بررسی سبکی و محتوایی مثنوی «آلات جنگ» سرودۀ میرزا محمدطاهر قزوینی

الموضوعات :

محمدحسین تشکری بافقی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، انار، ایران.)
فاطمه غفوری مهدی آباد ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، انار، ایران.)
پوران یوسفی پور کرمانی ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، انار، ایران.)

تاريخ الإرسال : 19 السبت , جمادى الثانية, 1443 تاريخ التأكيد : 06 الأربعاء , شعبان, 1443 تاريخ الإصدار : 04 الخميس , ذو الحجة, 1444

الکلمات المفتاحية: مثنوی, سبک‌شناسی, آلات جنگ, میرزا محمدطاهر قزوینی, تحلیل محتوایی,

ملخص المقالة :

مثنوی آلات جنگ سرودۀ میرزا محمدطاهر قزوینی، از آثار منظوم و ارزشمند قرن یازدهم و اوایل دوازدهم هجری است. این اثر دارای 800 بیت می‌باشد و در قالب مثنوی سروده شده است. در این پژوهش بر اساس روش توصیفی – تحلیلی ، ضمن معرفی مختصری از نویسنده و معرّفی اثر ارزشمندش به بررسی مختصّات سبک شناسانۀ این اثر پرداخته شده است. قزوینی در این کتاب سعی دارد در قالب کلامی موزون و منظوم و با بهره گیری از صورخیال و صناعات شعری به معرّفی آلات و ادوات جنگی عهد صفوی بپردازد. شاعر برای غنی کردن اشعار و اندیشه های خود از تلمیحات و اشارات تاریخی بهره جسته است. نکتۀ قابل توجّه این است که در تصویرسازی و تصویرآفرینی با جنگ ابزارها در مثنوی وصف آلات جنگ، میرزا محمد طاهر وحید قزوینی، متأثر از دورۀ صفویه بوده و این اثر از نخستین دیوان‌هایی است که آلات و ابزارهای جنگی جدید، مانند تفنگ و سلاح‌های آتشین را به تصویر کشیده است. وحید قزوینی بارها در کتاب خود به داستان‌ها، روایات دینی، حوادث تاریخی و اسلامی و شخصیت‌های بزرگواری چون پیامبر اکرم (ص) و علی (ع) پرداخته و در کنار این مباحث، آشنایی خوبی نیز به ادبیّات فارسی و عربی دارد و به این داستان‌ها و شخصیت‌ها گاه اشاره می‌کند. بررسی سطوح فکری، زبانی و ادبی این اثر بی شک مسیر شناخت از تفکر و رویّۀ علمی و ادبی این شاعر را برای علاقه‌مندان و پژوهشگران هموارتر می‌کند.

المصادر:

کتاب‌ها

قرآن کریم. خانلری، پرویز (1389) وزن شعر فارسی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

خیریه، بهروز (1387) شیوه‌های ارسال پیام در حماسه‌های ایرانی، تهران: انتشارات فرهنگ مکتوب.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1368) موسیقی شعر، تهران: آگاه.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1370) صورخیال، تهران: آگاه.

شمیسا، سیروس (1376) نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس.

شمیسا، سیروس (1389) کلیّات سبک‌شناسی، تهران: فردوس.

صفوی، کوروش (1380) زبانشناسی و ادبیات، تهران: سوره.

کزازی، میرجلال‌الدین (1373) زیباشناسی سخن پارسی: بدیع، تهران: نشر مرکز.

متحدین، ژاله (1374) تکرار و ارزش صور بلاغی آن، مشهد: دانشگاه فردوسی.

مولوی، جلال‌الدین (1390) مثنوی، شرح کریم زمانی، تهران: امیرکبیر.

وحید قزوینی، محمدطاهر (1380) مثنوی «آلات جنگ»، در گنجینۀ بهارستان، چاپ فاطمه اخوان‌فرد، تهران: مرکز اسناد.

وردانک،‌ پیتر (‌1393) مبانی سبک‌شناسی‌، ترجمۀ محمد ‌غفاری‌،‌ تهران‌: نشر‌نی.

همایی، جلال‌الدین (1379) فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: نشر نی.

مقالات

بخردی، پروین، شمیسا، سیروس، مدرس‌زاده، عبدالرضا. (1400). سبک شناسی شهرآشوب های مسعود سعد سلمان. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 13(49)، 209-237. doi: 10.30495/dk.2021.686460.

جدیدالاسلامی، حبیب، صفائی کشته‌گر، نسرین. (1390). موسیقی بیرونی دیوان بیدل دهلوی. مطالعات شبه قاره، 3(6)، 65-88. doi: 10.22111/jsr.2011.417.

Books

The Holy Quran. Kheirieh, Behrooz (2008) Methods of Sending Messages in Iranian Epics, Tehran: Farhang Maktoob Publications.

Homayi, Jalaluddin (2000) Rhetoric Techniques and Literary Crafts, Tehran: Ney Publishing.

Kazazi, Mir Jalaluddin (1995) A New Look at Figures of Speech, Tehran: Markaz Publishing.

Khanlari, Parviz (2010) Rhythm in Persian Poetry, Tehran: Iranian Culture Foundation.

Molavi, Jalaluddin (2012) Masnavi, Sharh Karim Zamani, Tehran: Amirkabir.

Motahedin, Jaleh (1996) Repetition and the Value of its Rhetorical Forms, Mashhad: Ferdowsi University.

Safavid, Cyrus (2001) Linguistics and Literature, Tehran: Sura.

Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (1989) Poetry Music, Tehran: Agah.

Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (2001) Figures of Thought, Tehran: Agah.

Shamisa, Sirus (1997) A New Look at Figures of Speech, Tehran: Ferdows.

Shamisa, Sirus (2010) Generalities of Stylistics, Tehran: Ferdows.

Vahid Qazvini, Mohammad Taher (2001) Kandahar Conquest, in the Treasury of Baharestan, published by Fatemeh Akhavanafard, Tehran: Documentation Center.

Vahid Qazvini, Mohammad Taher (2005) History of Abbasi World Votes, Tehran: Published by Seyed Saeed Mir Mohammad Sadegh.

Vardanak, Peter (2014) Basics of Stylistics, Trans. Mohammad Ghaffari, Tehran: published.

Articles

Bekhradi, P., Shamisa, S., Modarres Zadeh, A. R. (2021). Stylistic Analysis of Shahr-ashoubs of Mas'ud-e-Sa'd-e-Salman. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 13(49), 209-237. doi: 10.30495/dk.202 1.686460.

Jadid al-Islami, H, Safai Keshtgar, N. (2011). The External Music of Bidel Dehlavi’s Diwan. Subcontinent Researches, 3(6), 65-88. doi: 10.22111/jsr.2011.4 17.