاپ اول، قم: ادیان.


3. مرقی کاشانی، افضل الدّین محمد (1363). دیوان و رسالةالمفید للمستفید، مقابله و تصحیح مصطفی فیضی، چاپ دوم، تهران: زوّار.


4. ایگتون، تری (1380). پیش درآمدی بر نظریۀ ادبی. ترجمۀ عباس مخبر، تهران : نشر مرکز. 


5. بهار، محمدتقی (1375). سبک‌شناسی تاریخ تطور نثر فارسی. ج1 و 3، چاپ هشتم،تهران: امیرکبیر.


6. خطیبی، حسین (1375) . فن نثر در ادب فارسی. تهران : زوّار.


7. داد، سیما (1383). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.


8. رستگارفسایی، منصور (1380). انواع نثر فارسی. چاپ دوم، تهران: سمت.


9. ریجون، لوید  (1378). عزیز نسفی. ترجمه مجدالدین کیوانی، چاپ اول، تهران : نشر مرکز.


10. بقلی، روزبهان (1383). عبهرالعاشقین. تصحیح هانری کوربن، چاپ چهارم، تهران: انتشارات منوچهری.


11. رازی، نجم الدین (1371). مرصاد العباد. به اهتمام دکتر محمد امین ریاحی، چاپ چهارم، تهران : علمی و فرهنگی.


12. زرین‌کوب، حمید (1354). تکامل بلاغت و بدیع در قرن چهارم و پنجم هجری. مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال یازدهم، شماره دوم، ص 16-26


13. سلدن، رامان، پیتر ویدیسون (1384). راهنمای ادبی معاصر. چاپ سوم، ترجمۀ عباس مخبر، تهران : طرح نو.


14. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392). زبان شعر در نثر صوفیه، چاپ اول، تهران: سخن.


15. ________________ (1370). موسیقی شعر. چاپ سوم، تهران: آگاه.


16. شمیسا، سیروس (1387). سبک‌شناسی نثر، چاپ دوازدهم، تهران. میترا.


17. __________ (1372). کلیات سبک‌شناسی، چاپ اول، تهران. فردوس.


18. __________ (1381). نقد ادبی، چاپ سوم، تهران. فردوس.


19. صفا، ذبیح الله ( 1368). تاریخ ادبیات در ایران، (جلد سوم بخش دوم). چاپ پنجم، تهران: فردوس.


20. صفوی، کوروش ( 1380 الف) از زبان شناسی به ادبیات. جلد دوم (شعر)، تهران: حوزه هنری.


21. _________ ( 1379). درآمدی بر معنا شناسی. تهران: حوزه هنری، چاپ اول.


22. _________ ( 1380ب) گفتارهایی در زبان شناسی. تهران: هرمس.


23. طاهری، حمید (بهار1386). بررسی تاریخی و تحلیلی پیشوندهای فعل در زبان فارسی. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی ، دانشگاه کرمان، دوره جدید، شماره21: صص 113-135


24. عطار نیشابوری، فریدالدین (1373). دیوان. تصحیح و مقدمه بدیع الزمان فروزانفر، چاپ اول، تهران: نگاه و نشر علم.


25. عمران‌پور، محمدرضا (1373پائیز، زمستان 1384). «عوامل ایجاد، تغییر و تنوع و نقش لحن در شعر». فصلنامه پژوهش‌های ادبی، شماره 9و 10، صص 127-150


26. غزالی ، ابوحامد محمد (1383). کیمیای سعادت. 2جلد، تصحیح احمد آرام، چاپ یازدهم، تهران : علمی فرهنگی.


27. غزالی، احمد (1388). مجموعه آثار فارسی. به اهتمام احمد مجاهد، چاپ چهارم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.


28. غلامرضایی، محمد (1388). سبک­شناسی نثرهای صوفیانه، تهران: مرکز چاپ انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.


29. فتوحی، محمود (1390). سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. چاپ اول، تهران: سخن.


30. فولادی، علیرضا  (1389). زبان عرفان، چاپ سوم، تهران: سخن.


31. قدیمی، مهوش (1382). آوا و القا. تهران: هرمس.


32. کاشانی، عزالدین محمود (1376). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه. تصحیح جلال الدین همایی، چاپ پنجم، تهران: هما.


33. مولوی، جلال الدین محمد ( 1384 ) . مثنوی معنوی . مطابق نسخه رینولد نیکلسون، چاپ هفدهم، تهران : طلوع.


34. میبدى، حسین بن معین الدین (1411ق). دیوان أمیر المؤمنین علیه السلام. ترجمه مصطفی زمانی، چاپ اول، قم: دارنداء الاسلام للنشر.


35. نجم الدین کبری (1388). فوایح الجمال و فواتح الجلال. تصحیح فریتس مایر و ترجمه قاسم انصاری، چاپ اول، تهران: طهوری.


36. نسفی، عزیزالدین (1379). بیان التنزیل . با شرح احوال ، تحلیل آثار ، تصحیح و تعلیق از علی اصغر میر باقری فرد، چاپ اوّل، تهران : انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.


37. __________ (1344). کشف الحقایق. به اهتمام و تعلیق احمد مهدوی دامغانی، چاپ اوّل، تهران : شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.


38. __________ (1391). کشف الحقایق . مقدمه، تصحیح و تعلیقات علی اصغر میر باقری فرد، چاپ اوّل، تهران : سخن.  


39. نویا، پل (1373). تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمه اسماعیل سعادت، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.


40. هدایت، رضا قلی خان (1344). تذکره ریاض العارفین. به کوشش مهر علی گرگانی، چاپ اوّل، تهران : محمودی.


41. همدانی، عین القضات (1386). تمهیدات، تصحیح و تحشیه و تعلیق عفیف عسیران، تهران: منوچهری، چاپ هفتم.


42. یاکوبسن، رومن (1390). زبان شناسی و شعر شناسی در مجموعه مقالات زبان شناسی و نقد ادبی. ترجمه مریم خوزان و حسین پاینده، تهران: نی ، صص 71-80.