بررسی و مقایسه لذّت و شادی از منظر ابن سینا، مولوی و حافظ

الموضوعات :

مسعود پرتوی نژاد فومنی ¹ ( دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی گرایش ادبیات غنایی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران. )
محمدرضا شاد منامن ² ( استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران. )
علی رضا نیکویی ³ ( استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران. )

تاريخ الإرسال : 14 الثلاثاء , ذو الحجة, 1441 تاريخ التأكيد : 14 الأربعاء , محرم, 1442 تاريخ الإصدار : 18 الأربعاء , جمادى الأولى, 1443

الکلمات المفتاحية: لذت, شادی, حافظ, مولوی, ابن سینا,

ملخص المقالة :

این مقاله برآن است که لذت و شادی را از منظر نمط هشتم اشارات و تنبیهات ابن سینا، دانشمند بزرگ ایران اسلامی و جهان (علم، فلسفه و منطق، طب و حکمت). با اشعار مولوی شاعر بزرگ ایران و دنیا به عنوان یک عالم عارف و اندبشمند متفکر در اندیشۀ اسلامی و حافظ، شاعر و غزل سرای بزرگ قرن هشتم بررسی و مقایسه نماید. با عنایت به اهمیت مسئله و تأثیر هر سه اندیشمند در بحث علم، فلسفه و عرفان اسلامی تحقیق در این مورد ضروری می نمود. با این فرضیه که زبان عرفان ابن سینا در نمط هشتم با زبان مولوی در دیوان شمس و مثنوی و غزلیات حافظ در دیوانش مشابهت معناداری دارد به این سؤال مهم پاسخ می دهیم که آیا زبان مولوی و حافظ در اشعارشان با ابن سینا دربارۀ لذت و شادی چگونه است؟ ما با آوردن مستندات به روش تحلیلی-توصیفی از نمط هشتم اشارات و تنبیهات ابن سینا و اشعار مولوی در دیوان شمس و مثنوی و غزلیاتی از دیوان حافظ به این نتیجه رسیدیم که اشعار مولوی در دو اثر بزرگ فوق‌الذکر و غزلیات حافظ با مفاهیم نمط هشتم اشارات و تنبیهات در مورد لذت و شادی و مترادفات آن تشابه معناداری دارد.

المصادر:

کتاب‌ها

قرآن کریم.

نهج البلاغه.

آیزنک، مابل (1375) روان شناسی شادی، ترجمۀ مهرداد فیروز بخت و خشایار بیگی، تهران: نشر بدر.

ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبدالله بن حسن بن علی (1368) اشارات و تنبیهات، تصحیح دکتر حسن ملکشاهی، تهران: انتشارات سروش.

بهادری‌نژاد، محمدعلی (1374) شادی و زندگی، تهران: نشر دایره. ثمالی، سپیده (1380) جشن و شادی در منش ایرانی، به کوشش رضا مرادی غیاث‌آبادی، تهران: نشر نوید.

جامی، نورالدین عبدالرحمن بن احمد بن محمد (1375) تحفه‌الابرار، تصحیح دکتر سید محمدباقر کمال الدینی، تهران: نشر کمالی.

حافظ، شمس‌الدین محمد (1358) دیوان، تصحیح پرویز ناتل خانلری، تهران: نشر بنیاد فرهنگ ایران.

سعدی، مشرف الدین مصلح بن عبدالله شیرازی (1386) بوستان، به کوشش تورج عقدایی و محمدرضا برزگر خالقی، تهران: انتشارات زوار.

سهروردی، شهاب‌الدین (1373) مجموعه مصنفات، تصحیح و مقدمه سیدحسن نصر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

شمس تبریزی، محمد بن علی بن ملک داد تبریزی (1387) غزلیات شمس، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی تهران: انتشارات سخن.

عطار، فریدالدین ابوحامد محمد (1379) دیوان غرلیات، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: دانشگاه تهران.

عطاری کرمانی، عباس (1387) دیوان کامل و جامع هدیه حافظ، تهران: نشر آسیم.

عین‌القضات همدانی، عبدالله بن محمد بن علی میانجی همدانی (1362) نامه‌های عین‌القضات، به اهتمام علی نقی منزوی، تهران: چاپ بنیاد فرهنگ ایران.

قمی، شیخ عباس (1389) مفاتیح‌الجنان، تهران: انتشارات پیام آزادی.

مجلسی، علامه محمدباقر (1372) بحارالانوار، تهران: انتشارات اسلامیه. معین، محمد (1386) فرهنگ‌نامه، تهران: نشر نوید.

موحد، محمدعلی (1375) شمس تبریزی، تهران: طرح نو.

مولانا، جلال‌الدین محمد بلخی (1378) مثنوی، دفتر اول، شرح کریم زمانی، تهران: انتشارات اطلاعات.

مولانا، جلال‌الدین محمد بلخی (1363) کلیات شمس، با مقدمه بدیع‌الزمان فروزانفر، جزء اول تا ششم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

ولایتی، علی اکبر و محمدی، سجاد (1392) ابن سینا، تهران: ناشر امیرکبیر.

مقالات

باقری خلیلی، علی اکبر (1386) شادی در فرهنگ و ادب ایرانی، فصل نامه مطالعات ملی، شمارۀ دو، صص 53-80.

آسیابادی، علی محمد و علیپور، زهرا (1388) شادی و خوشدلی نزد شمس، پژوهشنامه ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، شمارۀ سیزدهم، صص 125 -148.

خادمی، عین‌الله (1389) جستاری دربارۀ چیستی لذت از منظر ابن سینا، مجلۀ فلسفه و کلام اسلام، شمارۀ یک، صص 29-50.

Books

The Holy Quran.

Nahj al-Balaghah.

Eisenhower, Mabol (1996) Psychology of Happiness, translated by Mehrdad Firooz Bakht and Khashayar Beigi, Tehran: Badr Publishing.

Ibn Sina, Abu Ali Hussein Ibn Abdullah Ibn Hassan Ibn Ali (1989) Signs and Punishments, edited by Dr. Hassan Malekshahi, Tehran: Soroush Publications.

Bahadorinejad, Mohammad Ali (1995) Happiness and Life, Tehran: Circle Publishing.

Thamali, Sepideh (2001) Celebration and happiness in Iranian character, by Reza Moradi Ghiasabadi, Tehran: Navid Publishing.

Jami, Noor al-Din Abd al-Rahman ibn Ahmad ibn Muhammad (1996) Tahfa al-Abrar, edited by Dr. Seyyed Mohammad Baqir Kamal al-Dini, Tehran: Kamali Publishing.

Hafez, Shamsuddin Mohammad (1979) Divan, edited by Parviz Natel Khanlari, Tehran: Publication of the Iranian Culture Foundation.

Saadi, Musharraf al-Din Mosleh ibn Abdullah Shirazi (2007) Bustan, by Turaj Aghdaei and Mohammad Reza Barzegar Khaleghi, Tehran: Zavar Publications.

Suhrawardi, Shahabuddin (1994) Collection of works, correction and introduction by Seyed Hassan Nasr, Tehran: Institute of Humanities and Cultural Studies.

Shams Tabrizi, Mohammad Ibn Ali Ibn Malek Dad Tabrizi (2008) Ghazals of Shams, edited by Mohammad Reza Shafiei Kadkani Tehran: Sokhan Publications.

Attar, Farid al-Din Abu Hamed Mohammad (2000) Divan Ghazliat, correction of Badi'at al-Zaman Forouzanfar, Tehran: University of Tehran.

Attari Kermani, Abbas (2008) The Complete and Comprehensive Divan of Hafiz Gift, Tehran: Asim Publishing.

Ein Al-Qozat Hamedani, Abdullah Ibn Mohammad Ibn Ali Mianji Hamedani (1983) Letters of Ein Al-Qozat, by Ali Naghi Manzavi, Tehran: Published by the Iranian Culture Foundation.

Qomi, Sheikh Abbas (2010) Mafatih Al-Jannan, Tehran: Payam Azadi Publications.

Majlisi, Allameh Mohammad Baqer (1993) Baharalanvar, Tehran: Islamic Publications.

Moein, Mohammad (2007) Farhangnameh, Tehran: Navid Publishing.

Movahed, Mohammad Ali (1996) Shams Tabrizi, Tehran: New Design.

Maulana, Jalaluddin Mohammad Balkhi (1999) Masnavi, the first book, Sharh Karim Zamani, Tehran: Information Publications.

Maulana, Jalaluddin Mohammad Balkhi (1984) Generalities of Shams, with an introduction by Badi'at al-Zaman Forouzanfar, volumes one to six, Tehran: Amirkabir Publications.

Velayati, Ali Akbar and Mohammadi, Sajjad (2013) Ibn Sina, Tehran: Amirkabir Publisher.

Articles

Bagheri Khalili, Ali Akbar (2007) Happiness in Iranian Culture and Literature, National Studies Quarterly, No. 2, pp. 53-80.

Asiabadi, Ali Mohammad and Alipour, Zahra (2009) Happiness and joy with Shams, Journal of Lyrical Literature, Sistan and Baluchestan University, No. 13, pp. 125-148.

Khademi, Ainullah (2010) An Essay on What is Pleasure from Ibn Sina's Perspective, Journal of Islamic Philosophy and Theology, No. 1, pp. 29-50.