تحلیل سبک‌شناختی حکایتی از تذکرةالاولیا عطار نیشابوری با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی

الموضوعات :

ویدا علی عسگری ¹ ( دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. )
فرهاد طهماسبی ² ( دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. )
ساره زیرک ³ ( استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. )

تاريخ الإرسال : 14 الجمعة , محرم, 1444 تاريخ التأكيد : 02 الأربعاء , ربيع الأول, 1444 تاريخ الإصدار : 08 السبت , ربيع الأول, 1445

الکلمات المفتاحية: سبک شناسی گفتمانی, لایه نحوی, لایه کاربردشناسی, لایه واژگانی, تذکرةالاولیا,

ملخص المقالة :

سبک‌شناسی گفتمانی متأثر از تحلیل گفتمان انتقادی و زبان‌شناسی نقش‌گراست که در متن‌های ادبی از سطح جمله فراتر می‌رودو متن را در بافت موقعیت تحلیل می‌کند. در این شیوه علاوه بر تحلیل‌های سبک‌شناسی سنتی، محتوا، تأثیرگذاری افکار، ایدئولوژی و فضای آفرینش متن تبیین و بررسی می‌شود. این پژو هش به روش توصیفی – تحلیلی برای کشف و شناخت لایه‌های گوناگون تذکرةالاولیا به عنوان اثرعرفانی برجسته، رابطۀ لایه‌های متن و زبان و ایدئولوژی نویسنده را بررسی می‌کند. نتایج پژوهش نشان می‌دهدکه در لایه واژگان کاربرد واژگان دینی تحت تاثیر ایدئولوژی متن یعنی زهد و آخرت گرایی است وخواننده را به گفتمان زاهدانه ارجاع می‌دهد؛ بسامد فراوان وجوه اخباری و امری و افعال معلوم قطعیت و جزمیّت متن را در لایۀ نحوی در پی داشته است و در لایه کاربردشناسی وجه شناختی تصریحی و ترغیبی در قالب جملات اخباری فراوان بکاررفته است که نشان دهندۀ آگاهی، باور و شناخت نویسنده از موضوعاتی است که مطرح می‌کند و در واقع خواسته‌ها واحساسات درونی، دغدغه مندی‌های خود را در خلال حکایات به خوانندگان گوشزد می‌کند؛ کلان ‌لایۀ این حکایت ترغیب و تشویق آحاد مردم به ترک دنیا و پرهیز از نفسانیات است و بن ایدئولوژی آن زهد و آخرت گرایی است و وجه غالب گفتمان زاهدانه است.

المصادر:

کتاب‌ها احمدی، بابک (1388) چهار گزارش از تذکرة‌الاولیاء عطار، تهران: مرکز. استعلامی، محمد (1391) تذکرة‌الاولیا شیخ فرید الدین محمد عطار نیشابوری، تهران: زوار. پالمر، فرانک (1391) نگاهی تازه به معنی‌شناسی، ترجمه کوروش صفوی، تهران: ماد. پایا، علی (1383) فلسفۀ تحلیلی: مسایل و چشم‌اندازها، تهران: طرح نو. جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمان (1422ق) دلائل الاعجاز فی علم معانی، بیروت‌ـ لبنان: دارالکتب العلمیه. داد، سیما (1385) فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید. شقاقی، ویدا (1386) مبانی صرف، تهران: سمت. شمیسا، سیروس (1375) بیان و معانی، تهران: فردوس صفوی، کوروش (1383) درآمدی بر معناشناسی، تهران: علوم و فرهنگ اسلامی. فرشیدور، خسرو (1382) دستور مفصل امروز، تهران: سخن. فتوحی رودمعجنی، محمد (1395) سبک‏شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران: علمی. عطار نیشابوری، شیخ محمد فریدالدین (1399) تذکره‌الاولیاء، تهران: سخن. مکاریک، ایرناریما، (1385) دانش‌نامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگاه. یارمحمدی، لطف الله (1383) گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی، تهران: هرمس. مقالات امینی، سادینا، طهماسبی، فرهاد، و زیرک، ساره. (1399). سبک‌شناسی گفتمانی غزلی از سعدی (با تکیه بر تحلیل دو لایۀ واژگانی و بلاغی). تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 12(46)، 129-152. doi: 10.30495/dk.2020.679752. آقاگل‌زاده، فردوس، و غیاثیان، مریم‌سادات. (1386). رویکردهای غالب در تحلیل‌ گفتمان انتقادی. زبان و زبان‌شناسی، 3(5)، 39-54. پورمظفری، داوود. (1396). کلان‌ساختار مقامات‌های صوفیان و نقش ایدئولوژیک آن. نقد ادبی، 10(۳۷)، ۲۹-۵۸. .dor:20.1001.1.20080360.1396.10.37.7.8 خراسانی، فهیمه، غلامحسین‌زاده، غلامحسین، حسینی، مریم، و سعیدی مهر، محمد. (1395). رمزگان و وجه: دو عامل متمایزکننده در سبک‌شناسی گفتمانی قصاید ناصرخسرو. جستارهای زبانی، ۷(۴)، ۱۷۵-۱۹۳. سجودی، فرزان، و اکبری، زینب. (1393). تحلیل انتقادی گفتمان «مقامات» مشایخ صوفیه. کهن‌نامه ادب پارسی، 5(4)، 73-97. زرقانی، سید مهدی، و اخلاقی، الهام. (1391). تحلیل ژانر شطح بر اساس نظریه کنش گفتار. ادبیات عرفانی، 4(6)، 61-80. doi: 10.22051/jml.2013.86. لطفی پور ساعدی، کاظم. (1371). درآمدی به سخن‌کاوی، زبان‌شناسی، 10(1)، 109ـ122. منابع لاتین Searle ,J., D. Vanderveken (1985) Foundation of illocutionary logic, Cambridge: Cambridge University Press.

_||_

Book Ahmadi, Babak (1997) Four reports of Attar’s Tazkiat- Al -Awliya, Tehran: Markaz. [In Persian] Attar Neyshaburi, Sheikh Mohammad Farid al -Din (2020) Tazkirat- al -Awliya, Tehran: Speech. [In Persian] Dad, Sima (2006) Glossary of literary terms, Tehran: Morvarid. [In Persian] Ecteaalami, Mohammad (2012) Al -Auliah Sheikh Fariduddin Mohammad Attar Neyshaburi, Tehran: Zawar. [In Persian] Fotouh Rodmaghi, Mohammad (2011) Theology typology, approaches and methods, Tehran: Elmi-farhangi. [In Persian] Jarjani, Abdul Qahir ibn Abdul Rahman (2020) The reasons for Al -Ajaz in Semantics, Beirut; Lebanon: Dar al -Kutb al -Umayyah. [In Persian] Makarik, Irnarima (2006) Encyclopedia of contemporary literary theories, Trans. Mehran Mohajer and Mohammad Nabavi, Tehran: Aqa. [In Persian] Palmer, Frank (2012) A new look at the semantic, Trans. Kuroush Safavi, Tehran: Mad. [In Persian] Paya, Ali (2004) Analytical philosophy: issues and vision, Tehran: New Design. [In Persian] Safavi, Kuroush (2004) An introduction to semantics, Tehran: Islamic Science and Culture. [In Persian] Searle,J. and D. Vanderveken (1985) Foundation of illocutionary Logic, Combridge: Cambridge University Press. [In Persian] Shaghaghi, Vida (2007) Principles of deviation, Tehran: Position. [In Persian] Yarmohammadi, Lotfollah (2004) The study of discourse analysis, Tehran: Hermes. [In Persian] Articles Agha Gol zadeh, F., & Ghiasian, M. S. (2007). Main approaches to critical discourse analysis. Language and Linguistics, 3(5), 39-54. [In Persian] Amini, S., Tahmasbi, F., & Zirak, S. (2020). Discourse stylistics of a qazal by Saadi (Focusing on two lexical and rhetoric layer analysis). Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 12(46), 129-152. doi: 10.30495/dk.2020.679752. [In Persian] Khorasani F, Gholamhoseinzadeh G, Hoseini M, & Saeedi Mehr M. (2016). Code and modality: Two distinguishing factors in the stylistic discourse analysis of Naser Khosro's odes. LRR, 7(4), 175-193. [In Persian] Lotfi Pour Saadi, Kazem (1992). Introduction to Speech, Linguistics, 10 (1), 122-109. [In Persian] Poormozaffari D. (2017). A macro-structure in mystical Maqâmâts and its ideological functions. LCQ, 10(37), 58-29. dor:20.1001.1.20080360.1396.10.37.7.8. [In Persian] Sojudi, F., & Akbari, Z. (2015). Critical discourse analysis of Sufi masters' “Maqamat”. Classical Persian Literature, 5(4), 73-97. [In Persian] Zarghani, M., & Akhlaghi, E. (2012). An Analysis of Shath by ‘Speech Act Theory’. Mystical Literature, 4(6), 61-80. doi: 10.22051/jml.2013.86. [In Persian] Latin References Searle ,J., D. Vanderveken (1985) Foundation of Illocutionary Logic, Combridge: Cambridge University Press.