بررسی سبکی و محتوایی منظومۀ حماسی بهمن نامه سرودۀ ایرانشاه بن ابی الخیر
الموضوعات :
مریم آیین
1
,
حمید طبسی
2
,
نعمت اصفهانی عمران
3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران.
الکلمات المفتاحية: منظومۀ حماسی, بهمن نامه, ایرانشاه بن ابی الخیر, تحلیل محتوایی, سبک‌شناسی.,
ملخص المقالة :
بهمننامه حماسهاي رزمی و پهلوانی، اثر ایرانشاه بن ابیالخیر، شاعر سدۀ پنجم و ششم هجری، در ذکر پهلوانیهاي بهمنِ اسفندیار و اهتمام او به انتقام‌جویی از خاندان زال پس از مرگ رستم است. در این منظومۀ حماسی، ایرانشاه بن ابیالخیر به توصیف چهل سال از زندگی بهمن و نبرد او با خاندان رستم پرداخته است. در این پژوهش بر اساس روش توصیفی – تحلیلی، ضمن معرّفی مختصری از شاعر و معرّفی بهمننامه به بررسی مختصّات سبکشناسانۀ این اثر پرداخته شده است. ابیالخیر در این منظومۀ حماسی درصدد آن است تا در قالب کلامی موزون و منظوم و با بهرهگیری از صناعات شعری و آرایههای ادبی به معرّفی بهمننامه بپردازد. شاعر برای غنی كردن سروده‌ها و اندیشههای خود از تصویرسازی بهره جسته است. نکتۀ قابل توجّه این است كه در تصویرسازی و تصویرآفرینی در منظومۀ حماسی بهمننامه، ایرانشاه بن ابیالخیر، متأثر از شاهنامۀ فردوسی بوده است. اهمیّت بهمننامه، بیشتر از نظر زبان فارسی و زنده نگه‌داشتن یکی از داستان‌های ایران باستان و به کار بردن واژه‌های فارسی در آن است که منبع آن غیر از شاهنامۀ فردوسی و دیگر کتب تاریخی است. بررسی سطوح ادبی، زبانی و فکری این اثر، بیشک، مسیر شناخت تفکّر و رویّۀ علمی و ادبی این شاعر را برای علاقه‌مندان و پژوهشگران هموارتر می‌سازد.
کتاب¬ها
قرآن کریم.
ایرانشاه بن ابی¬الخیر. (1371). بهمن¬نامه، ویراستۀ رحیم عفیفی، تهران: علمی و فرهنگی.
¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬ شفیعی كدكنی، محمدرضا. (1368). موسیقی شعر، تهران: آگاه.
¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬ شمیسا، سیروس. (1386). بیان، تهران: میترا.
تفضلی، احمد. (1354). مینوی خرد، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
خانلری، پرویز. (1389). وزن شعر فارسی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
سرکاراتی، بهمن. (1387). بازشناسی بقایای افسانۀ گرشاسپ نامه در منظومۀ حماسه ایران، سایه‌های شکار شده، تهران: طهوری.
شفیعی كدكنی، محمدرضا. (1370). صورخیال، تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس. (1376). نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس. (1389). كلیّات سبک¬شناسی، تهران: فردوس.
صفا، ذبیح‌الله. (1363). حماسه‌سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.
صفا، ذبیح‌الله. (1369). تاریخ ادبیات ایران، تهران: امیرکبیر.
صفوی، كوروش. (1380). زبانشناسی و ادبیات، تهران: سوره.
كزازی، میرجلال الدین. (1373). زیباشناسی سخن پارسی: بدیع، تهران: نشر مركز.
متحدین، ژاله. (1374). تکرار و ارزش صور بلاغی آن، مشهد: دانشگاه فردوسی.
مجلسی، علامه محمّدباقر. (1403). بحارالانوار، بیروت: دار الاحياء التراث العربي.
وردانک، پیتر. (1393). مبانی سبک¬شناسی، ترجمۀ محمد غفاری، تهران: نشر‌نی.
همایی، جلال‌الدین. (1379). فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: نشر نی.
مقالات
بخردی، پروین، شمیسا، سیروس، و مدرس¬زاده، عبدالرضا. (1398). سبک¬شناسی شهرآشوب-هاي مسعود سعد سلمان. تفسير و تحليل متون زبان و ادبيات فارسی (دهخدا)، 13(49)، 209-237. .doi:10.30495/dk.2021.686460
جدیدالاسلامی قلعه‌نو، حبیب، و صفایی کشتگر، نسرین. (1390). موسیقی بیرونی دیوان بیدل دهلوی. مطالعات شبه‌قاره، 3(6)، 65-88.
حق¬پرست، لیلا .(1391). شیوه¬های تصویرسازی کارگزاران اجتماعی در داستان بهمن از شاهنامه و بهمن¬نامه (براساس مؤلفه¬های جامعه¬شناختی- معنایی در تحلیل گفتمان). جستارهای زبانی، 3(2)، 1-27.
رویانی، وحید. (1391). تشابهات ویس و رامین و بهمن نامه. جستارهای نوین ادبی، 45(1)، 75-94. doi: 10.22067/jls.v45i1.15993.
پایان¬نامه¬ها
احمدی جورقی، غلامرضا. (1394). مقایسۀ تشبیهات بین شاهنامه فردوسی با بهمن-نامه ایرانشاه بن ابی¬الخیر، پایان¬نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما سید محمد دشتی، دانشگاه سلمان فارسی کازرون.
رهاوی عزآبادی، سعیده. (1379). بررسی مبالغه و اقسام آن در چهار منظومۀ حماسی تا پایان قرن پنجم (شاهنامه، گرشاسپ¬نامه، بهمن¬نامه، کوش¬نامه)، استاد راهنما محمدکاظم دزفولیان، پایان¬نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
زمانپور، معصومه. (1388). بررسی شیوۀ تصویرپردازی در بهمن¬نامه حکیم ایرانشاه، پایان¬نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما دکتر مختار ابراهیمی، دانشگاه پیام نور.
نادری باب، زهرا. (1398). بررسی تطبیقی عناصر حماسه در بهمن¬نامه و بانو گشسپ¬نامه، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما دکتر اسدالله جعفری، پیام نور جهرم.
References
Book
Holy Quran.
Dehkhoda .A. A. (1999). Dehkhoda dictionary, Tehran: Tehran University. [In Persian]
Homai, J. (2001). Rhetorical Techniques and Literary Industries, Tehran: Ney Publishing. [In Persian]
Iranshah b. A-K. (1993). Bahmannameh, edited by Rahim Afifi, Tehran: Scientific. [In Persian]
Kazazi, M. (1995). The Aesthetics of Persian Speech: Badie, Tehran: Nash Marz. [In Persian]
Khanlari, P. (2009). The weight of Persian poetry, Tehran: Farhang Iran Foundation. [In Persian]
Majlesi, A. M. (2024). Bihar al-Anwar, Beirut: Dar al-Hayya al-Tarath al-Arabi. [In Persian]
Safa, Z. (1985). Epic writing in Iran, Tehran: Amir Kabir. [In Persian]
Safa, Z. (1991). History of Iranian Literature, Tehran: Amir Kabir. [In Persian]
Safavi, K. (2002). Linguistics and Literature, Tehran: Surah. [In Persian]
Sarkarati, B. (2009). Recognizing the remnants of the legend of Garshasp-nameh in the Iranian epic, Shadows of the Hunted, Tehran: Tahori. [In Persian]
Shafii Kadkani, M. R. (1990). Poem music, Tehran: Aghaz. [In Persian]
Shafii Kadkani, M. R. (1992). Surkhyal, Tehran: Aghaz. [In Persian]
Shamisa, S. (1998). A new look at Badi, Tehran: Ferdous. [In Persian]
Shamisa, S. (2008). Bayan, Tehran: Mitra. [In Persian]
Shamisa, S. (2011). College of Stylistics, Tehran: Ferdous. [In Persian]
Tafazoli, A. (1976). Minoy Khord, Tehran: Farhang Iran Foundation. [In Persian]
Motahedin, J. (1996). Repetition and the value of its rhetorical forms, Mashhad: Ferdowsi University. [In Persian]
Verdank, P. (2013). Basics of stylistics, Trans. Mohammad Ghafari, Tehran: Ney Publishing. [In Persian]
Articles
Bekhardi, P., Shamisa, S., & Modareszadeh, A. R. (2018). The stylistics of Masoud Saad Salman's City of Chaos. Interpretation and analysis of Persian language and literature texts (Dehkhoda), 13(49), 209-237. doi:10.30495/dk.2021. 686460. [In Persian]
Haqprast, L. (2011). The ways of depicting social agents in the story of Bahman from Shahnameh and Bahmannameh (based on sociological-semantic components in discourse analysis). Linguistic Essays, 3(2), 1-27.
Jadid al-Islami Ghalenou, H., & Safai Kashtgar, N. (2011). External music by Diwan Bidel Dehlavi. Subcontinent Studies, 3(6), 65-88.
Royani, V. (2011). Similarities between Weiss and Ramin and Bahmannameh. New Literary Essays, 45(1), 75-94. doi:10.22067/jls.v45i1.15993. [In Persian]
Theses
Ahmadi J, G. (2014). Comparison of analogies between Shahnameh of Ferdowsi and Bahmannameh of Iranshah bin Abi-al-Khair, master's thesis, supervisor Seyyed Mohammad Dashti, Salman Farsi University, Kazeroon. [In Persian]
Naderi, B., Z. (2018). Comparative analysis of epic elements in Bahmannameh and Banu Gashsapnameh, master's thesis, supervisor Dr. Asadullah Jafari, Payam Noor Jahorm. [In Persian]
Rahavi E. (2001). Examining exaggeration and its types in four epic poems until the end of the fifth century (Shahnameh, Garshasp-nameh, Bahmannameh, Kushnameh), supervisor Mohammad Kazem Dezfulian, master's thesis, Shahid Beheshti University. [In Persian]
Zamanpour, M. (2010). Examining the method of imagery in Hakim Iranshah's Bahmannameh, master's thesis, supervisor Dr. Mokhtar Ebrahimi, Payam Noor University. [In Persian]
