هم‌سنجی طنز مقامات بدیع‌الزمان همدانی و غزلیات حافظ

الموضوعات :

سعید البوکرد ¹ ( دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران. )
سُهاد جادری ² ( استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران. )
عبدالکریم البوغبیش ³ ( استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران. )

تاريخ الإرسال : 17 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1444 تاريخ التأكيد : 03 الخميس , شعبان, 1444 تاريخ الإصدار : 15 الجمعة , ذو الحجة, 1445

الکلمات المفتاحية: طنز, فکاهه, مقامه, غزل, بدیع‌الزمان همدانی, حافظ,

ملخص المقالة :

طنز یکی از مصادیق مفهوم گسترده‌ی شوخ‌طبعی و از تمام آن‌ها برجسته‌تر و کارآمدتر و مؤثّرتر است. سنجش مقامات بدیعی و غزل حافظ، از سویی مشابهت‌ها و مغایرت‌های دوقالب و نوع ادبی و از سوی دیگر، اندیشه و عاطفه‌ی دو هنرمندی را که برای بیان ذوق و اندیشه‌ی خویش دو رسانه‌ی متفاوت را برگزیده‌اند؛ آشکار می-سازد. از رهگذر هم‌سنجی این دو به هم ‌ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه‌ی آنان پی می‌بریم و با پلیدی-های بنیادین آن آشنا می‌شویم و هم از طرز تلقّی آنان از محیط، آگاه می‌شویم. امّا در خلال این مقایسه درمی-یابیم که نگاه بدیع‌الزّمان به مسائل سطحی و طرز تلقّی حافظ از آن‌ها ژرف است. هدف نویسندگان بازنمایی همین مشابهت‌ها و تفاوت‌هایی است که در طنزهای این دو بازتاب داشته است. داده‌های تحقیق کتابخانه‌ای و روش تحلیل آن‌ها کیفی است و این سنجش نشان می‌دهدکه چگونه روزگار برای بیان نیازهای خود، هنرمندان را به راهی خاصّ می‌برد و نیز معلوم می‌دارد که انواع ادبی و زبان چه امکاناتی برای این بازنمایی دارند در اختیار هنرمندان می‌گذارد.

المصادر:

کتاب¬ها
ابراهیمی حریری، فارس. (1364). مقامه¬نویسی در ادب فارسی، تهران: دانشگاه تهران.
انوری، حسن. (1368). یک قصّه بیش نیست، تهران: مؤسسه مطبوعاتی علمی.
بدیع¬الزّمان همدانی؛ ابوالفضل احمد بن حسین. (1387). مقامات بدیعی، مترجم سید حمید طبیبیان، تهران: امیرکبیر.
بلخی، قاضی حمیدالدین. (1365). مقامات حمیدی، تصحیح رضا انزایی¬نژاد، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
بهار، محمدتقی. (2536 هـ. ق.). سبک¬شناسی، جلد 2، تهران: انتشارات پرستو.
پلارد، آرتور. (1378). طنز، مترجم سعیدپور، تهران: نشر مرکز.
حافظ، شمس¬الدین محمد. (1362). دیوان، تصحیح پرویز ناتل خانلری، تهران: خوارزمی.
حجتی، حمیده. (1376). مقامه در دانشنامه ادب فارسی، به سرپرستی حسن انوشه، تهران: وزارت ارشاد.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1367). چهارده‌روایت، تهران، آوند دانش.
خطیبی، حسین. (1366). فن نثر در ادب فارسی. چاپ اوّل. تهران: زوّار.
ذکاوتی قراگوزلو، علیرضا. (1364). بدیع¬الزّمان همدانی و مقامات¬نویسی، تهران: انتشارات اطلاعات.
سلدن، رامان. (1372). نظریۀ ادبی معاصر، مترجم عباس مخبر، تهران: طرح نو.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1372). مقلس کیمیا فروش، تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1397). این کیمیای هستی، تهران: سخن.
شمیا، سیروس. (1383). انواع ادبی، تهران: فردوس.
صفا، ذبیح¬الله. (1362). تاریخ ادبیات در ایران، جلد 2، تهران: انتشارات فردوسی.
عبادیان، محمود. (1379). انواع ادبی، تهران: حوزه هنری.
الفاخوری، حنا. (1368). تاریخ ادبیات زبان عربی، مترجم عبدالحمید آیتی، تهران: توس.
مان، نرمان، ل. (2536). اصول روانشناسی، مترجم محمود صناعی، تهران: نشر اندیشه.
میر صادقی، جمال. (1367). عناصر داستان، تهران: انتشارات شفا.
نظامی عروضی، احمد بن عمر. (1346). چهارمقاله، به اهتمام محمد معین، تهران: ابن‌سینا.
نیکو بخت، ناصر. (1380). هجو در شعر فارسی، تهران: دانشگاه تهران.
References
Books
Alfakhouri, H. (1989). History of Arabic language literature; Trans. Abdulhamid Ayati, Tehran: Tos Publication House. [In Persian]
Anvari, H. (1989). It is not more than a story, Tehran: Scientific Press Institute. [In Persian]
Badi al-Zaman Hamadani, A. A. H. (2008). Badiyeh maqama, Trans. Seyed Hamid Tabibian, Tehran: Amir Kabir. [In Persian]
Bahar, M. T. (2536 A.H). Stylistics, volume2, Tehran: Parasto Publication. [In Persian]
Balkhi, Gh. H. (1986). Mahmadi Hamidi, corrected by Reza Anzaei-Najad, Tehran: Academic Publishing Center. [In Persian]
Ebadian, M. (2000). Literary Generes, Tehran: Hozeh Honari
Ebrahimi Hariri, F. (1985). picaresque writing in Persian literature; Tehran: University of Tehran. [In Persian]
Hafez, Sh. M. (1983). Divan, Correction by Parviz Natal Khanleri, Tehran: Kharazmi. [In Persian]
Hojjati, H. (1997). Maqama in Persian literature encyclopedia. Under the supervision of Hasan Anoushe, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance. [In Persian]
Khatibi, H. (1987). The art of prose in Persian literature, Tehran: Zovar. [In Persian]
Khorramshahi, B. (1988). Fourteen narrations, Tehran: Avand danesh. [In Persian]
Mann, N. L. (2536). Principles of psychology, Trans. Mahmoud Sana'ee, Tehran: Andisheh Publishing House. [In Persian]
Mirsadeghi, J. (1988). Story elements, Tehran: Shafa Publications. [In Persian]
Nikobakht, N. (2001). Satire in Persian poetry, Tehran: University of Tehran. [In Persian]
Nizami Arozi, A. O. (1967). Four articles, To the attention of Mohammad Moin; Tehran; Avesina. [In Persian]
Pollard, A. (1999). Humor, Translated by Saeed Saeedpour, Tehran: Nashr-e-Markaz. [In Persian]
Safa, Z. A. (1983). History of literature in Iran, volum 2, Tehran: Ferdowsi Publication house. [In Persian]
Selden, R. (1993). Contemporary literary theory, Trans. Abbas Mokhbar, Tehran: Tarheh Now. [In Persian]
Shafi'i Kadkani, M. R. (1998). Alchemy merchant, Tehran: Sokhan Publishing House. [In Persian]
Shafi'i Kadkani, M. R. (2017). This is the alchemy of existence, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Shamia, C. (2004). Literary Generes, Tehran: Ferdous Publication House. [In Persian]
Zekavati Gharagozlu, A. R. (1985). Badi-al-Zaman Hamdani and writing maqamat, Tehran: Information Publication. [In Persian]