تحلیل تطبیقی آراء سیاسی ابوالحسن ماوردی و نوشته‌های جوینی در تاریخ جهانگشا

الموضوعات :

پوران پودات ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
مریم صادقی گیوی ² (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
اشرف شیبانی اقدم ³ (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)

تاريخ الإرسال : 21 الأربعاء , جمادى الثانية, 1442 تاريخ التأكيد : 09 الأربعاء , رمضان, 1442 تاريخ الإصدار : 18 الأربعاء , جمادى الأولى, 1443

الکلمات المفتاحية: حاکمیت, فرمانروایی استیلا, جهانگشای جوینی, ابوالحسن ماوردی, الاحکام‌السلطانیه و الولایات الدینیه,

ملخص المقالة :

ابوالحسن ماوردی یکی از نظریه‌پردازان سیاسی قرن پنجم است که نقش مهمّی در تنظیم مبانی قدرت سیاسی دولت اسلامی داشته است. اندیشه‌های سیاسی سیاستگذاران مسلمان در گذر زمان به متون تاریخی نیز راه یافته است. نویسندگان در این پژوهش کوشیده‌اند به روش توصیفی ـ تحلیلی وجوه مشابهت آراء سیاسی ماوردی در باب بایسته‌های حکومت و وظایف زمامداران در کتاب الاحکام السلطانیه و الولایات الدینیه را با تاریخ جهانگشا بررسی نمایند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد مؤلّفه‌های اصلی آراء سیاسی مشترک در دو کتاب الاحکام‌السلطانیه و الولایات الدینیه و تاریخ جهانگشای جوینی در شش محور اصلی حاکمیت، وظایف امام و فرمانروا، برکناری امام و حاکم، فرمانروایان استیلا، سرکوبی مخالفان، دیوانسالاری و نهادهای دولتی قابل بررسی است. در نوشته‌های هر دو نویسنده دستیابی به قدرت و دوام حکومت برای زمامدار به خواست و تأیید الهی است. سه وظیفة اصلی حاکم دین‌پناهی، جهاد و عدالت است. خلیفه و سلطان، در واجب‌الاطاعه بودن، حقوق و وظایف برابرند و سرکوبی دشمنان سیاسی به جهاد تعبیر می‌شود و کارگزاران و نهادهای دولتی کارآمد بر دوام دولت می‌افزایند.

المصادر:

کتاب‌ها

ابن فراء، محمّدبن ‌حسین (1406ق) الاحکام السّلطانیه، چاپ دوم، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.

ابن مسکویه، احمدبن‌محمد،(1370) تهذیب الاخلاق، ترجمه و توضیح علی اصغر حلبی، تهران: نشر اساطیر.

اشپولر، برتولد (1397) تاریخ مغول در ایران، ترجمۀ محمود میرآفتاب، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

بیانی، شیرین (1389) مغولان و حکومت ایلخانی در ایران، تهران: سمت.

پولادی، کمال (1394) تاریخ اندیشه‌های سیاسی در ایران و اسلام، تهران: مرکز.

جوینی، عطاملک بن محمّد (1391) تاریخ جهانگشای جوینی، با مقدمه، تصحیح محمّد قزوینی، تهران: نگاه.

حاتمی، محمّد رضا (1398) مبانی مشروعیّت حکومت از دیدگاه اهل سنّت، تهران: علوم و فنون رازی.

حلبی، علی اصغر (1388) تاریخ اندیشه‌های سیاسی در ایران و اسلام، تهران: اساطیر.

خاتمی، سید محمّد (1380) آئین و اندیشه در دام خودکامگی‌: سیری در اندیشۀ سیاسی مسلمانان در فراز و فرود تمدن اسلامی‌، تهران: طرح نو.

شکوری، ابوالفضل (1384) فلسفۀ سیاسی ابن سینا و تأثیر آن بر ادوار بعدی، تهران: عقل سرخ و نقش و نگار.

صادقی، مریم (1394) نثر فارسی در سپهر سیاست، تهران: نگاه معاصر.

عامری، ابوالحسن (1367) الاعلام بمناقب الاسلام، مترجم حسین منوچهری، احمد شریفی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

فارابی، ابونصر محمّد (1379) اندیشه‌های اهل مدینۀ فاضله، مترجم سید جعفر سجادی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.

فرخی، یزدان (1396) بررسی سیر تحولات دیوان سالاری مغول‌ها در ایران، تهران: نشر امیرکبیر.

فریدونی، علی (1382) اندیشۀ سیاسی ابوالحسن عامری، قم: بوستان کتاب.

قادری، حاتم (1395) اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران، تهران: سمت، مرکز تحقیق و توسعة علوم انسانی.

ماوردی، ابوالحسن علی بن محمّد‌‌بن‌حبیب (1383) آیین حکمرانی، ترجمه و تحقیق حسین صابری، تهران: علمی و فرهنگی.

مهاجرنیا، محسن (1386) اندیشۀ سیاسی فارابی، قم: بوستان کتاب.

مهاجرنیا، محسن (1388) اندیشۀ سیاسی مسکویه، قم: بوستان کتاب.

مقالات

شریفی، حمیده، سیدصادقی، سید محمود (۱۳۹۹) پیوند دادگری و شادی، و نقش آن در کاهش آسیب‌های فردی و اجتماعی در شاهنامه، فصل‌نامة علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی(دهخدا)، دورۀ ۱۲، شمارة ۴۳، صص۱۳-۴۰.

Books

Ibn Farra, Muhammad ibn Husayn,(1986) Al-Ahkam Al-Sultaniya, second edition, Qom: Maktab al-Alam al-Islami.

Ibn Muskawayh, Ahmad Ibn Mohammad (1991) Tahzib al-Akhlaq, translation and explanation by Ali Asghar Halabi, Tehran, Asatir Publishing.

Eshpoler, Bertold(2018) History of the Mongols in Iran, translated by Mahmoud Miraftab, Tehran: Scientific and Cultural Publications.

Bayani, Shirin (2010) Mongols and patriarchal rule in Iran, Tehran: Samt, Center for Research and Development of Humanities.

Pouladi, Kamal (2015) History of Political Thought in Iran and Islam, Tehran: Markaz.

Jovayni, Atamalek Ibn Mohammad (2012) Tarikh-i Jahangosha-ye Jovayni, with introduction, corrected by Mohammad Qazvini, Tehran: Negah.

Hatami, Mohammad Reza (2009) Fundamentals of Government Legitimacy from the Viewpoint of Sunnis, Tehran: Razi Science and Technology.

Halabi, Ali Asghar (2009) History of Political Thoughts in Iran and Islam, Tehran: Asatir.

Khatami, Seyyed Mohammad (2001) Religion and Thought in the Trap of Authoritarianism : A Look at the Political Thought of Muslims on the Rise and Fall of Islamic Civilization , Tehran: Tarh-e now.

Shakoori, Abolfazl (2005) Ibn Sina's Political Philosophy and Its Impact on Later Periods, Tehran:Aql-e sorkh and naqsh and negar.

Sadeghi, Maryam (2015) Persian prose in the sphere of politics, Tehran: Negah-e moaser.

Ameri, Abolhassan (1988) Al-Alam BeManaqib Al-Islam, Translator Hossein Manouchehri, Ahmad Sharifi, Tehran: University Publishing Center.

Farabi, Abu Nasr Mohammad (2000) Thoughts of the utopia, Translator Seyed Jafar Sajjadi, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance, Printing and Publishing Organization.

Farokhi, Yazdan (2017) A Study of the Developments of the Mongol Bureaucracy in Iran, Tehran: Amirkabir Publishing.

Fereydooni, Ali (2003) Political Thought of Abolhassan Ameri, Qom: Boostan-e ketab.

Ghaderi, Hatam (2016) Political Thoughts in Islam and Iran, Tehran: Samt, Center for Research and Development of Humanities.

Mawardi, Abolhassan Ali Ibn Mohammad Ibn Habib (2004) The Rule of Governance, translated and researched by Hossein Saberi, Tehran: Scientific and Cultural.

Mohajerniya, Mohsen (2007) Farabi's political thought, Qom: Boostan-e ketab.

Mohajerniya, Mohsen (2009) Political Thought of Muskawayh, Qom:Boostan-e ketab.

Articles

Sharifi, Hamideh, Seyed Sadeghi, Seyed Mahmoud (2020) The link between justice and happiness, and its role in reducing personal and social harms in Shahnameh, Scientific Quarterly of Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature (Dehkhoda), Volume 12, Number 43, pp. 13-40.