تجلّی قرآن و حدیث در سعادت نامۀ شیخ محمود شبستری

الموضوعات :

حمید عدالت فر ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فارس، ایران.)
سید محسن ساجدی راد ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فارس، ایران.)
محمدعلی آتش سودا ³ (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فارس، ایران.)

تاريخ الإرسال : 04 الأحد , جمادى الثانية, 1442 تاريخ التأكيد : 12 الأربعاء , رجب, 1442 تاريخ الإصدار : 18 الإثنين , شعبان, 1443

الکلمات المفتاحية: حدیث, شیخ محمود شبستری, عرفان, سعادت‌نامه, قرآن,

ملخص المقالة :

قرآن، نوری است از نور النوّر به پیامبر گرامی اسلام به واسطۀ جبرییل امین نازل شده است. این کتاب آسمانی چارچوب و اساس دین اسلام را تشکیل می دهد، لذا نخستین کتاب و راهنمای اصلی مسلمین است. قرآن و حدیث پیامبر و ائمۀ اطهار، فرقان و جان مایۀ فرهنگ مسلمانان بوده و در زندگی آنان راه جُسته است. آثار ادبی و هنری و عرفانی مسلمانان با استناد به قرآن و احادیث نبوی، سندیت پیدا می کند. ادبیات و زبان فارسی نیز از آن بهره مند گردیده است. از جمله آثار ادبی و عرفانی، کتاب سعادت نامه شیخ الاسلام شیخ محمود شبستری، فقیه و عارف برجستۀ سدۀ هشتم هجری را می توان نام برد. این منظومه دارای سه هزار بیت و هشت باب در قالب مثنوی و در وزن خفیف حدیقه الحقیقه سنائی سروده شده است که هر باب دارای فصل ها و حکایات و تمثیلات می باشد. این منظومه دربارۀ معرفت ذات واجب الوجود و صفات و اسما و افعال خداوند است. این مقاله به روش (توصیفی- تحلیلی) می کوشد تا تاثیر بلاغی از شگرهای ادبی و اثرپذیری واژگانی را در بهره مندی از آیات قرآن و احادیث نشان دهد.

المصادر:

کتاب‌ها

قرآن کریم.

ابن ابی جمهور، محمّد بن زین الدّین (1405ق) عوالی اللئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینئه، ترجمۀ عراقی، چاپ اول، قم: دار سیّدالشّهداء لِلنشر.

ابن بابویه، محمّد بن علی (1413 ق) من لایحضره الفقیه، به کوشش علی اکبرغفاری، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به مجامع مدرّسین حوزۀ علمیه قم.

بلخی، مولانا جلال الدّین محمّد (1374) مثنوی معنوی، به تصحیح نیکلسون، تهران: نشر عرفان.

پاینده، ابوالقاسم (1382) نهج الفصاحه، تهران: دنیای دانش.

جلالی ناعینی، محمد رضا (1365) تاریخ جمع قرآن کریم، چاپ اول، تهران: انتشارات گلگشت نشر نقره.

حافظ برسی، رجب بن محمّد (1422ق) مشارق انوار ‌الیقین فی حقایق اسرار امیرالمومنین (ع)، به اهتمام سیّدعلی عاشور، چاپ اول، تهران: اعلمی.

حلبی، علی اصغر (1377) تجلّی قرآن و حدیث در ادبیات فارسی، چاپ پنجم، تهران: اساطیر.

دزفولیان، کاظم (1384) گلشن راز شیخ محمود شبستری، تهران: نشر طلایه.

قبادیانی، ناصر خسرو (1393) دیوان اشعار، به اهتمام مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

راستگو، سیّد محمّد (1392) تجلّی قرآن و حدیث در شعر فارسی، چاپ دهم، تهران: سمت.

زرین کوب، عبدالحسین (1386) سر نی، چاپ یازدهم، تهران: نشر علمی.

شبستری، شیخ محمود (1376) گلشن راز، به اهتمام کاظم دزفولیان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

صدرالدّین شیرازی، محمّد بن ابراهیم (1386) شرح اصول کافی، چاپ اول، تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

صفا، ذبیح الله (2535) تاریخ ادبیات در ایران، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

لاهیجی، شمس‌الدین محمد (1337) مفاتیح الاعجاز، مقدمه کیوان سمیعی، تهران: انتشارات محمودی.

لاهیجی، شمس‌الدین محمد (1337) مفاتیح ‌الاعجاز، مقدمه محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: انتشارات زوار.

کراچی، علامه محمد بن علی (بی تا) ترجمۀ کنز الفوائد، به کوشش محمّدباقر کمره‌ای، ایران: ناشر (بی نا).

کلینی، محمّد بن یعقوب (1407ق) الکافی، تصحیح علی اکبر غفّاری، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیّه.

مجذوب تبریزی، محمّد (1387) الهدایا لشیعه ائمه الهدی، به کوشش درایتی، چاپ اول، تهران: دارالحدیث.

مجلسی، محمّد تقی بن مقصودعلی (1403 ق) بحارالانوار، به اهتمام موسوی کرمانی و اشتهاری، چاپ دوم، قم: موسسة فرهنگی اسلامی کوشانبور.

مجلسی، محمّد باقر بن محمّد تقی (1406 ق) روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، به کوشش جمعی از محقّقان، چاپ دوم، بیروت: دارالحیاء الثراث العربی.

موذنی، علی محمد (1372) در قلمرو آفتاب، چاپ اول، تهران: انتشارات قدیانی.

موحد، صمد (1365) مجموعه آثار شیخ محمود شبستری، تهران: نشر طهوری.

وری، حسین بن محمّدتقی (1408 ق) مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، چاپ اول، قم: موسسة آل‌البیت علیه السّلام.

Books

The Holy Quran.

Balkhi, Maulana Jalaluddin Mohammad (1996) Masnavi Manavi, edited by Nicholson, Tehran: Erfan Publishing.

Dezfulian, Kazem (2005) Golshan Raz Sheikh Mahmoud Shabestari, Tehran: Talaieh Publishing.

Ghobadiani, Nasser Khosrow (2014) Poetry Divan, by Mojtaba Minavi and Mehdi Mohaghegh, Tehran: Tehran University Press.

Hafiz Barsi, Rajab Ibn Muhammad (2001) Mashreq Anwar Al-Yaqeen Fi Haqeeqiq Asrar Amir Al-Momenin (AS), by Seyyed Ali Ashour, First Edition, Tehran: Alami.

Halabi, Ali Asghar (1998) The Manifestation of Quran and Hadith in Persian Literature, Fifth Edition, Tehran: Myths.

Ibn Abi Jumhur, Muhammad ibn Zayn al-Din (1985) Awali al-La'ali al-Aziziyya fi al-Hadith al-Diniyah, Iraqi translation, first edition, Qom: Dar al-Sayyid al-Shuhada for publication.

Ibn Babawiyyah, Muhammad ibn Ali (1993) Man Layehdhra al-Faqih, by Ali Akbar Ghaffari, second edition, Qom: Islamic Publications Office affiliated with the teachers' associations of the seminary of Qom.

Jalali Naeini, Mohammad Reza (1986) The History of Collecting the Holy Quran, First Edition, Tehran: Golgasht Publications, Silver Publishing.

Karachi, Allama Mohammad Ibn Ali (unpublished) Translated by Kanz al-Fawid, edited by Mohammad Baqir Kamrahai, Iran: Publisher (unpublished).

Klini, Mohammad Ibn Ya'qub (1987) Al-Kafi, edited by Ali Akbar Ghaffari, fourth edition, Tehran: Islamic Library.

Lahiji, Shamsuddin Mohammad (1959) Mafatih al-Ijaz, Introduction by Keyvan Samiei, Tehran: Mahmoudi Publications.

Lahiji, Shamsuddin Mohammad (1959) The Keys of Miracle, Introduction by Mohammad Reza Barzegar Khaleghi and Effat Karbasi, Tehran: Zavar Publications.

Majlisi, Mohammad Baqir bin Mohammad Taqi (1986) Rozat al-Muttaqin fi Sharh min La Yahdhra al-Faqih, by the collective efforts of scholars, second edition, Beirut: Dar al-Haya al-Tharath al-Arabi.

Majlisi, Mohammad Taqi Ibn Maghsoud Ali (1983) Baharalanvar, by Mousavi Kermani and Ashtari, Second Edition, Qom: Islamic Cultural Institute of Kushanbor.

Majzoob Tabrizi, Mohammad (2008) Al-Hedaya Lia'a of the Imams of Al-Huda, by the effort of Drayati, first edition, Tehran: Dar al-Hadith.

Moazani, Ali Mohammad (1994) in the realm of the sun, first edition, Tehran: Ghadyani Publications.

Movahed, Samad (1986) Collection of works of Sheikh Mahmoud Shabestari, Tehran: Tahoori Publishing.

Payende, Abolghasem (2003) Nahj al-Fasaha, Tehran: The World of Knowledge.

Rastgoo, Seyyed Mohammad (2013) Manifestation of Quran and Hadith in Persian Poetry, Tenth Edition, Tehran: Samat.

Sadr al-Din Shirazi, Mohammad Ibn Ibrahim (2007) Description of Sufficient Principles, First Edition, Tehran: Institute of Cultural Studies and Research.

Safa, Zabihollah (2535) History of Literature in Iran, Second Edition, Tehran: University of Tehran Press.

Shabestari, Sheikh Mahmoud (1997) Golshan Raz, by Kazem Dezfulian, Tehran: University Publishing Center.

Wari, Hussein Ibn Muhammad Taqi (1988) Mustadrak al-Wasa'il wa Mustanbat al-Masa'il, first edition, Qom: Al-Bayt Institute, peace be upon him.

Zarrinkoob, Abdolhossein (2007) Secret of straw, 11th edition, Tehran: Scientific publication.