بررسی ‌نقش تصویرهای مجازی در زبان تصویری و هنری «طومار شیخ شرزین»

الموضوعات :

زهره فدایی وشکی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
ماه نظری ² (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)

تاريخ الإرسال : 24 الثلاثاء , ذو الحجة, 1442 تاريخ التأكيد : 07 الأربعاء , ربيع الأول, 1443 تاريخ الإصدار : 18 الإثنين , شعبان, 1443

الکلمات المفتاحية: طومار شیخ شرزین, تصویرهای مجازی, زبان تصویری, جلوه‌های هنری,

ملخص المقالة :

ادبیّات متعالی، جلوه‌ای از بیان هنری است. تصویرهای بلاغی و توصیفات هنری در آفرینش جلوه‌های زیبا‌شناسی متون ادبی و نمایشی، نقش سازنده و تأثیرگذاری دارند. طومار شیخ ‌شرزین، از نمونه‌ آثار فاخر هنری معاصر است که کارگردان و نویسندۀ صاحب ‌سبک و خوش‌فکر، بهرام بیضایی با خلّاقیّت‌های ذهنی و بلاغت‌های تصویری، آن را به زبان شاعرانه و در قالب فیلم‌نامه به نگارش درآورده است. در این پژوهش، نقش مهم و مؤثّر تصویرهای مجازی و عناصر برجسته‌ساز زبان ادبی در شکل‌گیری زبان تصویری، هنری و صحنه‌‌های نمایشی اثر با روش توصیفی ـ تحلیلی به شیوۀ متن‌پژوهشی و بر مبنای سبک‌شناسی ادبی انجام شده است. کاربرد تصویرهای مجازی در انواع تصویر‌های تشبیهی، استعاری، کنایی، تمثیلی، پارادوکسی، حس‌آمیزی، وارونگی (عکس) و طعن‌گونگی (آیرونی) در التذاذ روحی، اقناع حظّ زیباشناسی و القای مفاهیم ارزشی فیلم‌نامه سهم عمده‌ای داشته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که فیلم‌نامۀ طومار شیخ‌ شرزین از بن‌مایه‌های ارزشمند فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی، گونه‌های مختلف تصویرهای مجازی و صحنه‌های زیبای نمایشی برخوردار است و با شاخص چندلایگی زبان هنری در حفظ و تداوم فرهنگ اصیل ایرانی، زبان و ادب فارسی و جلوه‌های زیباشناسی ادبیّات نمایشی، جایگاه ارزشمندی یافته است.

المصادر:

کتاب‌ها

احمدی، بابک (1385) از نشانه‌های تصویری تا متن، چاپ ششم، تهران: نشر مرکز.

امیری، نوشابه (1397) بهرام بیضایی؛ جدال با جهل، چاپ پنجم، تهران: نشر ثالث.

براهنی، رضا (1371) طلا در مس، چاپ سوم، تهران: کتاب زمان.

بیضایی، بهرام (1385) طومار شیخ‌شرزین، چاپ هفتم، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.

خلج، منصور (1381) نمایشنامه‌نویسان ایرانی (از آخوندزاده تا بیضایی)، چاپ اوّل، تهران: اختران.

داد، سیما (1395) فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ هفتم، تهران: آگاه.

زرّین کوب، حمید (1367) مجموعه مقالات، چاپ اوّل، تهران: علمی.

شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1397) صور خیال در شعر فارسی، چاپ بیستم، تهران: آگاه.

شمیسا، سیروس (1371) بیان، چاپ دوم، تهران: فردوس.

شمیسا، سیروس (1373) کلیّات سبک‌شناسی، چاپ دوم، تهران: آگاه.

عقدایی، تورج (1381) نقش خیال (بیان در شعر فارسی)، چاپ اوّل، زنجان: انتشارات نیکان کتاب.

فتوحی، محمود (1397) بلاغت تصویر، چاپ پنجم، تهران: سخن.

فتوحی، محمود (1398) سبک‌شناسی؛ نظریه‌ها؛ رویکردها و روش‌ها، چاپ چهارم، تهران: سخن.

فضیلت، محمود (1390) زبان تصویر، چاپ اوّل، تهران: زوّار.

میرصادقی، میمنت (1376) واژه نامۀ هنر شاعری، تهران: کتاب مهناز.

وحیدیان کامیار، تقی (1379) بدیع از دیدگاه زیبایی‌شناسی، چاپ اوّل، تهران: نشر دوستان.

وحیدیان کامیار، تقی (1383) زبان چگونه شعر می‌شود، مشهد: سخن‌گستر.

مقالات

پروینی، خلیل. (1380). نگاهی به متن ادبی و اجزای تشکیل‌دهندۀ آن، مجلّۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 47 و 46(158 و 159)، 167-188.

خجسته، مژگان و کرمی، محمّدحسین. (1399). تار و پود تازگی (شگردهای هنری صائب در خلق تعابیر تازه با تأکید بر صورخیال در جلد اوّل دیوان). فصل‌نامۀ عملی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیّات فارسی (دهخدا)، 12(46)، 209-236.

نوروزی، یعقوب و آب‌برین، سیف الدین. (1396). بحثی در ترجمۀ شعر و دشواری انتقال ایماژهای شاعرانه و موسیقی شعر. فصل‌نامۀ پژوهش‌های ادبی و بلاغی، 5(4)، 107-122.

Books

Aghdaei, Touraj (2002) The Role of Imagination (Expression in Persian Poetry), First Edition, Zanjan: Nikan Book Publications.

Ahmadi, Babak (2006) From Visual Signs to Text, Sixth Edition, Tehran: Markaz Publishing.

Amiri, Soda (2019) Bahram Beizai; Controversy with Ignorance, Fifth Edition, Tehran: Third Edition.

Beizai, Bahram (2006) Sheikh Sharzin Scroll, 7th Edition, Tehran: Roshangaran Publications and Women's Studies.

Braheni, Reza (1993) Gold in copper, Third Edition, Tehran: Book of Time.

Dad, Sima (2016) Dictionary of Literary Terms, seventh edition, Tehran: Agah.

Fazilat, Mahmoud (2011) The Language of Image, First Edition, Tehran: Zovar.

Fotouhi, Mahmoud (2019) Picture Rhetoric, Fifth Edition, Tehran: Sokhan.

Fotouhi, Mahmoud (2020) Stylistics; theories; Approaches and Methods, Fourth Edition, Tehran: Sokhan.

Khalaj, Mansour (2002) Iranian playwrights (from Akhundzadeh to Beizai), first edition, Tehran: Akhtaran.

Mirsadeghi, Meymant (1997) Dictionary of Poetic Art, Tehran: Mahnaz Book.

Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (2019) Images of Imagination in Persian Poetry, 20th Edition, Tehran: Agah.

Shamisa, Sirus (1993) Expression, Second Edition, Tehran: Ferdows.

Shamisa, Sirus (1995) Generalities of Stylistics, Second Edition, Tehran: Agah.

Vahidian Kamyar, Taghi (2000) Innovative from the point of view of aesthetics, first edition, Tehran: Dost Publishing.

Vahidian Kamyar, Taghi (2004) How Language Becomes Poetry, Mashhad: Sokhogostar.

Zarrinkoob, Hamid (1988) Collection of Articles, First Edition, Tehran: Scientific.

Articles

Khojasteh, Mojgan and Karami, Mohammad Hossein. (2021). The fabric of novelty (Saeb's artistic tricks in creating new interpretations with emphasis on imagination in the first volume of the Divan). Scientific Quarterly of Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 12 (46), 209-236.

Nowruzi, Yaqub and Abubrin, Saifuddin. (2018). Discussion on the translation of poetry and the difficulty of transmitting poetic images and poetry music. Journal of Literary and Rhetorical Research, 5 (4), 107-122.

Parvini, Khalil (2002). A Look at the Literary Text and Its Components, Journal of the Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, 47 and 46 (158 and 159), 167-188.