مطالعۀ تطبیقی محتوای اشعار میرفندرسکی و فیاض لاهیجی
الموضوعات :
پروین جعفریان
1
(دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
علی اصغر حلبی
2
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
الکلمات المفتاحية: فلسفۀ مشاء, فلسفۀ اشراق, بررسی محتوایی شعر, فیاض لاهیجی, میرفندرسکی,
ملخص المقالة :
برای درک و دریافت سبک هر شاعری می‌توان اشعار وی را از دو منظر، مورد بررسی قرار داد. دیدگاه اول، بررسی تفکر و به طور کلی جها‌ن‌بینی ویژۀ اوست و منظر دوم بررسی ساختار زبانی ویژۀ وی است. بنابراین برای فهم سخن هر صاحب سبکی باید هم زمان، ساختار زبانی آثار وی از سویی و محتوای فکری و بینش بازیافته در آثار وی از سوی دیگر، بررسی و تحلیل شود. در این پژوهش با استفاده از شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی، اشعار دو اندیشمند سدۀ یازدهم هجری، میرفندرسکی و فیاض لاهیجی، از نظر محتوا بررسی می‌شود. با توجه به غنای زبان شاعرانۀ فیاض و داشتن دیوان اشعار و به دلیل اینکه میرفندرسکی اشعار معدودی سروده است، فیاض را باید شاعری حکیم و میرفندرسکی را حکیمی شاعر دانست. در محتوای اشعار فیاض مذهب مسئله‌ای محوری و اساسی است. هرچند که رگه‌های مذهبی در اشعار میرفندرسکی نیز قابل پیگیری‌ست اما نمی‌توان محتوای اصلی شعرهای او را مذهب دانست. محققانی که دربارۀ افکار میرفندرسکی و فیاض لاهیجی (به طور کلی و نه فقط در اشعار) مطالعاتی انجام داده‌اند هر دو حکیم را پیرو مکتب مشائی در نظر گرفته‌اند. اما با بررسی محتوایی اشعار این دو حکیم، نه تنها بازتاب تفکر مشائی در اشعار آن‌ها دیده نشد، بلکه رگه‌هایی از تفکر اشراقی در آن‌ها قابل ملاحظه است.
کتاب‌ها
قرآن کریم. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1376) ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، جلد1، تهران: طرح نو.
اوحدی حسینی دقاقی بلیانی، تقی‌الدین محمد (1389) عرفات العاشفین و عرصات العارفین، تصحیح ذبیح‌الله صاحب کاری و آمنه فخر احمد، 8 جلد، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب و کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
آشتیانی، سیّد جلال‌الدین (1363) منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، قم: تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه قم.
آشتیانی، سیّد جلال‌الدین (1367) مقدمه الشواهد الربوبیه، قم: تبلیغات اسلامی حوزه علیمه قم.
حلبی، علی‌اصغر (1373) تاریخ فلسفه در ایران و جهان اسلام، تهران: اساطیر.
دارابی، عباس شریف (1372) تحفه المرداد، تهران: الزّهرا.
دهخدا، علی‌اکبر (1372) لغت‌نامه، تهران: مؤسسة دانشگاه تهران.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1384) سیری در شعر فارسی، تهران: سخن.
صفا، ذبیح‌الله (1356) تاریخ ادبیات در ایران، جلد3، تهران: سخن.
صفا، ذبیح‌الله (1370) تاریخ ادبیات در ایران، جلد1و 5، تهران: فردوس.
صفوی، کوروش (1373) از زبان‌شناسی به ادبیات، تهران: چشمه.
فروزان‌فر، بدیع‌الزمان (1390) مثنوی مولوی، تهران: زوّار.
قبادیانی، ابومعین ناصرخسرو (1384) دیوان اشعار، به تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.
کریمی، امیربانو (1372) مقدمۀ دیوان فیاض لاهیجی، تهران: دانشگاه تهران.
لاهیجی، فیاض (1372) دیوان فیاض، به کوشش امیربانوی کریمی،تهران: دانشگاه تهران.
لاهیجی، فیاض (1383) گوهر مراد، تصحیح زین‌العابدین قربانی، تهران: سایه.
مطهری، مرتضی (1388) کلیات علوم اسلامی: منطق‌ـ فلسفه، تهران: صدرا.
معین، محمد (1388) فرهنگ فارسی معین، جلد 5، تهران: امیرکبیر.
نعمه، عبدالله (1367) فلاسفۀ شیعه، ترجمه سید جعفر غضبان، تهران: سازمان انتشارات انقلاب اسلامی.
واله داغستانی، علیقلی‌خان (1391) ریاض‌الشعرا، تصحیح، مقدمه و فهرست‌ها ابوالقاسم رادفر و گیتا اشیدری، 2 جلد، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالب فرهنگی.
هادی، اکبر (1363) شرح حال میرداماد و میرفندرسکی، اصفهان: میثم تمّار.
مقالات
داداشی، ایرج. (1393). سروده‌های حکیم میرفندرسکی. مجلۀ جاویدان خرد، (26)، 55ـ 82.
نوری، مرجان. (1394). بررسی آثار و اندیشه‌های میرفندرسکی. کنفرانس جهانی افق‌های نوین در علوم انسانی، آینده پژوهش و توانمند سازی، 330ـ 343.
_||_Books
The Holy Quran. Ashtiani, Seyyed Jalaluddin (1984) Selections from the works of the divine sages of Iran, Qom: Islamic Propaganda of the Seminary of Qom.
Ashtiani, Seyyed Jalaluddin (1988) Introduction to Al-Shawahed al-Rubabiyya, Qom: Islamic Propaganda of Alima Qom.
Darabi, Abbas Sharif (1993) Tohfe al-Murdad, Tehran: Al-Zahra.
Dehkhoda, Ali Akbar (1993) Dictionary, Tehran: University of Tehran.
Ebrahimi Dinani, Gholamhossein (1997) The Story of Philosophical Thought in the Islamic World, Volume 1, Tehran: New Design.
Forozanfar, Badi al-Zaman (2010) Masnavi Molavi, Tehran: Zovar.
Hadi, Akbar (1984) Biography of Mirdamad and Mirfenderski, Isfahan: Maysham Tammar.
Halabi, Ali Asghar (1994) History of Philosophy in Iran and the Islamic World, Tehran: Asatir.
Karimi, Amirbanu (1993) Fayyaz Lahiji Divan, Tehran: University of Tehran.
Lahiji, Fayaz (1993) Divan Fayaz, by the efforts of Amirbanoui Karimi, Tehran: University of Tehran.
Lahiji, Fayaz (2004) Gohar Murad, edited by Zainul Abdin Ghorbani, Tehran: Sayeh.
Moin, Mohammad (2008) Farhang Farsi Moin, Volume 5, Tehran: Amirkabir.
Motahari, Morteza (2009) Generalities of Islamic Sciences: Logic-Philosophy, Tehran: Sadra.
Nameh, Abdullah (1988) Shia Philosophers, translated by Seyyed Jafar Ghadban, Tehran: Islamic Revolution Publishing Organization.
Ohadi Hosseini Deqaqi Belyani, Taghiuddin Mohammad (2010) Arafat al-Ashafin and Arsat al-Arifin, edited by Zabihullah Sahib Kari and Amina Fakhr Ahmad, 8 volumes, Tehran: Research Center for Written Heritage and Library, Museum and Document Center of the Islamic Council.
Qabadiani, Abu Mo'in Nasser Khosro (2005) Divan of Poems, edited by Mojtaba Minavi and Mehdi Mohaghegh, Tehran: University of Tehran.
Safa, Zabihullah (1977) History of Literature in Iran, Volume 3, Tehran: Sokhn.
Safa, Zabihullah (1991) History of Literature in Iran, Volumes 1 and 5, Tehran: Ferdous.
Safavi, Korosh (1994) from linguistics to literature, Tehran: Cheshme.
Valeh Daghestani, Aliqli Khan (2011) Riaz Al-Shaara, correction, introduction and lists by Abolqasem Radfar and Gita Ashidari, 2 volumes, Tehran: Research Institute of Humanities and Cultural Materials.
Zarinkoob, Abdul Hossein (2004) Siri in Persian Poetry, Tehran: Sokhn.
Articles
Dadashi, Iraj (2013). Hakim Mirfendersky's poems. Javidan Kherad Magazine, (26), 82-55.
Light, Marjan. (2014). Review of Mirfendersky's works and ideas. World Conference on New Horizons in Human Sciences, Future Research and Empowerment, 343-330.
