تاثیر آیات و احادیث گلشن راز بر جهان بینی شبستری
الموضوعات :
1 - مربی گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران.
الکلمات المفتاحية: قرآن, حدیث, شبستری, گلشن راز, جهان‌بینی,
ملخص المقالة :
استفاده از کتاب و سنت است از همان روزگاری که رسول خدا قرآن را به مثابه کتاب مقدس آیین اسلام به مسلمانان ابلاغ و از کلام خویش که با وحی درآمیخته بود برای تبلیغ اسلام و هدایت مردم استفاده کرد معمول شد و استناد به قرآن و حدیث، ابتدا به‌صورت گفتار و سپس در قالب نوشتار رواج یافت. از آن پس مسلمانان در تمام دانش‌های خود برای استدلال، عبرتگیری، بلاغتافزایی، ترویج اندیشه‌ها و تأیید و تأکید سخن خود به قرآن و حدیث توسل جستند و با تمسک به این دو، برای اندیشه‌های خود تکیه گاه محکمی ایجاد کردند. اما در این‌میان صوفیان ایرانی، هم به‌دلیل نیاز به تکیه‌گاه و هم برای مقابله با مخالفان خویش، به قرآن و حدیث نیاز بیشتری داشتند. به‌همین دلیل آیات و احادیث در متون عرفانی، بیش‌از متون دیگر تجلی یافته است. عارفان، اگرچه به صورت‌ها و قالب‌های نمایش آیات و احادیث نظیر تلمیح، اقتباس، تضمین و شکل‌هایی از این دست بی‌توجه نبودند، اساساً به‌دلیل معنا و باطنگرایی، از بطنها و معناهای پنهان قرآن بهرهها بردند و با تأویل‌های ذوقی خود راه فهم‌های تازه‌تری را پیش پای مسلمانان نهادند. شبستری با تکیه بر میراث صوفیانۀ عظیمی که در اختیار داشت و نیز به دلیل دانشاندوزی و قرآن‌آموزی، توانست با استناد به آیات و احادیث، جهان‌بینی خود را تدوین نماید. داده‌های این مقاله کتابخانه‌ای است که با روش کیفی توصیف شده‌است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که شبستری در تمام موارد عناصر جهان‌بینی خود را به قرآن یا حدیث تکیه داده است.
کتاب¬ها
قرآن کریم.
ابن‌عربی، محیی¬الدین. (۱۳۸۱). درخت هستی (شجرة الکون)، مترجم گل بابا سعیدی، تهران: انتشارات شفیعی.
ابن‌عربی، محیی¬الدین. (۱۳۸۱). فتوحات مکیّه، جلد ۱ و ۲، مترجم محمد خواجوی، تهران: انتشارات مولی.
ابوزید، نصر حامد. (۱۳۸۱). معنای متن، مترجم مرتضی کریمی، تهران: انتشارات طرح نو.
احمدی، بابک. (۱۳۷۰). ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
اقبال لاهوری، محمد. (۱۳۵۴). سیر فلسفه در ایران، مترجم امیرحسین آریان‌پور، تهران: انتشارات بامداد.
انوری، حسن (سرپرست). (۱۳۸۱). فرهنگ بزرگ سخن، تهران: انتشارات سخن.
بیرو، آلن. (۱۳۷۰). فرهنگ علوم اجتماعی، مترجم باقر ساروخانی، تهران: کیهان.
زرین کوب، عبدالحسین. (۱۳۶۳). جستجو در تصوف ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر.
زرین کوب، عبدالحسین. (۱۳۷۴). نقش بر آب، تهران: انتشارات سخن.
شبستری، شیخ محمود. (۱۳۶۸). گلشن¬راز، تصحیح صمد موحد، تهران: انتشارات طهوری.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (۱۳۹۲). زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: انتشارات سخن.
شمیسا، سیروس. (۱۳۸۶). نقد ادبی، تهران: نشر میترا.
عبادی مروزی، اردشیر. (۱۳۶۲). مناقب¬الصوفیه، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه و ایرج افشار، تهران: کتابخانۀ منوچهری.
عسکری، ابوهلال. (1372). معیارالبلاغه (ترجمه کتاب الصناعتین، مترجم محمد جواد نصیری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
عطار، فریدالدین. (۱۳۸۹). تذکرةالاولیا، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: انتشارات سخن
عفیفی، ابوالعلا. (۱۳۸۰). شرحی بر فصوص¬الحکم، مترجم نصرالله حکمت، تهران: انتشارات الهام.
الفاخوری، حنا، و الجر، خلیل. (۱۳۵۸). تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، مترجم عبدالحمید آیتی، تهران: کتاب زمان.
فتوحی، محمود. (1391). سبک‌شناسی، تهران: انتشارات سخن.
فرای، نورتروپ. (۱۳۷۹). رمز کل: کتاب مقدس و ادبیات، مترجم صالح حسینی، تهران: انتشارات نیلوفر.
فروزانفر، بدیع‌الزمان. (۱۳۶۱). احادیث مثنوی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
کاشانی، عبدالرزاق. (۱۳۸۹). اصطلاحات الصوفیه، مترجم محمدعلی مودود لاری، تصحیح گل بابا سعیدی، تهران: انتشارات زوار.
کاکایی، قاسم. (۱۳۹۱). وحدت وجود، تهران: انتشارات هرمس.
لاهیجی، شمس‌الدین محمد. (۱۳۸۳). مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، تصحیح محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: انتشارات زوار.
لویزُن، لئوناردو. (۱۳۸۵). شیخ محمود شبستری، فراسوی کفر و ایمان، تهران: انتشارات نشر مرکز.
نجم رازی، ابوبکر بن شاهان. (۱۳۷۱). مرصادالعباد، تصحیح محمدامین ریاحی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
نصر، سید حسین. (۱۳۸۳). معرفت و امر قدسی، مترجم فرزاد حاجی میرزایی، تهران: انتشارات فرزان روز.
نویا، پل. (۱۳۷۳). تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، مترجم اسماعیل سعادت، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
همدانی، عین¬القضات. (بی‌تا). تمهیدات، تصحیح عفیف عسیران، تهران: کتابخانۀ منوچهری.
References
Books
The Holy Quran.
Abu Zayd, N. H. (2002). The Meaning of the Text, Trans. Morteza Karimi, Tehran: Tarh Naw Publications. [In Persian]
Afifi, A. (2001). Commentary on the Fusous-al-Hakam, Trans. Nasrallah Hekmat, Tehran: Elham Publications. [In Persian]
Ahmadi, B. (1971). Structure and Interpretation of the Text, Tehran: Markaz Publishing House. [In Persian]
Al-Fakhoury, H., & Al-Jar, Kh. (1979). History of Philosophy in the Islamic World, Trans. Abdolhamid Ayati, Tehran: Kitab Zaman. [In Persian]
Anvari, H. (supervisor). (1982). The Great Dictionary of Speech, Tehran: Sokhan Publishing House. [In Persian]
Askari, A. H. (1993). The Standard of Rhetoric (translation of the Kitab al-Sna'atayn, Trans. Mohammad Javad Nasiri, Tehran: Tehran University Press. [In Persian]
Attar, F. (2010). Tazkerat-ul-Auliya, edited by Mohammad Reza Shafi'i Kadkani, Tehran: Sokhan Publications. [In Persian]
Beirou, A. (1971). The Dictionary of Social Sciences, Trans. Baqir Sarukhani, Tehran: Kayhan.
Ebadi Marozi, A. (2009). Manaqib-ul-Sufiya, edited by Mohammad Taghi Daneshpajouh and Iraj Afshar, Tehran: Manouchehri Library. [In Persian]
Fatouhi, M. (2012). Stylistics, Tehran: Sokhan Publications. [In Persian]
Foruzanfar, B. (1931). Hadiths of the Mathnawi, Tehran: Amir Kabir Publications. [In Persian]
Fry, N. (2000). Codex: The Holy Bible and Literature, Trans. Saleh Hosseini, Tehran: Niloufar Publications. [In Persian]
Hamadani, A. Q. (NO daet). Preparations, edited by Afif Asiran, Tehran: Manouchehri Library. [In Persian]
Ibn Arabi, M. (2002). The Conquests of Mecca, Volumes 1 and 2, Trans. Mohammad Khawaji, Tehran: Mawli Publications. [In Persian]
Ibn Arabi, M. (2002). The Tree of Being (Shjar al-Kun), Trans. Gol Baba Sa'idi, Tehran: Shafi'i Publications. [In Persian]
Iqbal Lahori, M. (1975). The History of Philosophy in Iran, Trans. Amir Hossein Arianpour, Tehran: Bamdad Publishing House. [In Persian]
Kaka’i, Q. (2012). Unity of Existence, Tehran: Hermes Publications. [In Persian]
Kashani, A. R. (2009). Sufi Terms, Trans. Mohammad Ali Maudood Lari, edited by Gol Baba Sa’idi, Tehran: Zavar Publications. [In Persian]
Lahiji, Sh. M (2004). Mafatih al-Ijaz fi Sharh Gulshan-e-Raz, edited by Mohammad Reza Barzegar Khaleghi and Effat Karbasi, Tehran: Zavar Publications. [In Persian]
Lewison, L. (2006). Sheikh Mahmoud Shabestari, Beyond Disbelief and Faith, Tehran: Markaz Publishing Center. [In Persian]
Najm Razi, A. Sh. (2008). Marsad al-Ibad, edited by Mohammad Amin Riahi, Tehran: Scientific and Cultural Publishing Center. [In Persian]
Nasr, S. H. (2004). Knowledge and the Sacred Order, Trans. Farzad Haji Mirzaei, Tehran: Farzan Rooz Publishing Center. [In Persian]
Noya, P. (2004). Quranic Interpretation and Mystical Language, Trans. Ismail Saadat, Tehran: University Publishing Center. [In Persian]
Shabestari, Sh. M. (1999). Golshan-Raz, edited by Samad Movahed, Tehran: Tahouri Publications. [In Persian]
Shafi'i Kadkani, M. R. (2009). The Language of Poetry in Sufi Prose, Tehran: Sokhan Publications. [In Persian]
Shamisa, S. (2007). Literary Criticism, Tehran: Mitra Publications. [In Persian]
Zarrin Koub, A. H. (1984). A Search in Iranian Sufism, Tehran: Amir Kabir Publishing House. [In Persian]
Zarrin Koub, A. H. (1985). The Water Mark, Tehran: Sokhan Publishing House. [In Persian]
