بررسی و مقایسۀ پیکره‌بنیاد گفتمان آثار جلال آل احمد و احمد محمود

الموضوعات :

مهسا کمال‌پور ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان شناسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.)
شهرام مدرس خیابانی ² (استادیار گروه آموزش و مترجمی زبان انگلیسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
محمد جواد حجازی ³ (استادیار گروه زبان انگلیسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.)

تاريخ الإرسال : 29 الإثنين , ربيع الثاني, 1442 تاريخ التأكيد : 21 الأربعاء , جمادى الثانية, 1442 تاريخ الإصدار : 23 الأربعاء , ذو القعدة, 1443

الکلمات المفتاحية: کلیدواژه, جلال آل احمد, تحلیل گفتمان انتقادی, کلیدواژگی, احمد محمود,

ملخص المقالة :

دیدگاه‌های چندی به‌منظور تحلیل متن‌های ادبی مبتنی بر داده‌های واقعی زبان وجود دارد که می‌توان در این خصوص به تحلیل‌های پیکره یار و دیدگاه کلیدواژگی اشاره کرد. مقالۀ حاضر سفرنامه و رمان های غرب‌زدگی، خسی در میقات، مدیر مدرسه، اورازان، تات نشین های بلوک زهرا از جلال آل احمد و مدار صفر درجه، غریبه ها، پسرک بومی و همسایه ها از احمد محمود را بر اساس این دو دیدگاه تحلیل می‌کند. تحلیل پیکره یار روش سودمندی است که به‌واسطۀ آن می‌توان به بررسی بازنمود ایدئولوژی در صورت های زبانی در حوزه ای چون زبان‌شناسی پرداخت. متن های ادبی نیز اعم از رمان ها و سفرنامه هایی که توسط نویسندگان شکل می گیرد، نشأت گرفته از ایدئولوژی نهفتۀ ویژه ای است تا مخاطب را به سمت آنچه مدنظر نویسنده است سوق دهد. پژوهش حاضر درصدد آن است تا با تکیه‌بر کلیدواژه‌های موجود در آثار این دو نویسنده، با بهره‌گیری از رویکرد نظری بیکر (2006) و با استفاده از روش تحقیق توصیفی و تحلیل محتوا و همچنین با روش گردآوری پیشینة پژوهش به‌صورت کتابخانه ای و با تکیه بر پیکره‌های زبان به بررسی فضای سیاسی و اجتماعی حاکم در آثار آن ها بپردازد. برای دستیابی به تحلیل مناسب با تکیه بر ابزار رایانشی ورد اسمیت، 3 کلیدواژۀ واژگانی که از فراوانی زیادی برخوردار بودند از هر اثر استخراج شد و سپس در قالب 54 جمله- نمونه مبتنی بر رویکرد ون‌دایک مورد تحلیل قرار گرفت و مشخص شد که رویکرد نویسندگان بیانگر چه نوع ویژگی‌های ایدئولوژیک بوده است. نتایج حاصل نشان‌دهندۀ نگرش و ایدئولوژی آسیب شناختی جلال آل احمد و احمد محمود در جوامع انسانی بود.

المصادر:

کتاب‌ها

آقاگل‌زاده، فردوس (1394) تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: علمی و فرهنگی.

آل احمد، جلال (1370) تات‌نشین‌های بلوک زهرا، تهران: امیرکبیر.

آل احمد، جلال (1382) خسی در میقات، چاپ نهم، تهران: فردوس.

آل احمد، جلال (1385) غرب‌زدگی، تهران: نشر خرم.

آل احمد، جلال (1397) اورازان، تهران: هرم.

آل احمد، جلال (1397) مدیر مدرسه، تهران: جامه‌دران.

بشیری، محمود (1390) جلال‌پژوهی، (مجموعه مقالاتی دربارۀ آرا و اندیشه‌های جلال آل احمد به قلم گروهی از نویسندگان)، چاپ اول، تهران: خانه کتاب.

دستغیب، عبدالعلی (1378) نقد آثار احمد محمود، تهران: معین.

دستغیب، عبدالعلی (1390) نقد آثار جلال آل احمد، چاپ اول، تهران: خانه کتاب.

سلطانی علی اصغر (1392) قدرت، گفتمان و زبان، ساز و کارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی، تهران: نشر نی. محمود، احمد (1357) همسایه‌ها، تهران: امیرکبیر.

محمود، احمد (1372) مدار صفر درجه، تهران: معین.

محمود، احمد (1398) پسرک بومی، تهران: معین. محمود، احمد (1398) غریبه‌ها، تهران: معین.

مقالات

آقاگل‌زاده، فردوس، غیاثیان، مریم‌سادات. (1386). رویکردهای غالب در تحلیل‌ گفتمان انتقادی. زبان و زبان‌شناسی، 3(5)، 39-54.

اًجاکیانس، آناهید. (1383). مروری بر آثار احمد محمود. نامۀ فرهنگستان، 7(3)، 158-166.

خانی اسفند آباد، سامان، نظری، ماه. (1399). تحلیل جامعه شناسانۀ رُمان دل کور اثر اسماعیل فصیح. فصل‌نامه علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 12(43)، 141-170. doi: 10.30495/dk.2020.672391

خیرآبادی، رضا. (1393). بررسی پیکره‌بنیاد شیوه نام‌دهی خلیج فارس در مطبوعات و رسانه‌های آمریکایی به شیوه تحلیل گفتمان انتقادی. جستارهای زبانی، 5(4)، 102-87.

زمانی، زهرا. (1387). معرفی و نقد کتاب اورازان اثر جلال آل احمد، قابل دسترس در http://zamanyz.blogfa.com/post/4.

سامنی، سامان، مدرس خیابانی، شهرام. (1394). تحلیل پیکره ‌بنیاد گفتمان سیاست اقتصاد مقاومتی از دیدگاه مقام معظم رهبری. پژوهش‌های ارتباطی، 22(82)، 107-121. doi:10.22082/cr.2015.15108

شکری‌زاده، سمیه. (1386). ادبیات اقلیمی در رمان‌های احمد محمود. ادبیات داستانی، (112)، 52-58.

علیپور گسکری، بهناز. (1389). اندیشه‌های جلال آل احمد در آیینة داستان‌هایش. کتاب ماه ادبیات، 44(158)، 35-38.23.

قبادی حسینعلی. (1388). تحلیل گفتمان غالب در رمان سووشون سیمین دانشور. نقد ادبی، 2(6)، 183-149. 20.1001.1.20080360.1388.2.6.1.4 :dor

کاظمی، سیمین، نواح، عبدالرضا. (1393). بررسی کلیشه‌های جنسیتی در آثار داستانی جلال آل‌احمد. جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، 6(1)، 43-63. doi: 10.22059/jsal.2014.53609

کمال‌پور، مهسا، مدرس خیابانی، شهرام، حجازی، محمد جواد. (1399). نقش کلیدواژه‌ها در تحلیل گفتمان مطالعة موردی: «خسی در میقات» و «غرب‌زدگی» دو اثر از جلال آل احمد. فصلنامه علمی – پژوهشی زبان‌شناسی اجتماعی، 3(3)، 55-76. doi: 10.30473/il.2019.46452.1265

یارمحمدی، لطف‌اله، یمینی، مرتضی، قنبری، لیلا. (1391). مقایسۀ تحلیل انتقادی گفتمان داستان‌های کوتاه معاصر بزرگ‌سالان و داستان‌های کوتاه معاصر نوجوانان. مطالعات ادبیات کودک، 1(1)، 143-166. doi: 10.22099/jcls.2012.455

یاسمی، کلثوم، آقاگل‌زاده، فردوس. (1395). تحلیل گفتمان انتقادی کتاب امریکن اینگلیش فایل با استفاده از مدل ون دایک. فصلنامه مطالعات فرهنگ – ارتباطات، 17(34)، 186-20. doi: 10.22083/jccs.2016.23956

منابع لاتین

Baker P. (2006) Using Corpora in Discourse Analysis. Continuum. London: New York.

Scott M, Tribble Ch (2006) Textual patterns: Key Word and Corpus Analysis in Language Education [Studies in Corpus Linguistics 22]. Amsterdam: John Benjamins.

Scott M. (2007) Keyness in shakespeare's plays: Natural Processing Lab, Masaryk University.

Van Dijk TA. (1998) Ideology: A multidisciplinary approach, sage publication.

Van Dijk TA. (1997) Discourse studies. A Multidisciplinary Introduction. Vol. 1. London: Sage.

Van Dijk TA. (2001) Political discourse and ideology, working paper, unpublished.

Books

Aghagolzadeh, Ferdows (2015) Critical Discourse Analysis, Tehran: Scientific and Cultural.

Al-Ahmad, Jalal (1991) Tattoos of Zahra Block, Tehran: Amirkabir.

Al-Ahmad, Jalal (2003) Khosi Dar Miqat, ninth edition, Tehran: Ferdows.

Al-Ahmad, Jalal (2006) Westernization, Tehran: Khorram Publishing.

Al-Ahmad, Jalal (2018) Orazan, Tehran: Pyramid.

Al-Ahmad, Jalal (2018) School principal, Tehran: Jamehdoran.

Bashiri, Mahmoud (2011) Jalalpajoohi, (a collection of articles about the views and ideas of Jalal Al-Ahmad to a group of authors), first edition, Tehran: Book House.

Dastgheib, Abdolali (1999) Critique of the works of Ahmad Mahmoud, Tehran: Moin.

Dastgheib, Abdolali (2011) Critique of the works of Jalal Al-Ahmad, first edition, Tehran: Book House.

Mahmoud, Ahmad (1978) Neighbors, Tehran: Amirkabir.

Mahmoud, Ahmad (1993) Zero Degree Circuit, Tehran: Moin.

Mahmoud, Ahmad (2019) Native boy, Tehran: Moin.

Soltani Ali Asghar (2013) Power, discourse and language, mechanisms of power in the Islamic Republic, Tehran: Ney Publishing.

Mahmoud, Ahmad (2019) Strangers, Tehran: Moin.

Articles

Aghagolzadeh, Ferdows, Ghiasian, Maryam Sadat. (2007). Dominant approaches in critical discourse analysis. Language and Linguistics, 3 (5), 39-54.

Ajakians, Anahid. (2004). A review of the works of Ahmad Mahmoud. Academy Letter, 7 (3), 158-166.

Alipour Gaskari, Behnaz. (2010). Jalal Al-Ahmad's thoughts in the mirror of his stories. Book of the Month of Literature, 44 (158), 35-38.23.

Ghobadi Hossein Ali. (2009). Analysis of the dominant discourse in the novel Suvshun Simin Daneshvar. Literary Criticism, 2 (6), 183-149. Dor: 20.1001.1.20080360.1388.2.6.1.4

Kamalpour, Mahsa, street teacher, Shahram, Hejazi, Mohammad Javad. (2020). The role of keywords in the analysis of the discourse of the case study: "Wetness in Mikat" and "Westernization" are two works by Jalal Al-Ahmad. Journal of Social Linguistics, 3 (3), 55-76. doi: 10.30473 / il.2019.46452.1265

Kazemi, Simin, Nawah, Abdolreza. (2014). A study of gender stereotypes in the fictional works of Jalal Al-Ahmad. Sociology of Art and Literature, 6 (1), 43-63. doi: 10.22059 / jsal.2014.53609

Khairabadi, Reza (2014). Investigating the body of the Persian Gulf naming method in the American press and media by means of critical discourse analysis. Linguistic Essays, 5 (4), 102-87.

Khani Esfandabad, Saman, Nazari, Mah. (2020). Sociological analysis of the novel "Blind Heart" by Ismail Fassih. Scientific Quarterly of Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 12 (43), 141-170. doi: 10.30495 / dk.2020.672391

Samani, Saman, street teacher, Shahram. (2015). Body structure analysis of the discourse of resistance economic policy from the perspective of the Supreme Leader. Communication Research, 22 (82), 107-121. doi: 10.22082 / cr.2015.15108

Shukrizadeh, Somayeh. (2007). Climatic literature in the novels of Ahmad Mahmoud. Fiction, (112), 52-58.

Yarmohammadi, Lotfallah, Yamini, Morteza, Ghanbari, Leila. (2012). Comparison of Critical Analysis of Adult Contemporary Short Story Discourse and Adolescent Contemporary Short Stories. Children's Literature Studies, 1 (1), 143-166. doi: 10.22099 / jcls.2012.455

Yasemi, Kolsoom, Aghagolzadeh, Ferdows. (2016). Critical Discourse Analysis of American English File Using Van Dyke Model. Journal of Cultural Studies - Communication, 17 (34), 186-20. doi: 10.22083 / jccs.2016.23956

Zamani, Zahra. (2008). Introduction and critique of Orazan book by Jalal Al-Ahmad, available at http://zamanyz.blogfa.com/post/4.

Latin references

Baker P. (2006) Using Corpora in Discourse Analysis. Continuum. London: New York.

Scott M, Tribble Ch (2006) Textual patterns: Key Word and Corpus Analysis in Language Education [Studies in Corpus Linguistics 22]. Amsterdam: John Benjamins.

Scott M. (2007) Keyness in shakespeare's plays: Natural Processing Lab, Masaryk University.

Van Dijk TA. (1998) Ideology: A multidisciplinary approach, sage publication.

Van Dijk TA. (1997) Discourse studies. A Multidisciplinary Introduction. Vol. 1. London: Sage.

Van Dijk TA. (2001) Political discourse and ideology, working paper, unpublished.