تحلیل گفتمان لیبرالیستی شعر «به علی گفت مادرش روزی» از فروغ فرخزاد بر پایۀ نظریۀ گفتمان لاکلا و موفه

الموضوعات :

سمیه رحمانی فام ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.)
آرش مشفقی ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.)
ناصر علیزاده خیاط ³ (استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.)

تاريخ الإرسال : 19 الخميس , شوال, 1441 تاريخ التأكيد : 21 الأحد , ذو القعدة, 1441 تاريخ الإصدار : 23 الأربعاء , ذو القعدة, 1443

الکلمات المفتاحية: فروغ فرخزاد, تحلیل گفتمان, لاکلا و موفه, لیبرالیسم, دال و مدلول,

ملخص المقالة :

لیبرالیسم که غالباً از آن به عنوان ایدئولوژی دوره های مدرن یاد شده است از جمله مفاهیمی است که از عصر مشروطه تا به حال بر تحولات اجتماعی و سیاسی کشور ایران تأثیر داشته و شاهد ظهور گسترده آن در ادبیات نیز هستیم. سخن کاوی یا تحلیل گفتمان هم نوعی مطالعه میان رشته ای است که به تجزیه و تحلیل کلام می پردازد و منجر به خوانش عمیق آثار ادبی می شود. این پژوهش بر مبنای نظریه تحلیل گفتمان لاکلا و موفه سعی بر این دارد تا مفصل بندی مفاهیم لیبرالیستی را برای هویت بخشیدن به آن در دورۀ معاصر بر اساس شعر به علی مادرش گفت روزی از فروغ فرخزاد، نشان دهد. بر اساس این نظریه هدف اصلی گفتمان لیبرالیستی، رقابت با گفتمان حاکم برای تثبیت آزادی و استقلال به عنوان دال مرکزی این گفتمان می باشد و همچنین با مفصل بندی مدلول های شناور سنت شکنی و مبارزه برای آزادی به دنبال هویت بخشی خود است. این گفتمان با اسطوره سازی انسان مبارز که همان ماهی و علی که به عنوان کودک درون فروغ فرخزاد می باشد سوژه سیاسی خود را یافته و هژمونی گفتمان حاکم را به چالش می کشد تا بتواند نظم خود را در جامعه حاکم سازد. روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی است و داده های پژوهش با استفاده از شیوه تحلیل محتوا و شیوۀ کتابخانه ای و سندکاوی بررسی شده است.

المصادر:

کتاب‌ها

آربلاستر، آنتونی (1377) ظهور و سقوط لیبرالیسم غرب، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.

آشوری، داریوش (1373) دانش‌نامه سیاسی، ویرایش دوم، تهران: نشر مروارید.

بشیریه، حسین (1380) تاریخ اندیشه‌های سیاسی قرن بیستم، جلد 1، چاپ 3، تهران: نشر نی.

بهرام پور، شعبانعلی (1379) مقدمه تحلیل انتقادی گفتمان، چاپ 1، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.

تاجیک، محمدرضا (1383) گفتمان: پادگفتمان و سیاست، چاپ 1، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه انسانی.

حسینی‌زاده، سیدمحمدعلی (1386) اسلام سیاسی در ایران، قم: دانشگاه مفید.

حقیقت، سیدصادق (1387) روش‌شناسی علوم سیاسی، قم،: دانشگاه مفید.

سلطانی، علی اصغر (1391) قدرت، گفتمان و زبان، چاپ 3، تهران: نشر نی.

شاپیرو، جان سالوین (1380) لیبرالیسم: معنا و تاریخ آن، ترجمۀ محمدسعید حنایی، تهران: نشر مرکز.

فرخزاد، فروغ (1368) مجموعه کامل اشعار، چاپ 1، آلمان: انتشارات نوید.

لایون، دیوید (1380) پسامدرنیته، ترجمه محسن حکیمی، تهران: آشتیان.

مک دانل، دایان (1380) مقدمه‌ای بر نظریه گفتمان، چاپ 1، ترجمۀ حسینعلی نوذری، تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان.

میرفخرایی، تژا (1383) فرآیند تحلیل گفتمان، چاپ 2، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه.

یورگنس، ماریان، فیلیپس، لوییز (1389) نظریه و روش در تحلیل گفتمان، چاپ 1، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نشر نی.

مقالات

الیوت، تی . اس. (1383). سنت و ذوق فردی (گزارشی از مقاله). ترجمه سعید سعیدپور. مجلۀ گوهران، (6)، 113-111.

جمادی، سیاوش. (1385). انسان تا هست. ماهنامه خردنامه، 3(5)، 61-48.

حسینی زاده، محمدعلی. (1383). نظریه گفتمان و تحلیل سیاسی. فصلنامه علوم سیاسی، 7(4)، 181-212.

سلطانی، علی اصغر. (1383). تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش. فصلنامه علوم سیاسی، 7(28)، 153-180.

سلیمی، اصغر. (1383). گفتمان در اندیشه فوکو. کیهان فرهنگی، (219)،55-50.

فاضلی، محمد. (1383). گفتمان و تحلیل گفتمان انتقادی. پژوهشنامۀ علوم انسانی و اجتماعی، 4(14)، 106-80.

فیلیپ، مارک. (1381). میشل فوکو. فصلنامه سیاسی- اجتماعی گفتمان، ترجمه یعقوب موسوی، (5)، 157-178.

کسرایی، محمدسالار، پوزش شیرازی، علی. (1388). نظریه گفتمان لاکلا و موفه ابزاریکارآمد در فهم و تبیین پدیده‌های سیاسی. فصلنامه سیاست، 39(3)، 339-360.

لطفی پورساعدی، کاظم. (1372). درآمدی به سخن کاوی. مجله زبان‌شناسی، 10(1)، 40-9.

مقدمی، محمدتقی. (1390). نظریه تحلیل گفتمان لاکلا و موفه و نقد آن. معرفت فرهنگی اجتماعی، 2 (2پیاپی 6)، 124-91.

پایان‌نامه

خلجی، عباس. (1386). ناسازه‌های نظری و ناکامی سیاسی گفتمان اصلاح‌طلبی (1374-1376)، پایان نامه دکتری علوم سیاسی دانشگاه تهران.

منابع لاتین

Howarth, David (2000) Discourse, Buckingham, Open: University Press.

Laclau, Ernesto & Mouffe, Chantal (2001) Hegemony and Socialist Strategy, Towards a Radical Democratic Politics, London: Verso.

Laclau, Ernesto & Mouffe, Chantal (2002) Antonio Gramsci, Critical Assessment of leading Political Philosophers, London: Routledge.

Laclau, Ernesto (1994) The Making of Political Identities, London: Verso.

Laclau, Ernesto (1996) Emancipation, London: Verso Smith.

William & Lockwood, John (1976) Chambers Murray Latin-English Dictionary, Morrison & Gibb Ltd London and Edinburg.

Books

Arblaster, Anthony (1998) The Rise and Fall of Western Liberalism, translated by Abbas Mokhber, Tehran: Markaz Publishing.

Ashouri, Dariush (1994) Political Encyclopedia, Second Edition, Tehran: Morvarid Publishing.

Bahrampour, Shaban Ali (2000) Introduction to Critical Discourse Analysis, 1st Edition, Tehran: Center Studies and Media Research.

Bashirieh, Hossein (2001) History of Twentieth Century Political Thoughts, Volume 1, Edition 3, Tehran: Ney Publishing.

Farrokhzad, Forough (1989) Complete collection of poems, 1st edition, Germany: Navid Publications.

Haghighat, Seyed Sadegh (2008) Methodology of Political Science, Qom: Mofid University.

Hosseinizadeh, Seyed Mohammad Ali (2007) Political Islam in Iran, Qom: Mofid University.

Jurgens, Marian, Phillips, Louise (2010) Theory and Method in Discourse Analysis, 1st Edition, translated by Hadi Jalili, Tehran: Ney Publishing.

Lyon, David (2001) Postmodernity, translated by Mohsen Hakimi, Tehran: Ashtian.

McDonnell, Dayan (2001) Introduction to Discourse Theory, 1st Edition, translated by Hossein Ali Nozari, Tehran: Farhang Goftman Publications.

Mirfakhraei, Teja (2004) Discourse Analysis Process, 2nd Edition, Tehran: Center for Media Studies and Research.

Shapiro, John Salvin (2001) Liberalism: Its Meaning and History, translated by Mohammad Saeed Hanaei, Tehran: Markaz Publishing.

Soltani, Ali Asghar (2012) Power, Discourse and Language, 3rd Edition, Tehran: Ney Publishing.

Tajik, Mohammad Reza (2004) Discourse: Anti-Discourse and Politics, 1st Edition, Tehran: Institute for Human Research and Development.

Articles

Elliott, T.S. .(2004). Tradition and individual taste (report from the article). Translated by Saeed Saeedpour. Gohran Magazine, (6), 113-111.

Fazeli, Mohammad (2004). Discourse and Critical Discourse Analysis. Journal of Humanities and Social Sciences, 4 (14), 106-80.

Hosseinizadeh, Mohammad Ali (2004). Discourse theory and political analysis. Political Science Quarterly, 7 (4), 181-212.

Jamadi, Siavash (2006). Man is up. Wisdom Monthly, 3 (5), 61-48.

Kasraei, Mohammad Salar, Poozesh Shirazi, Ali. (2009). Laclau and Mouffe's theory of discourse is an effective tool in understanding and explaining political phenomena. Politics Quarterly, 39 (3), 339-360.

Lotfi Poursaedi, Kazem. (1993). An income from mining. Journal of Linguistics, 10 (1), 40-9.

Moghaddami, Mohammad Taqi (2011). The theory of Laclau and Mouffe discourse analysis and its critique. Socio-cultural knowledge, 2 (2 consecutive 6), 124-91.

Philip, Mark. (2002). Michelle Foucault. Socio-Political Quarterly of Goftman, translated by Yaghoub Mousavi, (5), 157-178.

Salimi, Asghar (2004). Discourse in Foucault's thought. Cultural Universe, (219), 55-50.

Soltani, Ali Asghar (2004). Discourse analysis as theory and method. Political Science Quarterly, 7 (28), 153-180.

Theses

Khalaji, Abbas. (2007). Theoretical mismatches and political failures of reformist discourse (1997-1997), PhD thesis, University of Tehran.

Latin reference

Howarth, David (2000) Discourse, Buckingham, Open: University Press.

Laclau, Ernesto & Mouffe, Chantal (2001) Hegemony and Socialist Strategy, Towards a Radical Democratic Politics, London: Verso.

Laclau, Ernesto & Mouffe, Chantal (2002) Antonio Gramsci, Critical Assessment of leading Political Philosophers, London: Routledge.

Laclau, Ernesto (1994) The Making of Political Identities, London: Verso.

Laclau, Ernesto (1996) Emancipation, London: Verso Smith.

William & Lockwood, John (1976) Chambers Murray Latin-English Dictionary, Morrison & Gibb Ltd London and Edinburg.